Jarenlang, of zelfs decennia, hebben Brent-olie en WTI (West Texas Intermediate) als de belangrijkste referenties gediend voor het beprijzen van alternatieve soorten aardolie.
De productieniveaus van Noordzeeolie en diens Amerikaanse evenknie zijn uiterst beperkt, zeker wanneer afgezet tegen de productie uit Rusland en Saudi-Arabië. En heden ten dage nog meer dan jaren geleden. Immers, de bekende velden raken steeds verder uitgeput.
Oman
In 2006 werd in Dubai een nieuwe beurs opgezet, de Dubai Mercantile Exchange (DME). Deze 50%-joint venture van de New York Mercantile Exchange (NYMEX), onderdeel van CME Group, noteert Oman crude oil futures. Daarmee werd voor de Intercontinental Exchange (ICE) nog een concurrent opgetuigd.
Inmiddels noteren op al deze beurzen verschillende termijncontracten voor ruwe olie. Het idee van de Oman-contracten was dat de olie uit Dubai decennialang als referentie heeft gediend voor het beprijzen van olietransacties in het Midden- en Verre-Oosten.
De Aziatische handel gebruikte Dubai als benchmark. Echter, met het leegraken van de velden in Dubai en het creëren van nieuwe inkomstenbronnen investeerde het emiraat in nieuwe bedrijfsmodellen. Een nieuwe oliebeurs was daar een voorbeeld van.
Het voordeel van olie uit Oman is dat dit buurland van de Verenigde Arabische Emiraten geen lid is van het oliekartel OPEC en dus politiek relatief neutraal is. Bovendien zijn de productievolumes daar nog afdoende, of zelfs aanzienlijk.
Rusland
Saudi-Arabië en Rusland zijn echter veruit de grootste producenten van ruwe olie. Alhoewel de Amerikanen ook een stevige duit in het productiezakje doen, maar zij zijn voor de mondiale exportmarkt niet relevant, omdat ze zelf min of meer alles opsouperen.
Dat maakt het Russische Urals en het Saudische Arab Light nog belangrijker als het gaat om de prijsvorming op de wereldmarkt. Des te vreemder dat deze gradaties nog steeds niet worden beschouwd als erkende benchmark.
Maar daarin komt wellicht verandering. Zo is daar een recent initiatief van de beurs in Sint Peterburg, SPIMEX.
Sint Petersburg en Primorsk
De Sint Peterburg Mercantile Exchange (SPIMEX) noteert sinds 29 november 2016 Urals Crude Futures, met fysieke levering. De haven die daartoe wordt gebruikt is Primorsk, de grootste olieoverslaghaven in de Oostzee, op iets meer dan honderd kilometer van Sint Petersburg.
De lading wordt verscheept op basis van de incoterms FOB (free on board). Primorsk is sinds 2001 het westelijk eindpunt van het Baltische oliepijpleidingsysteem. In de haven kunnen vier tankers gelijktijdig worden gevuld.
Het vervoer per schip, wordt in tegenstelling tot vervoer per pijpleiding, steeds belangrijker voor de Russische Federatie. De afhankelijkheid van omliggende staten (zoals Wit-Rusland) neemt daarmee af. In 2015 exporteerde Rusland meer dan 45 miljoen metrische ton aan ruwe olie via Primorsk.
Dit betreft 30% van de totale Urals-export:
- circa 35% van die export wordt geëxporteerd via de vriendschapspijpleiding (Druzhba)
- 18% gaat via de haven Ust Luga (de haven ten zuiden van Sint Petersburg, dus relatief in de buurt van Primorsk)
- 17% gaat via de haven van Novorosiisk (aan de Zwarte Zee, vervoer via de Bosporus, naar de Middellandse Zee)
Fysieke levering
De handel kenmerkt zich voorlopig door een aantal specifieke zaken. De aandeelhouders die SPIMEX oprichtten zijn een aantal grote partijen in de fysieke Russische energiewereld. Onder hen bevinden zich:
- Rosneft
- Gazprom Neft
- Transneft
- Transnefteproduct
- Zarubezhneft
- Surgutneftegaz
- Sovcomflot
- Russian Spoorwegen
Op het gebied van significante zaken zoals de garantie van fysieke levering en kwaliteit van export van ruwe olie heeft SPIMEX hand in hand gewerkt met de Russische nationale pijplijn-operator Transneft.
Verder is het wel zo dat de niet-Russische (particuliere) belegger positie kan innemen in deze termijncontracten via een broker, zolang deze broker maar klant is van een handelspartij (lid van de beurs).
Rol van de roebel
Anatoly Aksakov, voorzitter van het Financiële Markt Committee van de Staats-Doema stelde zelfs een en ander op over de rol van de roebel, (de)regulering en niet-Russisch ingezetenen:
“We witnessed a major event which will be instrumental in stimulating further development of our commodity and financial markets. The Russian State Duma also contributed to the efforts which made the launch of the contract possible: amendments to the Russian Federal Law ‘On Organized Trading’ came into effect and access to the trading in commodity-based derivatives was granted to non-residents of Russia. It is noteworthy that implementation of the project will gradually broaden the use of the Rouble in Russian exchange trading”.
Alle activiteiten in Rusland worden door het Westen met argusogen gadegeslagen. Het politieke risico wordt vaak betrokken in analyses.
Weigering
Zo werd een paar jaar geleden nog gepland om op de Terminal Europoort West, een grote opslagfaciliteiten voor onder meer olie uit de Oeral te installeren, met forse Russische investeringen.
Echter, in de zomer van 2015 werd de bouw van de olieterminal afgeblazen vanwege problemen met de financiering. Oliebedrijven uit Rusland weigerden garanties te geven voor de levering van ruwe olie.
Dit besluit werd ingegeven door handelssancties, die werden ingesteld tegen Rusland vanwege vermeende betrokkenheid bij de strijd in Oekraïne. Het verhaal gaat dat het Rotterdamse Havenbedrijf hierdoor meer dan 700 miljoen euro misloopt.
Jaarlijks zou 22 miljoen aan havengelden worden geïncasseerd en tevens zouden de Russen de komende drie decennia tussen de 150 en 200 miljoen euro betalen voor de huur van het terrein. Ach, wellicht blijkt dit achteraf beter voor bepaalde partijen. De tijd zal het leren.