Duurzaam beleggen is meer dan geld steken in zonnepanelen en windmolens. Zo heeft Triodos Groenfonds meegeholpen om het rijksmonument De Koepel en omliggend terrein in Haarlem te renoveren en verduurzamen. De voormalige Koepelgevangenis biedt inmiddels onderdak aan onder meer een bioscoop, een hogeschool, een restaurant, veel MKB-ondernemers, innovatieve congressen en onderscheidende evenementen, zoals markten, exposities, concerten en rondleidingen.
Hans Lubberding heeft waarschijnlijk de kleinste directiekamer met de dikste deur van Nederland. Het werkbureau van Lubberding, beherend vennoot van De Koepel in Haarlem, staat in cel nummer 032 in een van de drie voormalige koepelgevangenissen die Nederland telt. Wat ooit een afgesloten gebouw was zonder ontsnappingsmogelijkheden moet volgens Lubberding uitgroeien tot dé ontmoetingsplaats in Haarlem, een huiskamer voor alle Haarlemmers. Vrijheid, openheid en samenwerking is het nieuwe credo.
Twee jaar na opening hebben onder meer Hogeschool Haarlem Campus, bioscoop De Filmkoepel, lunchroom Deli Cafe , MKB-innovatieplatform Cupola XS en tientallen ondernemers onderdak gevonden in het grote ronde gebouw. De nieuwe stichting Cultuurkoepel programmeert tegenwoordig muziek- en dansvoorstellingen, exposities en presentaties. Bijgebouwen zijn omgevormd tot 80 studentenwoningen en restaurant Menu Corridor. Nog even en er komt ook nog een boetiekhotel bij. In sociale werkplaats Werkdag leren mensen om in de reguliere arbeidsmarkt actief te zijn.
Beneden in “de kelder” kunnen mensen naar de film. Studenten krijgen les in collegezalen op de begane grond en op de eerste verdieping. Op de derde verdieping, een enorm open platform, zijn flex-werkplekken gecreëerd. Alle ruimtes in de binnenruimte zijn begrensd met glas. Iedereen kan naar binnen kijken, iedereen ook naar buiten.
De paar honderd cellen, soms bij elkaar gevoegd, zijn verhuurd aan vooral kleine, al dan niet startende ondernemers. Van advocaten tot sieradenmakers. Drie cellen hebben een afwijkende bestemming. Twee zijn bedoeld voor artists in residence, eentje is een eerbetoon aan de Haarlemse verzetstrijdster Hannie Schaft.
Het gebouw bruist, ook op een doordeweekse dag in de middag, mede door ondernemersbijeenkomsten die Cupola XS regelmatig organiseert. Lubberding schat dat er jaarlijks tegen de 350.000 mensen het gebouw bezoeken, en dat worden er in de toekomst vast en zeker meer. “Jong, en oud, van alle achtergronden, iedereen is hier welkom. Ik hoop dat de rest van Nederland zegt: “Dat hergebruik van de Koepel hebben ze daar in Haarlem goed gedaan.”
Herbestemming zonder subsidie
De herbestemming van de gevangenis tot een mix van onderwijs, bedrijvigheid en cultuur was een initiatief van Stichting Panopticon. De initiatiefnemers wilden de Koepel teruggeven aan de stad. Het burgerinitiatief, onder het motto Open de Koepel, is uiteindelijk ook ondersteund door de gemeente. “Niet dat de gemeente de herbesteming heeft gesubsidieerd. Die is met name door de commandieten van CV De Koepel en de steun van Triodos en NRF mogelijk gemaakt."
De gemeente Haarlem ziet wel steeds meer in de betekenis van De Koepel voor de stad. Er is incidenteel steun voor bijzondere projecten. “Zoals bijvoorbeeld voor een bijzonder Midzomernachtconcert afgelopen zomer en het benefietconcert dat Ukrain Liberation Orchestra laatst gaf voor het zwaar beschadigde Conservatorium in Charkiv", zegt Lubberding.
De monumentale Koepel is gerenoveerd door architect Andre van Stigt, die ook tekende voor onder meer de renovatie en herbestemming van het Olympisch Stadion, Tramremise De Hallen in Amsterdam en het Groot Handelsgebouw in Rotterdam. “Onze projecten/ontwerpen spreken voor zich: affiniteit met de historische context, het vinden van nieuwe bestemmingen voor gebouwen zodat ze weer een levend deel van de stad en de omgeving worden. Alle projecten zijn tot stand gekomen in een context van inspraak, samenwerking met buurten, gebruikers, bouwers, omwonenden en uiteraard de opdrachtgevers.”
Groenregeling duidelijk van toepassing
Rijksmonument De Koepel in Haarlem is volgens Lubberding hét voorbeeld van een project waarvoor de fiscaal aantrekkelijke Groenregeling van de overheid is bedoeld. “Het gebouw heeft een maatschappelijke en culturele functie. Vermenselijking en ondernemerschap komen hier bij elkaar. Het is een fraai staaltje erfgoedbeheer.”
De duurzaamheidsklasse van het gebouw is door de renovatie omhooggeschoten van G naar A+++. “Er is echt over veel nagedacht,” vertelt Lubberding, “maar we zijn nog niet klaar. Zoiets als de inrichting van het terrein in de directe omgeving van De Koepel willen we verder verbeteren. Buiten het gebouw willen we meer groen. Door de woningverdichting in de steden wordt dat steeds belangrijker.”
Leeg vastgoed weer leefbaar maken, is wat wij het liefste doen
Voor Rianne Koster, duurzaam-vastgoedspecialist bij Triodos Bank, kwam het vastgoedproject De Koepel op haar pad via haar netwerk. Tien jaar geleden werkte zij ook al met verantwoordelijk architect Van Stigt samen bij de duurzame en sociaal-maatschappelijke herontwikkeling van de voormalige tramremise De Hallen in Amsterdam.
Rianne Koster
Er is volgens Koster vakkennis en oplossingsvermogen nodig om een iconisch object financieel en maatschappelijk rendabel te maken. Bij De Koepel bleek die voldoende aanwezig. Alles was binnen tijd en budget getransformeerd. “Leegstaand vastgoed weer leefbaar maken, is wat wij het liefste doen. De mixfunctie van onderwijs, werken en vrijetijdsbesteding, zoals dat bij De Koepel het geval is, is de sleutel van een succesvolle exploitatie.”
Het is volgens haar niet meer dan logisch dat De Koepel binnen de Groenregeling valt. “We hebben hier immers te maken met een monumentaal gebouw dat een nieuwe functie krijgt, en met een energielabel dat veranderde van G (niet-duurzaam) in A+++ (vrijwel maximale verduurzaming).”
Geld van Triodos Groenfonds werd ingezet als bouw- en beleggingsfinanciering. Deze financiering heeft een looptijd van tien jaar, gelijk aan de looptijd van de groenverklaring van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. “Het risico voor deze complexe herontwikkeling lag volgens Koster aanvankelijk in de plan- en bouwfase, maar dat is dankzij een professioneel bouwteam succesvol en binnen budget verlopen. De huurovereenkomsten die zijn afgesloten liggen voor lange tijd vast. De Koepel is begonnen aan een nieuwe toekomst.”
Een keer rondkijken? Rondleidingen worden verzorgd door Marc de Groot. Hij kent het gebouw door en door. Hij heeft er eerder gewerkt als cipier. Meer informatie over De Koepel: www.dekoepel.com
Disclaimer
Dit artikel is reclame. Raadpleeg het prospectus en het Essentiële-informatiedocument van Triodos Groenfonds voordat u een beleggingsbeslissing neemt. Een samenvatting van de rechten van investeerders in het Engels vindt u op triodos-im.com. De waarde van de activa van het fonds kan als gevolg van het beleggingsbeleid sterk fluctueren. Triodos Groenfonds wordt beheerd door Triodos Investment Management. Triodos Investment Management heeft een vergunning als beheerder van beleggingsinstellingen en van icbe’s en staat onder toezicht van de Autoriteit Financiële Markten en De Nederlandsche Bank in Nederland. Triodos Investment Management kan beslissen het aanbieden van zijn instellingen voor collectieve belegging in uw land stop te zetten.
