De architect

Op vrijdag vier april galmde de beursgong weer eens over de oude handelsvloer van de Amsterdamse beurs. De man die de handelsdag met een krachtige ‘kloing’ afsloot had precies dertig jaar eerder, in een klein zaaltje verderop aan het Damrak, de supervisie over de allereerste handelssessie van de EOE Optiebeurs.

Minzaam lachend als altijd was Tjerk Westerterp nog één keer het middelpunt van de beursvloer, terwijl hij het applaus vanaf de ballustrade in ontvangst nam.

Met een imposante carrière in politiek Den Haag achter de rug, onder andere als minister van Verkeer en Waterstaat, leek Westerterp een vreemde keuze als eerste directeur van de EOE Optiebeurs. Het bleek een gouden greep.

De bourgondische ex-minister ontpopte zich in de beginjaren van de Optiebeurs als fanatiek pleitbezorger van het particuliere effectenbezit.

Radicale veranderingen
Tot op de dag van vandaag is de Nederlandse particuliere belegger een van de meest actieve ter wereld. Sinds Westerterp in 1993 afzwaaide als beursbestuurder is de Amsterdamse beurswereld radicaal veranderd. Westerterp zelf bleef sindsdien onvoorspelbaar uit de hoek komen.

Hij dook op als commissaris van het ooit roemruchte beursfonds Begemann en hij nam het op tegen de ‘carpoolstrook’ van minster Hanja Maij-Weggen, door ostentatief in zijn eentje in de auto over die strook te gaan rijden. Westerterp won het proefproces en de strook werd uiteindelijk opengesteld voor alle automobilisten.

Ook kreeg hij gedaan dat de leeftijdsgrens voor commissarissen uit het Burgerlijk Wetboek werd geschrapt. Verder lanceerde hij een plan om dubbeldeks snelwegen te gaan bouwen en was hij op zijn zeventigste nog een blauwe maandag lid van de Tweede Kamer voor Leefbaar Nederland.

Beursman van de eeuw
Inmiddels lijkt Westerterp toch een leeftijd te hebben bereikt waarop zelfs hij het wat rustiger aan gaat doen, maar in het jaar waarin de optiebeurs 30 jaar bestaat en de AEX-index zijn 25-jarig jubileum viert, verschijnt de ‘beursman van de eeuw’ met zichtbaar plezier nog eens voor het voetlicht.

Oh ja, die AEX-index is ook een geesteskind van Westerterp, trouwens. We onderscheppen de beursman in ruste op weg naar de feestelijkheden op het Beursplein en halen herinneringen op in een toepasselijke locatie: de eersteklaswachtkamer op het Centraal Station.

Fotografie: Robert Elsing

Klopt het dat u de AEX-index – of de EOE-index, zoals hij oorspronkelijk heette – heeft bedacht in de trein?

“Ja, dat klopt. Ik moest naar Luxemburg voor een vergadering van beursbestuurders en toezichthouders. Dat was een lange rit, dus ik had de tijd om eens rustig wat berekeningen te maken. De handel in opties kwam in die tijd net van de grond, maar er waren nog geen opties op een index."

"Daarvoor heb je een index nodig die real time te berekenen is. In Amsterdam hadden we toen alleen de CBS-index. Een heel betrouwbare index, maar hij werd twee keer per dag berekend. Ik heb toen een rudimentaire index samengesteld van dertien fondsen, die je in zijn geheel kon kopen op de beurs.”

Was het CBS daar wel blij mee?

“Nee, die hebben zich geweldig verzet. Maar ze hadden geen alternatief. Lang niet iedereen was ervan overtuigd. De effectenbeurs zag er niet veel in, bijvoorbeeld. Is hij wel representatief, vroegen ze me vaak. In de CBS zat alles, tenslotte. En nee, in die zin was hij niet heel representatief, maar de EOE was wel heel belangrijk voor de ontwikkeling van de beurs.”

“De invoering van de EOE-opties is nog bijna misgegaan. We hadden de index nauwelijks een dag in notering toen een jurist tegen me zei: maar dit kan helemaal niet! Waar het op neer kwam, was dat de uitoefening van een indexoptie voor de wet werd beschouwd als een loterij, met alle fiscale gevolgen vandien."

"Dat kon natuurlijk niet, dus toen heb ik bij Justitie en Financiën een lobby op touw gezet om het Burgerlijk Wetboek op dit punt te wijzigen. Die wetswijziging is er binnen zes maanden gekomen.”

Het was een bijzondere overstap die u destijds maakte: van een belangrijke positie in den Haag naar een nieuw op te richten optiebeurs. Waarom deed u dat?

“In december 1977 werd ik gebeld door een headhunter die ik kende. Hij legde uit waar het om ging en dat hij bij mij was uitgekomen. Ik zei dat ik echt niets wist van opties. ‘Dat is het minste bezwaar’, zei hij. Wat ze vooral zochten was iemand met managementervaring en internationale contacten."

"Nou, die had ik wel. Eigenlijk had ik iets heel anders op het oog. Ik had het aanbod gekregen om te solliciteren als burgemeester in Den Bosch of Nijmegen. Ik voelde wel voor Nijmegen. Niet lang daarna kwam ik als minister van Verkeer en Waterstaat een brug openen in Arnhem."

"Naast me stond de Commissaris van de Koningin in Gelderland, Mollie Geertsema van de VVD, en die zei plotseling tegen me: ‘Tjerk, ik hoor dat je kandidaat bent voor Nijmegen. Als dat zo is, zal ik daar dwars voor gaan liggen’. Waarom, wilde ik weten. ‘Jij gaat scheiden’, zei hij. ‘Ik zeg het je maar.’ Ik kon dat doorzetten, maar dan zou ik een aantal maanden publiekelijk op de grill komen te liggen en daar had ik helemaal geen zin in."

"Dus toen dacht ik, ach, waarom doe ik het niet gewoon, die Optiebeurs? Dat was van twee kanten wennen, hoor. Ik werd in eerste instantie met wantrouwen ontvangen door de market makers. Eigenlijk werd ik pas ècht geaccepteerd toen er in 1981 verkiezingen waren en ik geen kandidaat meer was. Toen merkten ze dat het echt serieus was.”

Welke momenten zijn u altijd bijgebleven?

“1981 was cruciaal. Ik zat er drie jaar en we zaten aan de grond. Er was te weinig omzet. Het eigen vermogen was 16 miljoen gulden. Met een minnetje ervoor. Boy Korthals Altes, de voorzitter van de effectenbeurs, heeft ons toen geweldig geholpen. Hij heeft een paar zaken zo gearrangeerd dat we in ieder geval konden doorgaan."

"Het was net in de tijd dat het beursklimaat weer omsloeg, ten goede, en toen begon het ineens te lopen. We moesten vierduizend contracten per dag doen om breakeven te draaien. Het moment dat we dat haalden was een overwinning. Daarna waren het zesduizend. En toen achtduizend. En steeds meer. Dat was het moment waarop we realiseerden dat we het gingen redden.”

Onder beurshandelaren bespeur je nog wel eens wat nostalgie naar de tijd dat alles zich op die ene beursvloer afspeelde, in plaats van op een handelsscherm. Mist u die tijd ook nog wel eens?

“Ik mis het wel een beetje ja. Maar als de beurs niet was overgegaan naar elektronische handel dan bestonden ze nu niet meer. Zo is het gewoon. Zelfs de New York Stock Exchange, waar ze ogenschijnlijk nog aan vloerhandel doen is de facto al grotendeels elektronisch. Het type handelaar is daardoor ook veranderd. In de begintijd had je market makers, die zagen als iemand aan kwam lopen al aan zijn ogen of hij kwam kopen of niet. Het was bijzonder volk.”

De AEX-index is onlangs 25 jaar oud geworden. Hij is inmiddels wel wat veranderd en er zijn ook aardig wat bedrijven uit verdwenen in de tussentijd. Wat vindt u daarvan?

“Eerlijk gezegd vind ik 25 bedrijven in de index wel wat aan de hoge kant. Ik weet niet of we dat heel lang kunnen volhouden. Veel mooie bedrijven zijn helaas verdwenen. Dat ABN Amro eruit is gevallen is echt een klap. Maar onderschat de Nederlandse beurs niet. Binnen NYSE Euronext heeft Nederland een hele goede naam. We hebben in Nederland naar verhouding verreweg de grootste particuliere omzet van heel Euronext.”

Dankzij uw zendingswerk?

“Ja, het was drammen, drammen, drammen. Toen we begonnen met de optiebeurs waren de grootbanken helemaal niet zo gecharmeerd van het idee dat particulieren zelf actief in effecten konden handelen. Het heeft even geduurd voor ze om waren. Moet je je voorstellen: toen wij begonnen werd er op de Effectenbeurs nog twee keer driekwartier gehandeld op één dag'."

"Ik vroeg wel eens aan de voorzitter van de beurs: waarom voer je geen continue handel in? Maar daar was weinig begrip voor. Ik zag een markt bij de particulieren. Daarin is Nederland ook echt pionier geweest. Waar ik ook kwam, ik heb altijd heel veel lof gekregen voor de manier waarop we de particulier erbij hebben gehaald.”

Is Nederland nog steeds ergens pionier in?

“De derivatenindustrie is nu zo groot, wereldwijd. Je vraagt je af of mensen nog wel weten waar het risico terechtkomt. Maar iets als de dagopties, die pas zijn geïntroduceerd hier in Amsterdam, dat vind ik een geweldige ontwikkeling! Dat is een echte innovatie."

"Ik weet nog dat we indertijd de vijf- en tienjaarsopties hebben geïntroduceerd. Daar begrepen ze in Amerika niets van. Wat moet je nou met zulke looptijden? Maar voor de particuliere belegger was het juist een heel interessant product.”

Belegt u zelf nog?

“Nee, dat doe ik niet meer. Ik zou het ook moeilijk vinden nu, in dit beursklimaat. Particulieren moeten heel voorzichtig opereren.”

Bent u nog ergens actief in op het moment?

“Ik doe niets. Nee, echt. Mijn professionele activiteiten zijn echt afgelopen. Ik volg het met interesse. Meer niet. Ik ben heel ambitieus geweest, maar genoeg is genoeg.”

Kunt u dat wel? U lijkt de laatste tien jaar toch een beetje een nieuw leven begonnen als activist.

“Activist? Haha, nou, ja. Ja, dat ben ik wel een beetje geweest. Het laatste was Leefbaar Nederland. Maar dat was een vergissing, laten we het daar maar op houden. Ik heb me laten verleiden, maar ik ben heel dankbaar dat het niet lang heeft geduurd. Pim Fortuijn was een verfrissend figuur, maar al die nieuwe lijsten zijn veel te persoonsgebonden. Ze zullen tussen de tien en twintig zetels halen en dan is het weer afgelopen. Voor mij is daar geen rol meer weggelegd.”

Dit interview is gepubliceerd in IEX magazine, nummer 4 2008.
Download hier het artikel als pdf (gratis).