Bijgewerkt tot 2017. Vermogensbeheerder Hoofbosch uit Haarlem van Martien van Winden en Robbert-Jan Engels heeft de mooiste beursgrafiek die er is.
In een volgende editie mag u ook rentes onder nul verwachten. Als die update er nog komt. Want u ziet dat ons land ooit is ontstaan met hele hoge rentes en hele lage aandelen. Nu is dat andersom, ofwel lang verwacht, vaak voorspeld, veel gepredikt en eindelijk maar toch: the end is near :-)
Het is het laatste rustige weekje voor het Q2-cijferseizoen los gaat. Daar zijn de verwachtingen niet bijster hooggespannen voor:
Intussen boren aandelen zich weer een weg ins blaue Hinein:
Aan de andere kant van de Chinese Muur - de staatsobligaties - gaat het nog veel harder. Ofwel, de rentes dalen. De trend lijkt zelfs te versnellen. Intussen is duidelijk waarom dit zo is: de centrale banken tonen zich bereid weer te gaan stimuleren, nu de economie verzwakt en de inflatie achterblijft.
Waardering en of versus rentes
Kortom, aandelen en obligaties gaan momenteel hand-in-hand prima-de-luxe en dit vloekt aan alle kanten met de beursboekjes en de historische statistiek. Blazen we soms een double bubble met z'n allen? Ik doe vandaag een poging antwoord op deze vraag te geven op basis van de data die ik heb en kan vinden.
Bemoei u er vooral mee, ik heb de waarheid ook niet in pacht. Het grote issue is dat er geen historisch precedent is voor deze markt. U ziet die Hoofboschgrafiek: nooit eerder waren de rentes zo laag. Hoe hoog aandelen staan zegt niets over hoe duur ze zijn, maar ook hier geldt dat ze historisch gezien pittig zijn geprijsd.
Laat ik maar met de deur in huis vallen. Waar in die Financiële Canon van Nederland het nodige nattevingerwerk zit, heeft econoom en Nobelprijswinnaar Robert Shiller verifieerbare data. Hij heeft de S&P 500 (anno 1957) via de S&P 90 (1926) uiteindelijk helemaal teruggerekend naar 1870. Hier vindt u zijn excel.
U schrikt zich misschien een hoedje van die price/earnings van ruim 30. Let wel, het gaat hier om de Cyclically Adjusted Price Earnings (CAPE) van Shiller zelf. Dat is de gemiddelde koerswinstverhouding over de afgelopen tien jaar. De S&P 500 handelt nu tegen (Reuters) 16,8 de verwachte en 19,7 de huidige winst (Bloomberg).
De grafiek is overigens bijgewerkt tot 31 mei van dit jaar.
Als ik op het onvolprezen DShort kijk, dan is met de huidige koerswinstverhouding niks mis. Let wel, het is een gemiddelde. U ziet het ook bij ons. de waardering van de AEX valt mee (zo meer), maar door bank genomen zijn defensieve dividendaandelen historisch duur en cyclicals en financials goedkoop.
Krijgt u deze navulgrafiek er nog gratis bij van Robert, maar ik kan me voorstellen dat u dit eerder een nagelbijtgrafiek vindt. Logaritmisch was wel beter geweest op zo'n schaal.
De Toestanden op de Vastrentende Markt kan ik nog het beste demonstreren aan de hand van - Nieuw! Wie slaat die 's ochtend niet als eerste open? - de World Famous Greece-US Yield Spread.
Elders op deze markt houden Zwitserland en Duitsland een interessant duel wie het eerste op nul Kelvin staat. Vooralsnog staan de Zwitsers voor met zes prachtige eigen doelpunten (-0,64%) tegen de Duitsers die nog maar vier keer (-0,37%) op hun eigen troepen schoten. Koekoek, zou Sierd de Vos zeggen.
Verrassingen?
Terug naar die eerste grafiek van Shiller:
Waar we nooit eerder negatieve rentes en tegelijkertijd aandelenmarkten op zoveeljaars toppen en all time highs meemaakten, waren er wel tegenovergestelde tijden. Eind jaren zeventig en begin jaren tachtig was de rente sky high en bakten aandelen er helemaal niks van. The death of Equities, weet u nog?
De conclusie lijkt op het eerste gezicht eenvoudig. In die tijd waren aandelen heel goedkoop, omdat de rentes zo hoog stonden. Waarom risico met aandelen lopen, als u dik 10% op AAA-obligaties en zelfs spaargeld maakt? Nu is het precies andersom: duur of niet, u moet wel in de aandelen om nog rendement te maken.
Zoals altijd is het verhaal nooit eenvoudig op de beurs, want anders was er gratis geld en dat is er nooit. Die rentepercentages waren er destijds niet voor niets, want ook de inflatie kwam boven 10% uit. Kortom: ook toen was het - net als nu - gewoon ploeteren, bloed, zweet en tranen om wat rendement te maken.
In ieder geval zou u de conclusie kunnen trekken dat de brede aandelenmarkten nu helemaal niet zo gek zijn geprijsd, of in ieder geval niet zo gek doen als de obligatiebeurzen. Ik zeg niet voor niets breed. Want de hardste stijgers en duurste aandelen zijn op dit moment defensials (en uiteraard sommige technologie).
In ieder geval pak ik ze er even bij zover terug als ik ze heb. Eerst de AEX, maar die heb ik met al deze waarden maar twintig jaar terug. U ziet wel dat aandelen weleens een hogere waardering bij hogere rentes hebben gehad. Om van koersen maar te zwijgen:
De MSCI Netherlands gaat al verder en inderdaad, u ziet dat in de jaren tachtig aandelen veel goedkoper waren dan nu met - jawel - rentes waar we ons niets meer bij voor kunnen stellen.
De S&P 500 laat min of meer hetzelfde zien. Mij valt vooral op dat de winstverwachtingen veel regelmatiger zijn dan die hoteldebotelstanden van de AEX. Dat heeft denk ik zeker te maken met dat de AEX relatief een duiventil is, met soms erg veel defensieve aandelen en soms gebakken lucht (rond 2000).
Grof gezegd: u betaalt meer dan twintig keer de winst voor simple & stupid business (sorry Unilever, Heineken, Relx en Wolters Kluwer) voor een yield die doorgaans lager is dan van de indices zelf. Dit kan te duur zijn of blijken, maar niemand die weet hoe lang het gratis geld en negatieve rentetijdperk nog duurt.
Misschien is het morgen al over, maar het kan ook nog decennia duren. Zie Japan.
De wereldindex tenslotte en dit is misschien wel de grootste verrassing: aandelen zijn nu net zo duur als in de jaren negentig, toen de rentes nog veel hoger stonden.
Moraal van het verhaal
En toen kwam er een olifant met een hele lange snuit en die blies dit verhaaltje uit? Nee, want tot dusverre heb ik het alleen over waardering gehad. Waar die grafiek van professor Shiller zo duidelijk lijkt, valt dat best tegen als u inzoomt. En dan komt u bij de vraag uit: is er eigenlijk wel verband tussen rente en aandelen?
Begin vorig jaar schreef rentespecialist en handelaar voor eigen rekening Ben Leppens hier een serie fraaie artikelen over op IEX. Zijn conclusie: er is geen klip en klaar verband tussen die twee. Ik kan ook simpel deze grafiek nemen. Het is de logaritmische S&P 500 versus de Amerikaanse tienjaars rente sinds 7 mei 1945.
U ziet dat sinds de dag van de Duitse capitulatie de rente eerst 36 jaar steeg en sindsdien daalt. En de koersen? Die stegen gewoon regelmatig door; het lijkt zelfs geen bal uit te maken wat de rente doet.
Moraal van dit jaar? Ik houd het er maar op dat het vooral de winsten zijn die de koersen sturen en niet de rentes, zeker per saldo op lange termijn. Zouden de rentes echt van doorslaggevende betekenis zijn, dat zouden alle aandelenbeurzen nu op ziedende all time highs moeten staan, ver boven de huidige standen.
Neemt niet weg dat ik me ook unheimisich voel bij die belachelijke rentes, laat staan de versnelling nu. Misschien is dit echter veel meer een kwestie van overheidsbegrotingen en -schulden - ga eens hervormen, saneren én investeren, zoals ook de centrale banken steeds zeggen - dan een aandelenmarktissue.
Goed, ben ik eindelijk bij het punt waar u op zit te wachten. Want is ASML op de all time high nu duur of niet en moet u het nu nog kopen? Vrijdag had ik daar een discussie over. Let wel, ik kijk naar waarde. Wat dat betreft kunt u het volgens mij nog wel kopen. Wat de koers doet, weet ik niet.
Daar kreeg ik dit weekend nog repliek op, kijkt u even naar de sommen en analyse van deze meneer, die een andere conclusie trekt:
Agenda
Tot zo ver deze inleiding op de huidige, vreemde, gekke, moeilijke, unieke en dure of goedkope markt. Het is net een beurs... Enfin, deze week is er op papier niet veel te doen. De agenda is in feite leeg, maar dat hoeft de markt natuurlijk niet te weerhouden van vreemde bewegingen.
U mag zelf het cijfer van de week aanwijzen, ik zie het niet:
8 jul
01:50 Japan fabrieksorders mei -4,7%
08:00 Air France-KLM vervoerscijfers juni
08:00 Duitsland industriële productie mei 0,3% MoM
9 jul
14:00 Bava Wereldhave over herbenoeming CEO
10 jul
00:00 Lucas Bols AvA
03:30 China inflatie PPI jun 0,2%
03:30 China inflatie CPI jun 2,7%
04:00 China groei geldhoeveelheid jun 8,5%
06:30 Nederland industriële productie mei
10:30 VK industriële productie mei 2,5%
16:00 VS groothandelsvoorraden mei 0,4% MoM
11 jul
08:00 Duitsland inflatie CPI jun 0,3% MoM
08:45 Frankrijk inflatie CPI jun 0,3% MoM
14:00 Delta Airlines Q2-cijfers
14:30 VS inflatie CPI jun 0,0% MoM
14:30 VS wekelijkse jobless claims
12 jul
09:00 Lucas Bols notering €0,25 ex-dividend
11:00 EU industriële productie mei 0,2% MoM
Nog één ding, een cijfer van de week is er niet, maar deze meneer moet wel voor Congres en Senaat getuigen. Er kan koersimpact zijn, als Hij Iets Gaat Zeggen.
Verder nog iets? Eens zien of ik nog iets van de networks pluk. Er moet vandaag witte rook uit Frankfort komen van die andere bank:
In Turkije is de centrale bankier ontslagen. Krijgen we nu lagere rentes bij... torenhoge inflatie?
Hoeveel?! Welcome to the space race.
Voor wie het vrijdag heeft gemist:
Ja, waar anders?
Wellicht weer geopolitieke headlines deze week?
Inderdaad:
Dit is leuk, contrair. Sandra vindt Christine wel een goed keuze en ze heeft argumenten:
Wens ik tot slot onze jongens in de Tour de France én onze Oranje meiden succes. Ik heb drie WK-finales voor m'n ogen verloren zien gaan, graag geen vierde, dames. Pak die tuthola's uit de VS, die op papier veel beter zijn. Dat heb ik ook vaker gezien, dus...