Dat was schrikken, afgelopen maandag. Tot nu toe was ratingbureau S&P van mening dat de Amerikaanse overheid "een extreem hoge capaciteit heeft om aan haar financiële verplichtingen te voldoen". Maandag wijzigde die opvatting. Het bureau sluit niet uit dat op termijn het oordeel wordt verlaagd. Mogelijk dat de VS in de ogen van S&P over enkele maanden nog slechts "een erg grote capaciteit hebben om aan hun financiële verplichtingen te voldoen". Zoek het verschil!
Twee zaken vallen mij op. Ten eerste vind ik het vreemd dat de markt zo sterk reageert op de mogelijke wijziging in opinie van het ratingbureau. Afgezien van de reputatie van S&P vóór en tijdens de kredietcrisis, de financiële situatie van de VS hoort voor beleggers toch geen groot geheim te zijn.
Alle feiten en cijfers zijn bekend. De schuld, het tekort en de politieke problemen om tot een (snelle) oplossing te komen. Dat het beleggingspubliek zich vasthoudt aan bedrijfsratings is te begrijpen, maar het oordeel van een kredietbeoordelaar over de financiële situatie van een land, zou nauwelijks van toegevoegde waarde moeten zijn omdat het geen nieuwe feiten bevat.
Richting marktreactie
Nog vreemder was de richting van de marktreactie. S&P doelde met zijn gewijzigde inzichten op de mogelijk iets grotere kans dat de VS hun obligaties niet meer kunnen aflossen. Een logische reactie is in dat geval een vlucht uit die zwakker worden obligaties, bijvoorbeeld naar de veel veiliger aandelen. Het tegendeel geschiedde, de aandelen duikelden met enkele procenten omlaag. De vraag naar obligaties nam juist toe, waardoor de rente omlaag ging.
Daarnaast steeg de dollar op het S&P-bericht met eurocenten tegelijk. Dat is een marktreactie waar Griekenland, Ierland en Portugal jaloers op zullen zijn. Als bij elke downgrade van de ratingbureaus de rente van deze landen zou dalen, dan waren de problemen van de zwakke eurobroeders snel over. De realiteit is anders.
Gevolgen faillissement
Uiteindelijk gelooft de markt niet in een faillissement van de VS. Terecht, het zou tot een financiële en maatschappelijke omwenteling leiden, waarvan de uitkomsten totaal ongewis zijn. Een VS faillissement is ook eenvoudig te vermijden, aangezien het land in de eigen valuta leent. De financiering in dollars is daardoor per definitie gegarandeerd. De dollarkoers is voor buitenlandse beleggers in Amerikaanse staatsschuld de onzekere factor.
In dat opzicht is de VS wel degelijk een beetje failliet aan het gaan. De belegger die begin september 10-jarige Amerikaanse staatsobligaties (treasuries) kocht, heeft in ruim een half jaar tijd 20% verlies geleden. Daarvan komt het meeste voor rekening van de Amerikaanse dollar, die bijna 14% in waarde is gedaald. Amerika gaat natuurlijk niet failliet, maar het resultaat op een belegging kan voor Europese beleggers wel als zodanig aanvoelen.
Situatie Griekenland
Griekenland zit in een ander schuitje. Niet formeel, maar wel feitelijk, leent het land in vreemde valuta. De Grieken hebben geen mogelijkheid zich via een valutadepreciatie uit de problemen te werken. Depreciatie is voor de Grieken (gelukkig) geen optie, zodat er maar twee mogelijkheden zijn.
De eerste is een grote reorganisatie van de economie, zodat de huidige schuld wordt terugbetaald en soortgelijke problemen in de toekomst worden voorkomen. Het alternatief is een herstructurering van de schuld, waarbij beleggers slechts een gedeelte van hun investering terugzien.
Optie herstructurering
Ik denk dat herstructurering geen begaanbare weg is. Natuurlijk leidt dat in eerste instantie tot (onomkeerbare) verliezen op de Griekse obligaties die in handen zijn van pensioenfondsen, banken en verzekeraars (en, toegegeven, ook van mij waarover ik u al eerder informeerde). Maar de gevolgen zijn verstrekkender.
Een feitelijk Grieks default zou tot enorme financiële onrust leiden, met als gevolg een grote rentedaling in de sterke eurolanden. Ziet u de dekkingsgraden van onze pensioenfondsen al voor de zoveelste keer onderuit gaan? Eurolanden zullen hun bankensector moeten steunen, wat tot een grote kostenpost leidt.
Daarnaast zal het besmettingsgevaar groot zijn. Griekenland, maar ook andere zwakke eurolanden kunnen voor zeer lange tijd geen beroep meer doen op de kapitaalmarkt. De druk om de economie te reorganiseren wordt minder groot. De problemen zijn toch immers opgelost. Het eurogebied zal langdurig speelbal worden van speculatie.
Unieke kans
Ik geloof daarom niet in een Grieks faillissement of dat van een andere zwak euroland. De negatieve gevolgen zijn eenvoudigweg te groot. Door de euro is er nu een unieke kans dat de zwakke landen eindelijk eens echt gaan reorganiseren, en zich niet uit de problemen depreciëren of, de eigentijdse variant, herstructureren.
Als de EU die kans grijpt, zal een Griekse staatobligatie de belegger de komende jaren meer plezier opleveren dan een Amerikaanse.