Wie zijn de veroorzakers van de crisis? Volgens een documentaire van Tegenlicht zijn dat de zakenbankiers. Ja, bankiers (veel van hen althans) zijn medeplichtig, en geen veroorzakers. Wie/wat dat wel zijn? Centrale banken, de politiek en overheden en slecht functionerende democratieën.
Lees het eerste deel van mijn betoog hier. Vandaag deel twee:
3: Nogmaals politici/overheden
Politici en overheden hebben een zeer grote invloed op regulering. Ook op de regulering van financiële markten. Door geen en/of slechte regulering (al dan niet opzettelijk) is ons economisch (en sociaal) systeem gedegradeerd tot een perverse schijnwereld die te omschrijven valt als een kleptocratie. Zo hebben politici bepaald dat alle eurozonestaatsleningen nul risicoweging hebben.
Dit betekent dat als een bank geld uitleent aan een eurozone-overheid zij geen kapitaal hoeft aan te houden, terwijl een lening aan het rijke Shell wel een risicoweging meekrijgt. Hierdoor hebben overheden ervoor gezorgd dat banken altijd bereid zijn aan hun geld te lenen, zodat zij hun paradapaardjes kunnen financieren. Het gevolg was dat banken en masse PIIGS-staatsschulden gingen kopen.
Hierdoor konden de PIIGS-landen goedkoop lenen, waardoor ze nu met te veel schuld zitten en wij met de gebakken peren. Maar er is meer. Zo is de regelgeving omtrent derivaten zo slap en onzinnig dat het totaal aan uitstaande derivaten 600 biljoen dollar bedraagt.
Hefboom van 1000
Dit is tien keer het gehele bbp van de wereld en is vergelijkbaar met tien brandverzekeringen op een huis. Als het huis in vlammen opgaat dan is de reële economie een huis kwijt, maar door derivaten is de potentiële impact tien keer zo groot. Terugkomend op de kapitaalseisen, het kapitaal wat deze zakenbanken moeten aanhouden om eventuele tegenvallers te kunnen opvangen bedraagt maar 600 miljard dollar. Een hefboom van 1000!
Slechte derivatenregulatie leidt dus tot een uiterst explosieve situatie. Ook op het gebied van boekhouden hebben overheden er alles aan gedaan om illusie boven de werkelijkheid te laten prevaleren. Verliezen hoeven niet gelijk genomen te worden, pensioenen mogen anders berekend worden, risico’s mogen van de balans worden gehaald met behulp van bepaalde ondoorzichtige constructies, en zo verder.
Dit heeft tot een hogere risicobereidheid bij alle spelers geleid, terwijl investeerders geen benul (kunnen) hebben van de risico’s. Nog een voorbeeld is pensioenregulering. Een pensioenmanager mag niet 100% cash gaan als hij een beurscrash verwacht. Sterker nog, hij mag maar maximaal 10% cash hebben, goudposities mogen, maar in zeer beperkte mate en de rest MOET in aandelen, obligaties en vastgoed.
Geïnstitutionaliseerd piramidespel
Hiermee hebben politici verzekerd dat het geld het systeem niet kan verlaten en dat nieuw geld in het systeem gestort moet worden. Dit is dus een geïnstitutionaliseerd piramidespel. Nog perverser is dat overheden (waarschijnlijk door hun afhankelijkheid van) banken continu een hand boven het hoofd houden. Zo laten ze bijvoorbeeld een bank niet failliet gaan.
Denkt u nou echt dat Goldman Sachs en consorten zulke hoge risico’s zouden nemen als ze weten dat ze NIET geholpen gaan worden als het misgaat? Denkt u dat banken slechte/gevaarlijke/onbegrijpelijke financiële producten zouden verkopen als ze hiervoor persoonlijk aansprakelijk zouden zijn? Zouden banken zoveel geld hebben uitgeleend als zij het risico op deze leningen niet konden doorverkopen maar zelf moesten aanhouden?
4: slecht functionerende democratieën
Politici en overheden hebben in het beste geval dus steken laten vallen en in het slechtste geval moedwillig het systeem omgevormd tot een piramidespel om zo hun eigen belangen te behartigen. Zij kunnen dit allemaal flikken doordat kiezers geen macht hebben (eens in de vier jaar kan de kiezer wat doen) en omdat wij dat beetje macht verkwanselen door strategisch (te moeten) stemmen en alleen op onze rechten letten en niet op onze plichten.
Deze slechte situatie is grotendeels op te lossen met een Zwitsers systeem van directe democratie waarin het recht op referendum en zeer belangrijke rol vervult. Hierbij kan een politicus direct worden afgerekend. Tevens zorgt het ervoor dat mensen weer het gevoel krijgen dat ze wat te zeggen hebben waardoor de interesse in politiek & samenleving (plichten) juist weer toenemen.
Waar nu de kiezer een verkiezingsprogramma moet kiezen waarin voor hem goede en slechte dingen instaan, kan de kiezer in een directe democratie per punt bepalen waar het land heen moet. Dus dan zou u als Nederlandse kiezer bijvoorbeeld wel links liberaal (D66) kunnen stemmen maar ook de drang naar meer EU (D66 paradepaardje) kunnen stoppen. Alleen zo kan overheidsbeleid een ware reflectie zijn van wat de kiezer wil.
Op deze manier hebben wij de grootste kans om uitwassen te voorkomen. De (zaken-) bankier is dus een medeplichtige, maar geen veroorzaker van de crisis; de centrale banken, overheden/politici en ons democratisch disfunctionele systeem zijn de ware veroorzakers.
Zij bepalen het speelveld en de spelregels waar wij het mee moeten doen. Met een directe democratie kan de kiezer het speelveld en de regels veranderen zodat het spel wat dan ontstaat niet alleen houdbaar gaat zijn, maar ook mooier, eerlijker en rijker.