Tien redenen tot bezorgdheid

Tien redenen tot bezorgdheid
De aandelenbeurzen hebben er de afgelopen vijf jaar niet zo goed voorgestaan als nu. Na een stabiele uptrend van ruim zeven maanden zijn de Amerikaanse indices in de buurt van een all-time-high gekomen. De volatiliteit ligt op een niveau dat we kennen uit hypejaren.

In de media duikt het ene na het andere positieve bericht op. Maar is er wel zoveel reden voor optimisme? Zien we niet iets over het hoofd?

• Negatieve rentes. Diverse landen betalen nog steeds een negatieve rente over kortlopende leningen. Er zijn dus nog marktpartijen die willen betalen om hun geld uit te lenen. Dat is geen gezonde situatie. Optimisten zullen het uitleggen alsof er nog veel geld uit de obligatiemarkt naar de aandelenmarkt kan, ook wel bekend als The Great Rotation. Feitelijk betekent het een enorm wantrouwen in obligaties die niet door de staat worden gegarandeerd en wantrouwen in aandelen.
• Verkiezingen Italië. Vorige week maakte de Italiaanse Joker, Berlusconi, bekend allerlei belastingheffingen terug te willen draaien. De in Europa alom geprezen Monti ligt achter in de peilingen. In aanloop naar de verkiezingen eind februari werd de Italiaanse centrale bank (en indirect ook ECB-president Draghi) in verlegenheid gebracht door een schandaal bij de noodlijdende bank Monte dei Paschi.
• Amerikaanse schulden. De mededeling dat de Amerikaanse schuldenlimiet opnieuw wordt verruimd, ditmaal tot medio mei, leidde op de beurzen tot een lichte zucht van verlichting en niet meer dan dat. Het legt echter een probleem bloot dat nog groter is dan de financiële problemen zelf: het gevaar van een impasse in de Amerikaanse politiek. Uit angst voor het uitblijven van een akkoord worden de onderhandelingen simpelweg niet meer aangegaan of steeds weer uitgesteld. De fiscal cliff beheerste maandenlang het economische nieuws. De houtje-touwtje-oplossing die werd gevonden hielp de Amerikaanse beurzen aan de beste januarimaand sinds de jaren negentig. De verdere aanpak van het schuldenprobleem en de uitwerking van de maatregelen blijven onbesproken.

• De Amerikaanse economie. In het vierde kwartaal van 2012 kromp de Amerikaanse economie. Volgens de optimisten, die verlekkerd kijken naar marginale verbeteringen van de huizen- en arbeidsmarkt, werd dit veroorzaakt door eenmalige bezuinigingen door de overheid. De snelheid waarmee de krimp werd afgedaan als iets eenmaligs, typeert de houding van de wereld tegenover de Amerikaanse schulden. Alsof structurele bezuinigingen niet aan de orde zijn.
  
  
  
  
• Sociale onrust. Economisch gezien mag de situatie dan stabiliseren, maar in de ogen van de massa is er nog een hoop mis. De politiek en banken zijn nog steeds onbetrouwbaar, pensioenen worden gekort, de treinen rijden niet en er zijn etnische spanningen. Dat is niets nieuws, maar in combinatie met recordhoge werkloosheid (onder andere in Spanje) en de opkomst van extreemrechtse en –linkse partijen blijft de situatie zorgelijk.
• Politieke spanningen in Azië. De aanhoudende groei van de Aziatische economieën is het belangrijkste lichtpuntje in de wereldeconomie. De politieke situatie in Oost-Azië blijft echter gespannen. Chinezen en Japanners ruziën nog altijd om een eiland en Noord-Korea bereidt zich voor op een nieuwe nucleaire proef. Buurland Rusland worstelt ondertussen met Syrië en de eigen bevolking.
• Valutaoorlog. De verzwakking van de Japanse yen als gevolg van politieke aankondigingen door de nieuwe Japanse premier wordt alom gezien als politiek spel. De valutaoorlog waarover in diverse media werd geschreven, valt volgens analisten onder hetzelfde kopje. Een valutaoorlog kan echter snel omslaan in een handelsoorlog en uiteindelijk in heftige conflicten.
• Studentenleningen. Amerikaanse en Europese consumenten zijn wat minder gaan lenen de afgelopen jaren. Dat geldt niet voor studenten. Het aandeel van studenten in het totaal aan consumentenkrediet is schrikbarend toegenomen de afgelopen jaren. In de VS steeg het totale bedrag aan studentenleningen sinds 2003 met 300% tot bijna 1 biljoen dollar. Bij meer dan 10% van dit bedrag is er sprake van een betalingsachterstand. Het probleem wordt gebagatelliseerd door te wijzen op de verdiencapaciteit van studenten. Maar hoeveel kansen hebben studenten met een ton schuld in een maatschappij waarin alles duurder wordt en de banen niet voor het oprapen liggen?
  
  
• Brits referendum. De oproep van de Britse premier Cameron tot een referendum over de positie van het Verenigd Koninkrijk in Europa is een serieuze bedreiging van de Europese eenheid, als daar al sprake van was. Iedere vorm van tweesporenbeleid binnen Europa zal de geloofwaardigheid en slagkracht van de EU aantasten. Een vertrek van de Britten uit de Unie kan een serieus kettingeffect veroorzaken. Het Britse dwarsliggen toont eens te meer aan dat de eurocrisis een veelkoppige draak is. Het probleem is nog lang niet onder controle; er zijn nog meer dan twintig andere staten waar populisme en anti-Europese gevoelens eenvoudig de boventoon kunnen gaan voeren.
• Inflatie. Geldontwaarding is momenteel niet een acute dreiging, maar op lange termijn wel het grootste risico voor de westerse economieën. Zolang centrale banken doorgaan met het stimuleren van de economieën wordt dit risico groter en groter. Als het er eenmaal is, dan laat het zich moeilijk bestrijden. De aanjagers van inflatie: economische groei, sterke consumentenuitgaven, een stijging van arbeidskosten, een stijging van grondstofprijzen en/of een groei van de kredietverlening. Eén of twee factoren zijn overigens al voldoende. En als er geen toenemende inflatie komt dan is het meest waarschijnlijke scenario: deflatie, oftewel: Japanse toestanden.

Over Japan gesproken, wat zou het effect zijn van deze verwachting?