De ECB staat op het punt (opnieuw) schuld op te kopen van zwakke eurolanden. Deze bazooka is gecreëerd om de markt duidelijk te maken dat speculeren tegen de zwakke EU-broeders geen zin heeft. Daardoor kan de rente dalen en kunnen de problemen gemakkelijker worden opgelost. De voorwaarden waaraan een land moet voldoen om in aanmerking te komen voor het opkoopprogramma zijn echter streng.
DNB-president Klaas Knot heeft gezegd dat deze faciliteit misschien nooit hoeft te worden gebruikt. Te midden van de discussie over het interveniëren in de markt van staatsleningen, heeft het Nederlandse Ministerie van Financiën zijn eigen opkoopprogramma voor obligaties geïntroduceerd. Is Jan Kees de Jager, zo vlak voor zijn aftreden, helemaal de weg kwijt? Sinds wanneer is Nederland ook een land waarvan de staatsobligaties ondersteund moeten worden? Gelukkig is er, zo op het oog, niets aan de hand.
Eerder dit jaar heeft het Agentschap, het onderdeel van Financiën dat de schuld beheert, al een proef met het terugkopen van staatschuld genomen. Dat is succesvol gebleken waardoor nu de permanente terugkoopfaciliteit wordt geïntroduceerd. Volgens het Agentschap is dit een nieuw instrument voor cashmanagement om zo kasoverschotten te reduceren en aflossingspieken van de staatsschuld te verkleinen. Het Agentschap zal zich beperken tot de terugkoop van leningen die in het lopende en het daaropvolgende jaar volgens de voorwaarden zouden aflossen.
Efficiënt mogelijk financieren
Op zichzelf lijkt dit een prima aanvullende methode om de financiering zo glad mogelijk te laten verlopen. Of is er toch iets meer aan de hand? Tot nu toe gebruikte de staat Dutch Treasury Certificates (DTC’s) om kortlopende tekorten en overschotten in de schatkist te regulieren. Dan gaat het niet om klein bier. In totaal staat er een kleine 30 miljard aan geldmarktpapier uit, circa 9% van de totale staatschuld.
Door DTC’s uit te geven en weer terug te kopen, houdt de overheid het schatkistsaldo bij DNB binnen de marge van 0 tot 50 miljoen euro. Ook als er hoge bedragen aan staatsleningen moeten worden afgelost kan door middel van DTC uitgifte de tijdelijke financiering geregeld worden. Met het terugkopen van staatsleningen, zoals nu is geïntroduceerd, kan de staat echter een mogelijk andere doelstelling bereiken: handelen met een rentevisie. Oei, in mijn tijd bij het Agentschap was dat vloeken in de kerk.
De staat doet zijn financiering nooit vanuit een rentevisie, maar is uitsluitend gericht op het zo efficiënt mogelijk financieren van de tekorten. Het was, en ik neem aan is, niet de bedoeling op basis van een oordeel over het niveau van de rente meer of minder lange schuld uit te geven. Sterker, ik heb het idee dat de staat nu nog strikter dan in het verleden aan die neutrale financiering vasthoudt. Het huidige financieringsbeleid is namelijk zo ingericht dat feitelijk continue tegen de zevenjaars rente wordt geleend. Dat beleid leidde overigens tot een ongelukkige operationele fout, waarover ik in een eerdere column schreef.
Aflossingspieken te verminderen
De terugkoop van staatsschuld geeft naar mijn idee echter wel ruimte een rentevisie in het financieringsbeleid op te nemen. Immers, door ruim vóór de geplande aflossing obligaties terug te kopen wordt de financieringsbehoefte naar voren gehaald. Uitsluitend om de aflossingspieken te verminderen, volgens de minister. Maar de komende jaren zie ik geen aflossingspiek. In zowel 2013 als in 2014 is de aflossing van Nederlandse staatsleningen een kleine 32 miljard euro.
In 2015 stijgen de aflossingen naar 43 miljard. Maar als die piek afgeroomd moet worden, kan het Agentschap daar pas in 2014 mee beginnen. In 2012 en 2013 lijkt mij terugkoop uit oogpunt van het vermijden van aflossingenpieken niet aan de orde. Zou de terugkoopfaciliteit dan toch ingegeven zijn door de wens een rentevisie deel in het financieringsbeleid op te nemen? Als dat zo is, dan is de terugkoop ingegeven door de gedachte dat de rente op niet al te lange termijn gaat stijgen. De terugkoop verschuift de financieringsbehoefte immers naar een eerder tijstip.
Wat het motief achter de terugkoopfaciliteit ook is, het lijkt mij raadzaam als het Agentschap in beeld brengt wat het financiële resultaat van de terugkoop is. In het geval van een rentestijging zal dat positief zijn, maar bij een rentedaling resteert een verliespost. Nu is de rente erg laag en lijkt deze alleen maar te kunnen stijgen. Maar dat dachten ze bij enkele woningbouwcorporaties en ziekenhuizen ook. Dat de rente gaat stijgen, lijkt mij evident. De hamvraag is echter wanneer. Zou de minister van Financiën het weten?