Vorig jaar december heeft onafhankelijk onderzoeksbureau Panteia een eindrapport afgeleverd over de evaluatie van de complexiteit van de fiscale eigenwoningregeling.
Het zal u niet verbazen dat Panteia (even kort gezegd) tot de conclusie komt dat er iets moet veranderen aan de huidige regeling van de hypotheekrenteaftrek. De huidige eigenwoningregeling is namelijk niet goed houdbaar, controleerbaar, uitvoerbaar en handhaafbaar.
Een stortvloed van regels
Dit is ook logisch, want vanaf 2001 zijn er veel te veel wijzigingen doorgevoerd:
- 1 januari 2001 Invoering Wet IB 2001. Overgangsregelingen voor hypotheken en kapitaalverzekeringen van voor de invoering Wet IB 2001.
- 1 januari 2004 Invoering bijleenregeling.
- 1 januari 2005 Invoering van de aftrek wegens geen of geringe eigenwoningschuld (regeling Hillen).
- 1 januari 2008 Invoering fiscale faciliteiten voor SEW en BEW.
- 29 oktober 2012 Invoering van een tijdelijke aftrek van rente op restschulden.
- 1 januari 2013 Invoering fiscale aflossingseis. Overgangsregeling voor op 31 december 2012 bestaande leningen.
- 1 januari 2013 Vervallen van de mogelijkheid fiscaal gefaciliteerd nieuwe vermogensproducten af te sluiten. Overgangsregelingen voor op 31 december 2012 bestaande vermogensopbouwproducten.
- 1 januari 2014 Invoering tariefmaatregel, beperking maximaal aftrektarief aftrekbare kosten eigen woning.
- 1 april 2017 Vervallen van de 15 of 20 jaarstermijn voor toepassing van de vrijstelling bij vermogensopbouwproducten (kapitaalverzekeringen en bancaire producten).
- 1 januari 2019 Geleidelijke uitfasering van de aftrek wegens geen of geringe eigenwoningschuld (regeling Hillen).
- 1 januari 2020 Versnelling aftrekbeperking van de aftrekbare kosten van een 0,5%-punt naar 3%-punt per jaar.
Bovenstaande opsomming van Panteia is niet eens compleet. Uit het uitgebreide rapport van 132 bladzijden vielen mij enkele punten op:
- Belastingdienst heeft een maximale bewaartermijn van 12 jaar;
- Fiscaliteit is meestal onduidelijk als mensen gaan scheiden;
- Suggesties: de eigen woning naar box 3 of een aparte box 4 of defiscalisering.
Belastingdienst mag het niet weten
Ik heb er tal van columns over geschreven de afgelopen 17 jaar. De duur van de renteaftrek met daarbij de juiste hypotheekbedragen is niet 100% duidelijk. Vorig jaar las u hier nog een column over dat de belastingdienst het ook niet meer weet.
Uit het onderzoek komt nu naar voren dat de belastingdienst een bewaartermijn heeft van maximaal 12 jaar. Na deze 12 jaar moeten de gegevens van de huizenbezitters worden vernietigd (volgens de Archiefwet)!
Als ik even terugrekenen vanaf jaar 2019: dan zijn de aangiftegegevens over de aanslagjaren 2006 en eerder al niet meer beschikbaar bij de Belastingdienst. Aan de andere kant is de betaalde hypotheekrente vanaf 2001 nog maximaal 30 jaar aftrekbaar. De controle en handhaving van de 30-jaarstermijn zal steeds moeilijker gaan worden.
Anders gezegd: dit is onmogelijk omdat de belastingdienst niet alle gegevens van een huizenbezitter over de gehele 30 jaar bewaart. Daarom was het ook logisch dat mijn oproep in 2013 geen gehoor vond bij de Belastingdienst. De Staatssecretaris gaf toen aan dat de huizenbezitter zelf de verantwoordelijkheid heeft over de duur van de renteaftrek met daarbij de hypotheekbedragen.
Het tweede nest
Dan zijn er nog de huizenbezitters die gaan scheiden en met een nieuwe partner gaan samenwonen. De duur van de renteaftrek en de juiste hypotheekbedragen zijn dan voor veel hypotheekadviseurs niet meer te berekenen.
Ook belastingadviseurs weten het niet meer. Zo is een simpel vinkje zette voor huizenbezitters die bijvoorbeeld gekozen hebben voor het Goedkeurend Besluit niet mogelijk. In de IB-aangifte moeten diverse stappen worden genomen om bij het Goedkeurend Besluit te komen.
Aanbevelingen
Natuurlijk worden er in het rapport ook aanbevelingen gedaan. Zo zijn er suggesties voor een verplaatsing naar box 3 of zelfs een aparte regeling voor de eigen woning, de box 4. Defiscalisering wordt ook als een mogelijkheid genoemd.
Het voordeel van box 3 en box 4 is dat diverse regelingen zoals het eigenwoningforfait, de eigenwoningreserve, de aflossingsstand en de 30-jaartermijn kunnen vervallen.
Wat zeker meer discussie zal opleveren, zijn de volgende drie (ingrijpende) mogelijkheden:
- Schrappen van de renteaftrek en de aftrek financieringskosten en vervangen door bijvoorbeeld heffingskortingen, persoonsgebonden aftrek of een forfaitaire aftrek op basis van de eigenwoningschuld;
- (Hypotheek)rente onbeperkt aftrekbaar door vervallen van de 30-jaarstermijn;
- (Hypotheek)rente in stappen afbouwen naar nul procent
Het rapport adviseert ook nog om te kijken naar kleinere stapjes, namelijk:
- Een fictief annuïtair aflosschema, te hanteren ter vereenvoudiging van de aflossingseis;
- De (hypotheek)renteaftrek beperken tot een maximale (hypotheek)schuld, eventueel gekoppeld aan het vrijgeven van de leenvorm verplicht aflossen;
- De uitkering van een kapitaalverzekering eigen woning direct te mogen benutten voor een verbouwing in plaats van eerst een lening sluiten voor een verbouwing en die daarna aflossen met de uitkering kapitaalverzekering eigen woning;
- Het goedkeurend besluit van 30 januari 2018 te verduidelijken bij bezitspercentages anders dan 50-50;
- Het afschaffen van deelregelingen als de bijleenregeling, overgangsrecht, de 30-jaarstermijn en afschaffen/wijzigen van de aflossingseis.
Alle voorstellen uit het rapport zijn al eerder op tafel genomen. In ieder geval is duidelijk dat er iets moet gebeuren. De keuze hangt veel af van de politieke partijen. Hierbij is zeker van belang of de belastingdienst het ook kan uitvoeren en er moet goed rekening worden gehouden met de bewaartermijn van maximaal 12 jaar.
Als het licht op groen staat, zou een verandering binnen drie tot vijf jaar gerealiseerd kunnen worden. Hierbij wordt wel geadviseerd de komende jaren niets te veranderen.
Afschaffen hypotheekrenteaftrek
Een belangrijke datum is 1 januari 2031. Op die datum vervalt voor veel huizenbezitters (die voor 1 januari 2001 al een eigen woning hadden) de hypotheekrenteaftrek. De maximale duur van 30 jaar is dan voorbij. Vanaf het jaartal 2017 zijn dan nog de gegevens van huizenbezitters bekend.
In ieder geval is duidelijk dat de huidige regeling vervangen moet worden. Ik ben benieuwd of we iedereen op dezelfde golflengte kunnen krijgen. Het definitief afschaffen van de hypotheekrenteaftrek behoort zeker tot de mogelijkheden. Een mooie datum zou 1 januari 2031 kunnen zijn. Waarschijnlijk denkt u daar anders over. Ik ben benieuwd.