In deze vierde bijdrage blikt gastcolumnist Pieter Bos van Bos & Partners terug op het afgelopen jaar.
Aan het einde van het jaar is de verleiding groot om terug te blikken. Hoewel ik van mening ben dat een periode van twaalf maanden binnen een voor beleggers langere beleggingshorizon weinig belangwekkends kan opleveren, kan ik dit keer de verleiding niet weerstaan.
Niet zozeer de enorme daling van de aandelenkoersen vormde inspiratie, als wel de oorzaken. Wat het informatietijdperk, drijvende kracht achter de nieuwe economie, had moeten worden is, mijns inziens, ontaard in het desinformatietijdperk.
Tegen een decor van fraude, misleiding en bedrog laaide, althans in Nederland, de discussie over normen en waarden op. Zoveel is duidelijk geworden, dat niemand uitlegt wat deze zijn of moeten zijn.
Non-issues
Onze wetgevende, bestuurlijke en rechtsprekende macht weten het ook niet. Een kleine opsomming: politici en ministers ruzieden over het graf van een vermoord politicus, tot het kabinet viel. Politie en OM vertoonden een schokkende inertie in de bestrijding van de misdaad. Ondanks dat klaagt de rechterlijke macht al jaren over teveel aan werk.
Wat het grote voorbeeld had moeten zijn, onze Trias Politica, mist schijnbaar elke slagvaardigheid en gezag. Waar gaan de komende verkiezingen over? Naast de overbekende, uitgeholde trits zorg, veiligheid en onderwijs, over non-issues. Wel of geen koningshuis, wel of geen lidmaatschap van de Navo, wel of geen Nederlands vliegdekschip et cetera.
Pipo de Clown-praatjes in een circus dat in brand staat. Vanuit internationaal perspectief dreunen de accountantsaffaires nog keihard na. Ander zijn het wel de schandalen over tendentieuze analistenrapporten of over dubieuze financiële constructies. Hoe heeft dit alles kunnen gebeuren?
Nieuwswaar
Door de enorme uitbreiding van het aantal informatiedragers is de onderlinge concurrentie tussen wat ik noem de verkopers van het nieuws steeds heviger geworden. Kijkcijfers en oplagen dicteren het nieuws. Niet meer wat waar of van waarde is telt anno 2002, maar de vermakelijkheidsfactor van het nieuws.
Voor de consument is het daardoor volstrekt onduidelijk geworden waar de feitelijkheden ophouden en de interpretatie, de dramatisering en de voorspelling daarvan beginnen. Feit is dat de media die het meest interpreteren, dramatiseren en wishfull thinking vertonen, kunnen bogen op de gunstigste verkoopresultaten.
Van tegenwicht vanuit de politiek en het bedrijfsleven is geen sprake. Bedrijven maken niet alleen gebruik van de toenemende reclamemogelijkheden, maar ook van de inhoud van het nieuws. Als u een keer het nieuws mistte, maakte u een grote kans dat uw beleggingsadviseur u belde om u te vertellen wat er was gebeurd en wat u moest doen.
News of noise?
Als u nog niet voldoende overtuigd was, dan kon hij een andere troef uitspelen: het wetenschappelijk ogende analistenrapport, bol van statistische wijsheden. Vaker dan ooit dicteerden bedrijven de inhoud van het nieuws: de specialist die namens een financiële instelling via de media uitlegde waarom de beurs zo zwak was en wat de vooruitzichten waren.
Alsof het verloop van de beurskoersen al verklaard, laat staan voorspeld kan worden. Wat zijn de consequenties van deze vercommercialisering (beter: verkommering) van het nieuws? Richard Bernstein, auteur van Navigate the Noise, stelt dat liefst 90% van het zogenoemde nieuws over beleggingen geen news is, maar noise.
Ofwel, citaat van citaat en praat van de straat zonder enige functionele waarde. Welkom in de wereld van Mickey Mouse! De wetenschap dan? Kon die tegenwicht bieden? Helaas niet, of tenminste niet voldoende. In de beleggingswereld is de verwetenschappelijking weliswaar steeds verder opgerukt, maar de vrucht daarvan is het toenemende gebruik van statistiek.
Slappe statistiek
Het probleem van statistiek is dat het niet alleen werkelijkheden creëert die nimmer hebben bestaan, maar dat het commerciële belang en daarmee de inzetbaarheid ervan, juist toeneemt naarmate er een grotere discrepantie is tussen de feitelijke rendementen en risico’s en de statische uitkomsten. Hoe zit dat?
Immers, voor een belegging die elk jaar tussen de 4 en 5% rendeert, levert de statistiek nauwelijks nieuwe commerciële perspectieven op. Dit wordt anders als het historische resultaatverloop er als een soort van slap koord uitzag, rommelig, onsamenhangend, onverklaarbaar en dus moeilijk verkoopbaar.
We hebben een klimaat gecreëerd, waarin de druk tot het leveren van continu betere resultaten heeft geleid tot een mannetjes-makers-cultuur, waarin we gemakkelijker een loopje nemen met de feiten. Desnoods met behulp van wetenschappelijke rekenmethoden. Er is een grijs gebied ontstaan, waarin de grens tussen betamelijk en onbetamelijk niet meer helder is.
Gelouterd
Bijvoorbeeld, zijn de 40.000 Legio Lease-gedupeerden bedrogen door Dexia, of hebben ze zich zelf voor de gek gehouden? Had Dexia haar product ooit zo succesvol verkocht, als beleggers zich ervan hadden vergewist dat vermogens op de beurs niet alleen kunnen ver(drie)dubbelen, maar ook kunnen halveren, zoals al zo vaak is gebeurd?
Voor wie gelouterd het nieuwe jaar wil ingaan, is het boek Towards Rational Exuberance een aanrader. Het onthult glashelder de malversaties en manipulaties uit de beurshistorie van Wall Street. Een kleine waarschuwing is op zijn plaats: dit is geen boek voor wie wil blijven geloven in Sinterklaas en Mickey Mouse.
Pieter Bos is oprichter van Bos & Partners en is gespecialiseerd in beleggingsfondsen. Hiervoor was hij onder meer beleggingsadviseur bij ABN Amro en Robeco. Bos houdt nu al meer dan 10 jaar een databank bij, waar meer dan 30.000 beleggingsfondsen in staan.
Dit artikel is mede tot stand gekomen op basis van een onafhankelijke analyse van uit onafhankelijke bronnen verkregen data. Voor eventuele fouten en/of vergissingen hierin, kan Bos & Partners geen aansprakelijkheid aanvaarden. Evenmin is de inhoud van onze artikelen bedoeld als stilzwijgende aan- of verkoopaanbeveling. De doelstelling van Bos & Partners beperkt zich tot het verstrekken van objectieve informatie.