Beleggingsbeslissingen worden vaak genomen op basis van verschillende visies. Bijvoorbeeld een belegger kan als visie hebben dat Europese aandelen het beter gaan doen, omdat de rentes in Europa laag blijven.
Kortom, zijn visie is dat de rente in Europa laag blijft én dat Europese aandelen omhoog gaan, wanneer de rente in Europa laag blijft.
Verschillende behavioral finance-onderzoeken leren ons dat dit soort gecombineerde visies gevoelig blijken voor overmoedigheid en tot kostbare beleggingsfouten kunnen leiden.
Kansrekenen
Een van de basisregels van kansberekeningen is dat de kans op een conjunctie, het tegelijkertijd voorkomen van A en B, niet groter kan is dan de kans op A en (of) B an sich. In andere woorden, een combinatie van gebeurtenissen is altijd minder (tot maximaal even) waarschijnlijk als de combinatie op elk van de individuele gebeurtenissen.
Wat zou u antwoorden op de onderstaande vragen (schrijf voor uzelf de antwoorden op)?
A) Marc is 34 jaar oud, intelligent, maar weinig creatief, dwangmatig, en saai. Op school blonk hij uit in de bèta-vakken (wiskunde, economie, boekhouden), maar was hij zwak in sociale vakken (levensleer, taal). Wat is meer waarschijnlijk?
- Marc is een accountant.
- Marc is een accountant die als hobby jazz-muziek speelt.
B) Stel u voor dat dat Novak Djokovic de finale van de volgende Australian Open bereikt. Rankschik de volgende stellingen naar mate van waarschijnlijkheid.
- Djokovic wint de wedstrijd.
- Djokovic verliest de eerste set.
- Djokovic verliest de eerste set maar wint de wedstrijd.
- Djokovic wint de eerste set maar verliest de wedstrijd.
Combi is waarschijnlijker
Uit onderzoek blijkt dat in situatie A, optie 2 minder waarschijnlijk is dan optie 1. In situatie B is de precieze rangschikking van de opties onbekend, maar is het zeker dat optie 3 minder waarschijnlijk is dan optie 2. Hoe koos u? Deze redenatie is niet hoe mensen normaal gesproken hun inschattingen maken.
- In soortgelijke situaties als optie A, blijkt dat ongeveer 60 tot 90% de kans op optie 2 groter acht dan optie 1.
- In situaties als optie B lijkt dat de meerderheid de kans op optie 3 waarschijnlijker acht als optie 2.
Kortom, een combinatie van gebeurtenissen vinden wij in veel situaties waarschijnlijker dan de kans op individuele gebeurtenissen. Dit betekent dat wij als beleggers typisch te overmoedig zijn wat betreft onze verwachtingen als het aankomt op de kans op een combinatie van gebeurtenissen.
Conjunctiemisvatting
De befaamde psychologen Amos Tversky en Daniel Kahneman noemen dit ook wel de conjunctiemisvatting. Wat voor impact heeft de conjunctiemisvatting op beleggingsbeslissingen?
Ten eerste maken we vaak toekomstinschattingen bij het beleggen, bijvoorbeeld uw inschatting voor de toekomstige aandelenkoers van energiebedrijven (zoals Shell, Exxon Mobil, et cetera). Hiervoor zou uw inschatting van de toekomstige olieconsumptie van belang kunnen zijn.
Bijvoorbeeld: u schat de kans op de volgende scenario’s in:
- Een 30%-daling van de consumptie van olie.
- Een dramatische stijging in de olieprijs en een 30%-daling van de consumptie van olie.
Wanneer wordt gevraagd naar kansen op bovenstaande toekomstscenario’s, dan blijkt dat mensen over het algemeen optie 2 waarschijnlijker vinden dan optie 1. In andere woorden, onze toekomstinschattingen, en daarmee de visie die we hebben, is afhankelijk van wat voor scenario’s we ons voorstellen (vergelijk optie 1 versus optie 2).
Te overmoedig
Ten tweede, juist in beleggingsbeslissingen hebben we te maken met veel visies die in de vorm van: “We voorspellen dat gebeurtenis A gebeurt, dus we nemen de positie dat B gebeurt”. Bijvoorbeeld: de rentes in Europa blijven laag (gebeurtenis A), dus speculeren we dat Europese aandelen zullen stijgen (gebeurtenis B).
Over het algemeen overschatten we deze kansen, oftewel we zijn te overmoedig bij het maken van deze beslissingen. In beleggen is het moeilijk genoeg een gebeurtenis goed te voorspellen, laat staan twee gebeurtenissen tegelijk.
Bijvoorbeeld, stel u schat de kans dat Europese rentes laag blijven op 60%, en de kans dat Europese aandelen omhoog gaan ook 60% is. Veronderstel daarnaast dat als u het fout heeft in het eerste geval (een 40%-kans), dat u de kans dat Europese aandelen omhoog gaan inschat op 40%.
Dan is de kans dat uw positie goed uitpakt gelijk aan 60%*60% + 40%*40% = 52%, wat een stuk kleiner is dan de 60%-kans op een gebeurtenis. (Mocht u zich afvragen of deze kansen op het moment realistisch zijn; waarschijnlijk niet en dat is ook niet van belang voor het argument; het inschatten van een combinatie van gebeurtenissen is moeilijk.)
Oorzaak-gevolg
De reden die Tversky en Kahneman voor dit fenomeen aandragen is dat een combinatie van gebeurtenissen vaak een logischer, meer compleet verhaal lijkt, helemaal als we een oorzaak-gevolg-verhaal kunnen bedenken (vaak hebben we zulke gebeurtenissen eerder gezien, zien we ze vaker, en (of) hebben we ze geleerd tijdens onze studies of werk).
Hierdoor kunnen we ze makkelijker voorstellen, waardoor we de kansen overschatten. Kortom, we schatten de kansen op gecombineerde visies over het algemeen te hoog in, omdat dit aansluit bij een logisch verhaal.
Kunnen beleggers wat doen tegen de conjunctiemisvatting?
- Probeer gecombineerde visies te voorkomen (bijvoorbeeld beleg direct in de rentemarkten als u verwacht dat de Europese rentes laag blijven)
- Probeer niet te denken in oorzaak-gevolg-verhalen (Europese aandelen gaan omhoog omdat rentes in Europa laag blijven), maar puur in individuele visies zoals: Europese aandelen gaan omhoog.
- Wees u bewust van de conjunctie-misvatting als u een beleggingsbeslissing neemt op basis van een gecombineerde visie.
Een gewaarschuwd mens telt voor twee!