Zit ik laatst op de website van de Postbank
mijn bankzaken te regelen, valt mijn oog op een kleine advertentie. "Jaarlijks
zicht op 7% dividend", maakt de advertentie mij lekker en dat terwijl ik
net heb vastgesteld dat internetsparen tegen 2,8% niet heel erg veel zoden aan
de dijk zet.
Dat klonk interessant, dus ik ben toch eens even gaan kijken. Eigenlijk raad
ik iedereen die vijf minuten de tijd heeft aan om dat ook eens te doen.
Hierbij gaat het mij overigens niet zo zeer om het product zelf -die kritische
beschouwing laat ik met veel plezier aan Marcel
Tak over-, als wel om de financiële bijsluiter die bij het product
wordt geleverd.
Als u niet bekend bent met het begrip financiële bijsluiter, troost u,
dat was ik tot vóór het lezen van het Postbank-product ook niet
echt. Veel valt er eigenlijk ook niet over te weten.
Snapt u het, snap ik het?
Vanaf 1 juli 2002 is het verplicht dat aanbieders van een complex financieel
product een bijsluiter opstellen, waarin - en hier citeer ik de AFM - "alle
eigenschappen van het product [worden] beschreven waardoor je op een eenvoudige
wijze inzicht krijgt in alle kenmerken en risico's".
De bijsluiter is een verplichting die voortvloeit uit de Legiolease-misstanden
uit het verleden en zou moeten leiden tot een betere vergelijkbaarheid tussen
de verschillende producten die op de markt te krijgen zijn. Meer informatie
is voorhanden op de AFM-site.
Maar heeft zoiets zin? Ik nodig iedereen van harte uit om zelf vast te stellen
of je op basis van de bijsluiter
van het dividendproduct van de Postbank inderdaad inzicht krijgt in de kenmerken
en risico's. Mijn oordeel is dat dit absoluut niet het geval is.
Kenmerken: geen probleem
De kenmerken van het product, daar kom ik nog wel uit.
Het fonds belegt in Europese aandelen met een hoog dividendrendement, waarbij
gestreefd wordt een dividendrendement van 7% per jaar te behalen. Aangezien
er momenteel weinig bedrijven een dergelijk hoog dividend op tafel leggen, wordt
het uitkeringsrendement wat opgekrikt door (gedekt) calls te schrijven.
Bovendien zit er nog een vorm van bescherming in het product (gekochte puts),
waardoor grote koersschommelingen, tenminste deels, worden afgedekt. Tot zover
is het wel duidelijk. Als u mij echter vraagt wat voor risico's ik loop op dit
product, moet ik u teleurstellen. Ik zou het echt niet weten.
In de bijsluiter valt te lezen dat ik mogelijk weinig of zelfs géén
inkomsten uit dit product ga ontvangen en dat ik zelfs mijn inleg geheel of
gedeeltelijk kwijt kan raken. Hoewel dit dreigend klinkt, weet ik als belegger
niet beter. Opties, aandelen, obligaties, vastgoed: noem mij één
beleggingscategorie waarvoor dit niet geldt.
Standaardzinnen
Sterker nog, sinds wij een onderdeel van het euro-gebied zijn geworden, geldt
een dergelijke tegenvaller in extreme scenario's zelfs voor Nederlandse staatsobligaties.
Om een goed inzicht te krijgen van de risico's moet ik dus niet alleen weten
wat mijn potentiële verlies is (per definitie alles), maar - veel belangrijker-
ook wat de káns op zo'n uitkomst is. Daarover vind ik geen woord in deze
bijsluiter.
Weer even terug naar de AFM. Surfend op de website van de toezichthouder blijkt
al snel dat twee zinnen over dreigende verliezen door AFM geadviseerde standaardzinnen
zijn. Letterlijk overgenomen, niets toegevoegd. Het mag duidelijk zijn dat het
opnemen van obligate standaardzinnen absoluut niet zal leiden tot een beter
inzicht van de risico's.
Op deze manier kan ik absoluut geen verschil maken tussen het ene en het andere
product. Waarschijnlijk hadden ze dat bij AFM ook door. Een ander verplicht
onderdeel van de financiële bijsluiter wordt namelijk gevormd door een
tabel waarin rendementen en kosten inzichtelijk worden gemaakt. Dit gebeurt
op basis van drie scenario's: een pessimistisch scenario, een scenario waarbij
het bruto rendement 4% bedraagt en een scenario op basis van de historische
ontwikkeling.
"Als het niet zo goed gaat op de financiële markten"
Onderstaande tabel laat de uitkomst van de exercitie van het Postbank product
zien, waarbij er volgens de bijsluiter van uitgegaan is dat alle dividenden
worden herbelegd in het product.
|
Jaar
|
Pessimistich
scenario
|
4%
Rendement scenario
|
|
1
|
842
|
974
|
|
3
|
848
|
1.022
|
|
5
|
892
|
1.073
|
|
10
|
1.081
|
1.211
|
|
15
|
1.365
|
1.367
|
|
20
|
1.761
|
1.543
|
Voorbeeldwaarde van de opbrengst na verkoop bij een eenmalige
inleg van 1.000 euro
Deze tabel roept bij mij meer vragen op dan nieuwe inzichten. Een paar voorbeelden:
Hoe is het mogelijk dat ik ondanks 4% rendement in scenario 2 na een jaar
tegen een verlies van 2,6% aankijk? In de bijsluiter staat keurig vermeld wat
de kosten zijn, maar dit gat wordt daar zeker niet door verklaard.
Hoe is het mogelijk dat ik in het pessimistische scenario na 20 jaar beter
af ben dan in het 4% scenario? De bijsluiter meldt dat de "berekening is
gebaseerd op door toezichthouder voorgeschreven rendementen", maar op de
site van AFM zijn deze nergens te vinden. Met de toevoeging dat het pessimistische
scenario betrekking heeft op een scenario waarin "het niet zo goed gaat
op de financiële markten" moeten we het bij AFM doen. Zelfs een onderscheid
tussen welk onderdeel van de financiële markten wordt niet bekendgemaakt
Wat is eigenlijk de veronderstelling over de implied volatility in
al deze scenario's? Bij een zeer lage implied leveren geschreven calls vrijwel
niets op, waardoor je grotere risico's moet nemen om wat extra rendement bij
elkaar te schrapen. Het maakt dus nogal uit met welke implieds ik precies mag
gaan rekenen van AFM. Hoe vergelijkbaar is in dit geval het verwachte rendement
van dit product met een rendement in een ander product? Niet, zou ik zeggen.
Hetzelfde probleem geldt ten aanzien van veronderstelde winstgroei. Bij een
hoge winstgroei ligt het voor de hand dat ook de absolute omvang van het dividend
stijgt. Als het nou onverhoopt "niet zo goed gaat op de financiële
markten" betekent dit dat je dividendrendement op een goed moment de hoofdmoot
van je rendement wordt. Gaat het economisch slecht en nemen de winsten af, dan
leiden dalende koersen niet zonder meer tot een hoger dividend rendement. Dat
scheelt nogal een slok op een borrel.
Zinloze oplossing
Overigens, mocht het niet helemaal duidelijk zijn: het gaat mij hier absoluut
niet om het product van de Postbank. Er staat veel additionele informatie
op de website van de Postbank, inclusief een uitgebreide prospectus, dus ik
kan me voorstellen dat daar wel degelijk een gooi wordt gedaan naar het inzichtelijk
maken van de risico's.
Waar ik mij hier aan stoor is de totaal zinloze 'oplossing' die AFM bedacht
heeft om producten onderling vergelijkbaar te maken. Het voorbeeld geeft aan
dat van vergelijkbaarheid absoluut geen sprake is. Uiteraard zal dat nooit
makkelijk zijn, maar de huidige financiële bijsluiter leidt tot een scheve
vergelijking en werkt verwarring alleen maar in de hand.
Wat ik niet snap is dat al die banken en verzekeraars die de complexe producten
aanbieden al jaren werken met scenarioanalyses, om zo een goed beeld te krijgen
van risico en rendement. Hierbij gaat het om honderden tot soms duizenden
verschillende scenario's ten aanzien van de meest uiteenlopende uitkomsten
voor alle onderdelen van de financiële markten.
Standaardtest
Het moet toch mogelijk zijn om de complexe financiële
producten aan een dergelijk standaardtest te onderwerpen, waarbij de uitkomst
is dat voor elk financieel product een soort kansverdeling is op een bepaald
rendement. In dat geval is het een stuk makkelijker voor een particulier (of
professionele) belegger om zelf een afweging te maken voor welk risicorendement
men kiest.
Het is wellicht een investering maar het moet zeker een verbetering zijn
ten opzichte van de huidige, in mijn ogen treurige, situatie.
Lukas Daalder is hoofd research van Bank Oyens & Van Eeghen in Amsterdam. Daalder heeft momenteel (al dan niet gedekte) long posities in ABN Amro, Aegon, ASML, ASMI, Crucell, Fortis, ING, Pharming, Rodamco Europe, Royal Dutch Shell, Philips, Vastned Retail en Vedior. Bovendien heeft hij posities in meerdere open-end beleggingsfondsen van onder ander de Postbank, Robeco, ABN Amro en Fidelity. Elk AEX of AMX fonds beschouwt Daalder als een potentieel interessante belegging, alles wat hij schrijft moet vanuit die optiek worden gelezen. De informatie in deze column is niet bedoeld als professioneel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen. Uw reactie is welkom op
daalder@iex.nl.