Ontvang nu dagelijks onze kooptips!
word abonnee
sluiten ✕
Monitor (Erasmus MC) ->H5N1
Volgen
Monitor (uitgave Erasmus MC) April/Mei Thema H5N1 ANTIGENE DRIFT De griepprik beschermt tegen meerdere, veel voorkomende virussen. Het zijn influenza B- virussen en influenza A-virussen van de H3N2- en H1N1-subtypen die elk jaar griepepidemieën veroorzaken. “De H3N2-virussen zijn van hetzelfde subtype als het virus dat in 1968 een influenzapandemie heeft veroorzaakt in de humane wereldbevolking”, ver- telt immunoloog dr. Guus Rimmelzwaan. “Wel heeft het virus zich van jaar tot jaar langzaam veranderd. Het is een andere stam geworden. Die kleine veranderingen noemen we de antigene drift. Dat wil zeggen dat het virus langzaam ont- snapt aan het neutraliserend effect van antistof- fen. “Het is onze taak als nationaal influenzacentrum om in Nederland voorkomende influenzavirussen te karakteriseren en de mate van antigene drift vast te stellen”, aldus Rimmelzwaan. “Daartoe krijgen we elk voorjaar via huisartsen en dia- gnostische laboratoria uit het hele land vier- tot vijfhonderd griepvirussen binnen die allemaal worden geanalyseerd. De uitslagen rapporteren wij, net als zo’n honderd andere centra in de wereld, aan de World Health Organization (WHO), die vervolgens de samenstelling adviseert van het vaccin voor het volgende griepseizoen. Bij de analyse gebruikt het nationaal influenza- centrum een heel nieuw systeem. “Voor de karak- terisering en typering van influenzavirussen wordt een ouderwetse serologische test gebruikt”, ver- telt moleculair viroloog dr. Ron Fouchier. “Enkele jaren geleden hebben wij algoritmes ontwikkeld om de data beter te kunnen vergelijken. We ma- ken nu antigene kaarten, waardoor er een meer uniforme vergelijking mogelijk is. Dat doen we inmiddels voor de hele wereld. Dr. Fouchier toont op beeldscherm hoe enkele honderden aangetroffen groene puntjes (elk een virusmonster van een grieppatiënt) in de loop van de maanden steeds dichter rond grote rode ballen komen te liggen. Die rode ballen zijn de nieuwe H3N2-vaccinstammen voor het volgende influ- enzaseizoen. Zo kan zichtbaar gemaakt worden wanneer de samenstelling van het vaccin gewij- zigd moet worden. Volgens dr. Fouchier is er telkens veel discussie over de keus van de geactualiseerde vaccin- samenstelling die door de WHO wordt geadvi- seerd. “Eén van de redenen is ongetwijfeld dat de totstandkoming van het advies, maar ook de productie van het jaarlijks griepvaccin, veel tijd in beslag neemt. In principe is het advies van de WHO in februari gereed. De industrie heeft dan tot oktober om het vaccin te produceren.
Italië, zomer 2005. In een vakantie-appartement in Perugia zie ik op een Nederlands-Belgische satellietzender een uitzending van Nova. “Nederland is niet voorbereid op een wereldwijde uitbraak van een menselijke variant van de vogelgriep”, zegt Ira Helsloot van het Instituut voor Veiligheid en Crisismanagement COT. “In het worst case scenario kunnen honderdduizenden doden vallen, als er niet genoeg medicijnen voorhanden zijn.” Hij schetst een ontwrichte samenleving: “Als mensen hun huis niet uit durven komen, ligt Nederland plat.” Ik ben meteen gegrepen. Helsloot pleit voor publieksvoorlichting: maak burgers duidelijk wat ze bij een uitbraak kunnen doen. “Die informatie moet je breed delen, en niet alleen binnen de medische sector houden.” Een taak voor journalisten, zoals ik? Thuisgekomen blijkt bij een eerste zoektocht op internet dat collega’s al veel hebben geschreven over vogelgriep. Over het algemeen zijn de berichten informatief, realistisch en genuanceerd. Postbus 51 lijkt Helsloot tegen te spreken: “Nederland is voorbereid op een uitbraak van een (wereldwijde) vogelpestepidemie. We hebben in Nederland een goed lopende infrastructuur rondom infectieziekten.” Andere berichten zijn verontrustend: ‘Wat gebeurt er als de Aziatische vogelgriep overslaat naar Nederland?’, en ‘De voorraad virusremmers is beperkt: 220.000’. Jeanne de Vetter, crisiscoördinator in Erasmus MC, weet dat het ministerie besloten heeft om vijf miljoen doses Tamiflu te bestellen. Het slechte nieuws is dat de producent het niet aankan waardoor het nog wel even duurt voor alle antivirale middelen geleverd zijn. Volgens de laatste berichten is de voorraad begin 2007 aangevuld. Er is dus volop beweging aan het vogelgriep-front. Mijn ongerustheid is even gezakt. Tot in oktober 2005 in Turkije vogelgriep wordt geconstateerd. Nieuwe krantenkoppen: ‘Europees alarm over vogelgriep’, ‘Zorg over gebrek aan virusremmers’, ‘Vogelgriep gevaar voor mensheid’, ‘Griep zal Nederland ontwrichten’. Het blijft door mijn hoofd spoken: weet Jan-met-de-pet al voldoende over vogelgriep? Arts infectieziektenbestrijding Paul Mertens – ook Erasmus MC – pleit er in deze Monitor voor om de burger goed voor te lichten over de mogelijkheden, en vooral ook de onmogelijkheden, van behandeling van zieken bij een eventuele grieppandemie. Onrust en agressie kunnen daardoor voorkomen worden, zegt hij. Postbus 51 adverteert in huis-aan-huisbladen, met verwijzing naar internet. Tegelijkertijd zeggen beleidsmakers en voorlichters: we weten niet óf, en hoe hevig… Dus is het misschien beter om te wachten met publieksvoorlichting tot het werkelijk zover is. Wat is wijsheid? Maart 2006. Kort voordat dit blad ter perse gaat, lees ik weer een goed bericht. “H5N1 kan nog niet van mens tot mens”, kopt Trouw. De onderzoeksgroep van prof. Ab Osterhaus, waarover meer in deze Monitor, publiceert nieuwe onderzoeksresultaten in Science. Het vogelgriepvirus heeft moeite van mens naar mens over te steken doordat het zich diep in onze luchtwegen verschanst. Daardoor hoesten of niezen we het virus niet naar buiten. Maar het virus kan muteren, zo wordt in het krantenartikel aangetekend. Japanse onderzoekers, die een dag eerder publiceerden in Nature, vermoeden dat er meerdere mutaties nodig zijn. “Dat verruimt de tijd om ons op een pandemie voor te bereiden.” Kan ik nu rustig gaan slapen…? Emile Hilgers, redacteur Monitor
Knutselen met virussen Hoe verandert een virus dat niet de eigenschap heeft om van mens op mens over te gaan in een virus dat dat wél doet? Dat is volgens dr. Ron Fouchier de ‘million dollar question’ van dit moment. “Je kan zo’n mutatie niet voorkomen,” verklaart de moleculair viroloog, “maar je kan wél heel goed in de gaten houden of er virussen zijn die de benodigde eigenschappen hebben. Daarvoor moet je weten waar je op moet letten. Wij knutselen met virussen. We maken nieuwe virussen, veranderen virussen, en kijken wat er gebeurt. Waarom is het ene virus dodelijk en het andere niet? Dat is cruciale informatie.” In samenwerking met veterinair patholoog dr. Thijs Kuiken, immunoloog Guus Rimmelzwaan, assistent in opleiding Emmie de Wit (foto), en assistent in opleiding Vincent Munster bestudeert Fouchier op de afdeling Virologie van het Erasmus MC het gedrag van influenzavirussen. Door de uitbraken van vogelgriep ligt de nadruk de laatste jaren op aviaire virussen, dat zijn virussen die bij vogels voorkomen. Na de uitbraak van H5N1-kippengriep in 1997 in Hong Kong begon een groot vogelproject. In 2003 kwamen daar analyses bij van virussen van de vogelpestuitbraak in Nederland. En sinds de recente uitbraak in Azië en Europa wordt onderzocht in hoeverre katachtigen en wilde vogels een rol spelen bij de verspreiding van het vogelgriepvirus. Longontsteking “In 2003 werden 89 Nederlanders besmet met het H7N7-vogelgriepvirus”, aldus dr. Fouchier. “De meesten hadden conjuctivitus (oogontsteking), en vijf ook een infectie van de luchtwegen. Maar in april overleed onverwacht een dierenarts aan de gevolgen van een ernstige longontsteking. Was het H7N7-virus dat op dat moment heerste, in zijn lichaam gemuteerd, of had hij een slecht immuunsysteem? Dat zijn vragen waar wij een antwoord op proberen te vinden. We weten nu dat hij geïnfecteerd was met een gevaarlijke virusvariant. Bij onderzoek met muizen werden de muizen ernstig ziek en moesten na vijf dagen geeuthanaseerd worden. Dat was niet het geval met de andere virussen die tijdens de uitbraak circuleerden.” Inmiddels is ontdekt dat twee van de acht genen in het virus van de overleden dierenarts hierbij een belangrijke rol spelen. Dr. Fouchier: “Eén zorgt voor de vermenigvuldiging van het genetisch materiaal in de geïnfecteerde lichaamscel, de ander voor herkenning van menselijke cellen. Japanse onderzoekers kwamen tot dezelfde conclusie bij onderzoek naar het H5N1-virus.” Spaanse griep “Ook in Amerika, bij het bestuderen van sporen van het Spaanse griepvirus, stuitten wetenschappers op diezelfde twee genen. In de luchtwegen van slachtoffers die sinds 1918 waren ingevroren in de ijslagen van Spitsbergen is het griepvirus aangetoond en vervolgens weer tot leven gewekt. Ook dit virus is naar alle waarschijnlijkheid afkomstig van vogels. En het lijkt erop dat dezelfde genen die H5N1- en H7N7virussen zo dodelijk maken, dat ook doen bij het Spaanse griepvirus. Langzaam krijgen we inzicht in welke genen verantwoordelijk zijn voor het dodelijke karakter van griepvirussen.”
Vliegende verklikkers Al een aantal jaren onderzoeken wetenschappers van Erasmus MC of wilde vogels ook dodelijke varianten van de vogelgriep krijgen en virussen overdragen. Vorig jaar zomer was er in China een uitbraak onder ganzen en sinds de besmettingen in Rusland en Turkije is men ook in Europa extra alert op zieke trekvogels. “We zijn al jaren bezig met onderzoek bij wilde vogels”, vertelt Vincent Munster, assistent in opleiding op de afdeling Virologie. “Zelf werk ik hier sinds 2001. We zijn begonnen met een totale inventarisatie: in welke soorten wilde vogels komen griepvirussen voor en om welke virussen gaat het dan?” “Er blijken continu griepvirussen te circuleren in wilde vogels. Wilde vogels zijn de natuurlijke gastheer. Maar deze virussen zijn laag pathogeen, dat wil zeggen dat ze niet tot grote sterfte leiden. Bij de uitbraak van augustus 2005 met H5N1 in China en de sterfte van een groot aantal Indische ganzen werd voor het eerst een hoog pathogeen virus in wilde dieren aangetroffen. De vraag was toen of we dit soort dodelijke virussen ook in wilde vogels in Europa kunnen verwachten.” Virologen van Erasmus MC hebben inmiddels het veldonderzoek geïntensiveerd. “Surveillance doen we al heel lang”, zegt Vincent Munster. “Maar nu wordt het ook gedaan als een soort early-warning systeem. Veel ornithologen doen onderzoek naar wilde vogels in Nederland. Zij nemen voor ons met een wattenstaafje een monstertje in de bek of cloaca van de vogel. Wij analyseren die monsters en kunnen binnen twee dagen zien of besmetting heeft plaatsgevonden met een influenzavirus en of dat het H5N1-virus is.” Er is een wereldwijd netwerk van mensen die wilde vogels bestuderen en monsters nemen. Erasmus MC krijgt vooral onderzoeksmateriaal uit eigen land, vooral van watervogels uit bijvoorbeeld het gebied rond de Waddenzee. Maar ook ganzen, meeuwen, zwanen, eenden en talingen uit de regio Rotterdam. Op deze fotopagina beelden van wilde vogels en van onderzoek in het laboratorium.
Wachten op hét vaccin Waarom is er, bijna tien jaar na de eerste uitbraak in Azië, nog steeds geen vaccin dat mensen beschermt tegen vogelgriep? “We weten niet welk type virus een influenzapandemie zal veroorzaken”, verklaart dr. Guus Rimmelzwaan. “Bovendien is de productie van vaccins tijdrovend en duur.” Dr. Rimmelzwaan is immunoloog en één van de wetenschappers die in het laboratorium van de afdeling Virologie van Erasmus MC op zoek is naar het ideale vaccin. “Daarbij kijken we vooral naar twee mechanismen van het afweersysteem: het opwekken van B-cellen, die virusspecifieke antilichamen produceren en het virus kunnen neutraliseren, en T-cellen, die in staat zijn virus-geïnfecteerde cellen te doden.” Kandidaat “Als je een effectief vaccin wil maken, moet je weten tegen welk subtype van het influenzavirus dat gericht is, dus welk virus de gevreesde pandemie gaat veroorzaken”, vervolgt dr. Rimmelzwaan. “Het kan een virus zijn van het H5N1-subtype dat we momenteel wereldwijd zien. Maar het kan ook een ander subtype worden. We weten dat de subtypes H1N1 (Spaanse griep in 1918, red.), H2N2 (pandemie in 1957) en H3N2 (1968) goed van mens op mens werd overgedragen. Van H5N1 weten we dat nog niet.” ‘Influenzavirussen hebben de neiging te veranderen om aan immuunrespons te ontsnappen’ Veranderingen “Een ander probleem,” aldus dr. Rimmelzwaan, “is dat in de eiwitten die door neutraliserende antilichamen worden herkend steeds kleine veranderingen optreden, waardoor het virus aan eerder opgebouwde immuniteit kan ontsnappen. De H5N1stammen die recent in Turkije en Indonesië zijn opgedoken, lijken slecht op de H5N1-stam die in 1997 bij mensen in Hong Kong is waargenomen. Als we toen een vaccin zouden hebben gemaakt, zou dat geringe bescherming hebben geboden tegen de huidige stammen. Je kunt voor de bereiding van het vaccin dus beter de stam gebruiken die ook de pandemie veroorzaakt, maar die heeft zich nog niet geopenbaard.” “Verder zal alleen met grootschalige vaccinproductie en vaccinatiecampagnes worden begonnen wanneer er sprake is van efficiënte verspreiding PANDEMIEVIRUSSEN ONTDEKT IN VRIEZER In Erasmus MC is onlangs een opzienbarende ontdekking gedaan. In een vriezer trof- fen medewerkers van de afdeling Virologie ruim honderd griepvirussen aan, afkomstig uit de laatste twee influenzapandemieën. “Het is materiaal uit de jaren 1957 en 1968,” vertelt moleculair viroloog dr. Ron Foucher, “dat is overgebleven na onderzoek door prof. Mazurel, voorganger van het huidige afdelingshoofd prof. Ab Osterhaus. We zijn de virussen één voor één aan het ontdooien.” “Dadelijk liggen de data op ons bordje. We kunnen eruit leren hoe die virussen waren samengesteld en wat hun eigenschappen waren. Na genetische analyses gaan we kij- ken hoe deze pandemieën zijn ontstaan en hoe het virus van een vogelgriepvirus is gemuteerd tot een humaan griepvirus.” “Ik ben bang dat het wel een vijfjarenplan wordt”, zegt dr. Fouchier. “Dit soort onder- zoek is een beetje naar de achtergrond geraakt door de actuele vraagstellingen rond H5N1-vogelgriep. Maar de komende maanden gaan we er echt mee aan de slag.” ************************ PDF, pagina 17: Vooral producenten als Solvay, Nobilon en Crucell zijn daar mee bezig.
Spin in het web Erasmus MC heeft landelijk en wereldwijd een unieke rol bij onderzoek naar dierlijke en humane influenzavirussen. “We zijn als het ware een spin in het web”, zegt prof. Ab Osterhaus, die een imposant netwerk heeft opgebouwd. Zijn meest recente target: het oprichten van een European Influenza Task Force. “we zijn vrij uniek omdat we een aantal zaken combineren, zoals de surveillance en onderzoek naar onder meer nieuwe generaties vaccins en de werkzaamheid van antivirale middelen.” Met ‘we’ bedoeld prof. Osterhaus de afdeling Virologie van Erasmus MC, waar influenza-onderzoek een belangrijk speerpunt is.” We werken samen met internationale organisaties en instituten en in samenspraak met de industrie. Verder zijn we vrij uniek in het ontwikkelen van diermodellen, met muizen, fretten, katten en apen. We werken ook aan de pathogenese, dat is het ziekteverwekkend vermogen van influenzavirusinfecties bij dieren en mensen, en aan de resistentie-ontwikkeling van virussen tegen medicijnen.” Influenzacentrum “Als nationaal influenzacentrum zijn wij, samen met het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) verantwoordelijk voor het monitoren van de influenza-stammen tijdens het jaarlijkse griepseizoen”, vervolgt prof. Osterhaus. “We krijgen humane virussen uit heel Nederland om die te onderzoeken. Vanwege een geavanceerde rekentechnieken die we hier samen met buitenlandse collega’s hebben ontwikkeld, verwerken we sinds enige tijd ook alle data van andere influenzacentra ter wereld. Op basis daarvan maken wij een evaluatie voor de World Health Organization (WHO) voor het jaarlijks advies over de vaccinsamenstelling voor het volgende griepseizoen.” “Bij het vermoeden van een pandemisch virus in Nederland zullen wij – ook weer samen met het RIVM – monsters van patiënten onderzoeken. Binnen 24 uur kunnen we vaststellen welk virus het is en of het eventueel pandemisch is.” “Wij monitoren ook aviaire (van volgels afkomstige) influenzastammen bij wilde vogels. In dit project werken we samen met het Dutch Wild Life Health Center van de veterinaire faculteit in Utrecht.” “Wat wij niét doen,” tekent prof. Osterhaus volledigheidshalve aan, “is het monitoren van pluimvee. Dat is een taak van het CIDC (Centraal Instituut voor DierziekteControle) in Lelystad. We doen dat alleen in bijzondere situ- Adviestaken Prof. Osterhaus noemt ook de adviestaken. “Als nationaal influenzacentrum hebben we richting WHO adviestaken op het gebied van humane influenza, epidemiologie, surveillance, pandemische dreiging en vaccinontwikkeling. Enkele van mijn medewerkers en ikzelf hebben adviserende taken op het gebied van aviaire en humane influenza-problematiek naar de overheid. Dit gebeurt bijvoorbeeld vanuit mijn positie in de Gezondheidsraad, en vanuit mijn positie in de Commissie van Deskundigen AI (Aviaire Influenza) van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Als er uitbraken zijn, wordt meegedraaid in outbreakmanagementteams van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.” Prof. Osterhaus is ook voorzitter van de European Scientific Working group on Influenza (ESWI). “Wij organiseren influenzaconferenties en doen veel aan communicatie tussen de betrokken instanties. De afgelopen maanden ben ik samen met een strategisch adviseur op tournee geweest om te komen tot de oprichting van een European Influenza Task Force.” Samenwerking “Waarom zo’n taskforce? Er gebeurt heel veel op het gebied van de bestrijding van aviaire influenza en een eventuele nieuwe grieppandemie, maar het is niet genoeg. Bovendien is er nog te weinig samenwerking tussen de betrokken instanties. Die samenwerking moet er snel komen om effectief te kunnen optreden bij uitbraken. We hebben dat gezien bij de Global Task Force voor SARS. Binnen een maand na de oprichting ervan kwam het probleem onder controle.” Enkele belangrijke doelstellingen van zo’n Europese taskforce voor de komende vijf jaar zouden moeten zijn: verhogen van de vaccinatiegraad tot éénderde van de bevolking, het creëren van samenwerkingsverbanden tussen overheid en industrie voor het ontwikkelen van nieuwe vaccins, en het aanleggen van voldoende voorraden antivirale middelen om goed voorbereid te zijn om een grieppandemie. Een wereldwijde taskforce voor influenza is nu nog te hoog gegrepen, meent prof. Osterhaus. Maar gezien de positieve reacties heeft hij goede hoop dat de European Influenza Task Force snel een feit is. “Enige tijd geleden waren velen nog erg sceptisch, maar de ‘sense of urgency’ begint te komen. De uitbraken van vogelgriep in Azië, het Midden-Oosten, Afrika en nu het voorkomen van het H5N1virus in West-Europese landen hebben dat versterkt.”
Katten klein gevaar virus H5N1. “Dat werd gemeld op internet”, vertelt dr. Kuiken. “We zagen dat staan, en vonden het vreemd. Tot dan toe werd gedacht dat katachtigen ongevoelig waren voor infectie met influenza. Toen besloten we onderzoek te doen.” Zoogdier op zoogdier “In experimenten hebben we katten geïnfecteerd met het H5N1-virus”, vervolgt de patholoog. “Het virus bleek in staat ernstige ziekte en sterfte te veroorzaken. Een belangrijke bevin ding was dat een ongeïnfecteerde kat in een kooi het virus kreeg overgedragen van een geïnfecteerde kat. Tot nu toe zijn er alleen besmettingen geweest van vogels naar zoogdieren, dus ook van vogels naar mensen. Maar dit was de eerste en nog steeds de enige bewezen besmetting van zoogdier op zoogdier.” Verder is in het onderzoek bij katten heel goed gekeken naar de pathologie. “Bij menselijke slachtoffers van het H5N1-virus is nog maar zelden autopsie gedaan”, legt dr. Kuiken uit. “Dat komt bijvoorbeeld door geloofsovertuiging in de Oosterse landen. Ook speelt mee dat zelfs als je sectie kunt doen, je eigenlijk te laat bent. Het virus heeft dan al schade berokkend en is alweer verdwenen.” Andere organen Het pathologisch onderzoek wees uit dat er overeenkomsten waren van infecties bij de kat en bij de mens. Vogelgriepvirussen richten vooral in de luchtwegen schade aan. Het H5N1-virus is schadelijker en verspreidt zich bij de mens ook in de hersenen en mogelijk andere organen en veroorzaakt daar ernstige ontstekingen. Het onderzoek liet zien dat dat ook bij katten gebeurt. “Het virus ging bijvoorbeeld naar de hersenen en naar het maagdarmkanaal”, aldus dr. Kuiken. “Dat was een belangrijke bevinding.” Erasmus MC is tot nu toe de enige instelling in de wereld die gepubliceerd heeft over onderzoek naar de effecten van H5N1 bij katten. Het was in Science (2004, voornamelijk over het effect van het virus op de luchtwegen) en in de American Journal of Pathology (januari 2006, voornamelijk over de schade aan andere organen). Dr. Kuiken: “Er is in medische kringen en in de media overal veel aandacht voor geweest, maar in Europa relatief weinig. Tot eind februari een kat in Duitsland positief werd bevonden, toen werden we plat gebeld.” ¦ Het advies om in gebieden waar vogelgriep heerst katten binnen te houden, vindt z’n oorsprong op de afdeling Virologie van Erasmus MC. Hier bleek bij onderzoek dat het H5N1-virus van kat op kat overdraagbaar is. Wetenschappers denken dat de rol van katten bij het verspreiden van vogelgriepvirussen – en het mogelijk ontstaan van een van mens op mens overdraagbaar influenzavirus – naar verhouding klein is. “Vergeleken met vogels is het aantal katten klein”, verklaart veterinair patholoog dr. Thijs Kuiken. “Er is veel meer pluimvee op de wereld. Ook scheidt een kip zeker duizend maal zoveel virussen uit als een kat. De kans dat het virus, bijvoorbeeld via uitwerpselen op kleding of aan materialen, van het ene naar het andere pluimveebedrijf gaat, is veel groter dan dat het via katten wordt verspreid.” Toch is het goed dat mensen op de hoogte zijn van de risico’s, vindt dr. Kuiken. “En theoretisch is de besmetting van kat op mens mogelijk. De kans is klein, maar je kunt het niet uitsluiten.” Het onderzoek naar besmetting van katten met het vogelgriepvirus is begonnen in 2004. Al in december van het jaar ervoor waren in een dierentuin in Thailand tijgers en luipaarden aan het H5N1-virus overleden. Maar pas toen bij pluimvee in dat gebied een uitbraak van H5N1 werd geconstateerd, werd een verband gelegd met vogelgriep. De sterfgevallen bleken veroorzaakt doordat de dieren kippen hadden gegeten. Kennis van technieken Erasmus MC raakte betrokken bij het onderzoek via een PhD-studente uit Thailand en haar supervisor aldaar. “Omdat wij de kennis hadden en de technieken waarmee je het virus kunt aantonen in aangetaste weefsels, konden wij de diagnose stellen”, aldus dr. Kuiken. Later werd in Thailand weer sterfte gezien bij katten door het vogelgriep- ADVIES VOOR KATTENEIGENAARS Prof. Ab Osterhaus en dr. Thijs Kuiken van Erasmus MC hebben samen met het RIVM en het Ministerie van Landbouw een advies geschreven over de rol van katten bij de even- tuele verspreiding van vogelgriep. Het advies is om in zones waar H5N1-infectie in wilde vogels of pluimvee is vastgesteld, katten binnen te houden om contact tussen katten en vogels te voorkomen. Als er spra- ke is van mogelijk contact tussen katten en vogels, of wanneer katten verschijnselen ver- tonen die lijken op die van influenza, zouden de katten voor een bepaalde tijd in qua- rantaine moeten worden gehouden, waarbij nader onderzoek dient plaats te vinden. De voornaamste verschijnselen bij katten zijn verhoogde lichaamstemperatuur, algehele malaise, versnelde en bemoeilijkte ademhaling, conjunctivitis (oogontsteking) en diarree. Overdracht van H5N1 of een andere influenzavirus van kat naar mens is niet vastgesteld, zo is verder in het advies te lezen. Maar theoretisch is het mogelijk. MONITOR april/mei 2006
IMO ook interessant: art. over CF patient Erwin Willemsen op pagina 22: De ene keer gaat het om het medicijn Pulmozym, de an- dere keer om het medicijn TOBI, ver- noemd naar het antibioticum tobramy- cine, dat dient om de longinfectie door de Pseudmonas-bacterie te onderdruk- ken. ***************************** M.b.t. Pseudomonas aeruginosa vaccine:www.iex.nl/forum/topic.asp?forum=228&... *******************************************8 Veel leesvoer!www2.erasmusmc.nl/content/monitor/Mon...
Flosz, Hierbij zoals belooft het gehele artikel uit de AMC-Status maart 2006 van Hans Zaaijer…. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- DRAAIBOEKEN IN DE AANSLAG “De vogelgriep rukt op. Het lijkt niet meer dan een kwestie van tijd voordat ook in Nederland de eerste gevleugelde slachtoffers vallen, en wie weet beperkt de besmetting zich niet tot onze gevederde vrienden. Staat het AMC paraat?” Laat je niets wijsmaken. “Vogelgriep is niets bijzonders”, zegt Hans Zaaijer, hoofd van de afdeling Klinische Virologie. ‘ Net als onder mensen zie je ook onder vogels elk jaar een aantal griepvirussen opduiken. Opmerkelijk is hoogstens de schaal. Het H5N1-virus circuleert al sinds 1997, maar de laatste jaren slaat het massaal toe onder meerdere vogelsoorten en in allerlei landen. Daarbij treft het incidenteel ook mensen - op zich al evenmin opzienbarend, maar het levert natuurlijk onrust op.” Alles goed en wel, maar de naakte feiten lijken ook weinig geruststellend. Volgens recente WHO-gegevens kostte het vogelgriepvirus tot nu toe ruim 150 miljoen vogels het leven. Fikse griepuitbraken zijn inmiddels gemeld in onder andere Vietnam, China, Indonesië, Japan, Thailand, Maleisië, Roemenië, Turkije en Nigeria. En in diverse Europese landen worden al dode vogels aangetroffen die het virus bij zich dragen. Nog meer tot de verbeelding spreken natuurlijk de menselijke slachtoffers. Van de ongeveer tweehonderd vogelgriepgeïnfecteerden in vijf Aziatische landen, Turkije en Azerbajdzjan is inmiddels de helft overleden. De beroering rond de vogelgriep wordt nog aangewakkerd door de vrees van een mutatie. Volgens zwartkijkers zou een van-mens-op-mens overdraagbare variant, die overigens nog nergens is opgedoken, heel goed op een wereldrijke ramp kunnen uitdraaien. Poezenluikje: In Duitsland overleed onlangs al de eerste geïnfecteerde huiskat. Een goede aanleiding om het poezenluikje te vergrendelen en massaal mondkapjes in te slaan? “Welnee, vindt Zaaijer. “ Dat een griepvirus zo nu en dan in een andersoortige gastheer verdwaalt, is niet meer dan normaal. De besmettingen van mensen vallen in precies dezelfde categorie. Als je ziet dat er ondanks de talloze contacten bij het vogelruimen nog maar een paar honderd besmettingsgevallen zijn vastgesteld, kan je niet anders dan constateren: voor de mens vormt H5N1 geen ernstige bedreiging.” Vraag interviewer: “Maar in de mens kan het wel muteren”? Zaaijer: ‘Theoretisch kan dat altijd, en de kans erop wordt allicht wat groter naarmate de vogelbesmetting massaler is. Maar een grotere kans is nog geen grote kans.’ Vraag interviewer: “ Mocht er een van mens tot mens overdraagbare variant opduiken, is de Nederlands bevolking dan afdoende beschermd? Zaaijer: ‘ Dat zou van de besmettelijkheid afhangen. Een grieppandemie die zich in een gemiddeld tempo uitbreidt, kunnen we in Nederland wel aan. Nee, een vaccin is nog niet voorhanden. Daar heb je eerst een virus voor nodig. Maar onze huidige virusremmers zijn werkzaam tegen alle griepvirussen waarmee ze tot nu toe in contact gebracht zijn, tot en met zeldzame specimina van het Spaanse griepvirus van 1918.’ Vraag: “Waarom zijn al die menselijke vogelgriepslachtoffers dan overleden?” Zaaijer: ‘ Het lijkt erop dat veruit de meeste dodelijke slachtoffers vallen in streken met een slechte gezondheidszorg. Daar komt bij dat de werkzaamheid van die virusremmers is vastgesteld bij mensen die voor het overige gezond waren. Zodra er ernstige complicaties optreden, longontsteking bijvoorbeeld, zijn de virusremmers alléén waarschijnlijk ontoereikend. Met andere woorden: je moet wel tijdig gaan slikken.” Vraag: “ Heeft het AMC een protocol voor de omgang met mogelijk besmette patiënten?” Zaaijer: ‘ Reken maar. De draaiboeken reiken van incidentele opnamen van mogelijk H5N1- besmette patiënt, tot en met de handelwijze bij een pandemie door gemuteerd vogelgriepvirus waarmee mensen elkaar infecteren”. Genetische analyse: Vraag: “Laten we even uitgaan van zo’n incidentele opname”. Zaaijer: “We weten dat de vogelgriep een incubatietijd heeft van maximaal twee weken en dat de slachtoffers tot nu luchtwegklachten hadden, veelal hoge koorts en opvallend vaak diarree.” ‘Klopt er iemand met dat soort symptomen bij het AMC aan, dan is vraag één: heeft die patiënt zeer recentelijk een vogelgriepland bezocht? En kan hij daar in contact geweest zijn met besmet pluimvee? Goede kans dat je dan al met zekerheid kunt vaststellen: géén vogelgriep. Maar wanneer er ook maar enige twijfel blijft, gaat er spoorslags een wattenstaafje met keelslijmvliescellen naar het RIVM voor genetische analyse. In landelijke afspraken is al vastgesteld dat de uitslag maximaal 24 uur op zich laat wachten.” Inmiddels wordt de patiënt behandeld als geïnfecteerde. Dat blijven we ook doen als de eerste uitslag negatief uitvalt, want je moet natuurlijk rekening houden met vals-negatieve uitkomsten. Mocht er echter sprake van vogelgriep zijn, dan zou je die patiënt overigens gewoon op zaal kunnen leggen omdat mensen elkaar toch niet besmetten. Maar dat doen we dus niet. Om twee redenen: de kans is heel groot dat zo’n patiënt een gewone, dus besmettelijke griep heeft en sociaal-emotioneel is het natuurlijk ook moeilijk te verkopen. Het zou veel te veel onrust wekken. Iedere van vogelgriep verdachte patiënt gaat dus onmiddellijk in isolatie en krijgt virusremmers toegediend.” Vraag: “Maar nu de pandemie”. Zaaijer: ‘ Tja. Mocht zo’n pandemie in het buitenland ontstaan en wij krijgen hier incidentele slachtoffers, dan geldt een soortgelijk draaiboek als het eerste: diagnostiek, isolatie, virusremmers. Waarbij die isolatie natuurlijk cruciaal is, want bij een echte pandemie is de griep per definitie extreem besmettelijk. Als de narigheid in eigen land toeslaat, wordt het uiteraard onmogelijk om iedere patiënt te isoleren. Dan zullen ze noodgedwongen bij elkaar gelegd moeten worden. We gaan ervan uit dat alle medewerkers gewoon hun werk blijven doen, en voor AMC’ers die risico lopen, komt natuurlijk preventieve medicatie beschikbaar.’ Vraag interviewer: “ Maar de kans op een dood en verderf zaaiende grieptsunami blijft klein?” Zaaijer: ‘ Niet klein of groot. Onbekend, zoals wel meer risico’s in het leven onbekend zijn. Het enige wat je kunt vaststellen is: de geschiedenis leert dat ernstige pandemieën heel zelden voorkomen. En dat het pure speculatie is om te roepen dat zo’n zeldzaamheid nu voor de deur staat. Wat je nodig hebt is een virusmutatie die een menselijk overdraagbare variant oplevert, een zeer grote besmettelijkheid en daarbovenop nog een ontoereikende gezondheidszorg. Dat is nogal wat.’ bron: AMC-Status - maart 2006 (Intervieuwer: Simon Knepper)
Pffff.... Je bent echt een zoekmachine 1e klas Flosz. Dat je nu ook alweer wat van dit artikel van Hans Zaaijer wist!!!! Afijn, bij deze dus. Maar niet al te vaak vragen want ik heb het woord voor woord moeten overtypen uit de papieren versie. Tis dat ik een hoge typesnelheid heb en het graag voor jou en het serieuze gedeelte van het forum doe..... maar anders ;-) Zoals je ziet is dit artikel meer geschreven vanuit de Klin. Virologie, meer de behandelwijze van de patiënt. Het artikel van het Erasmus komt meer uit de hoek van de Immunologie, het ontstaan van de ziekte en het (eventueel) voorkomen of het vinden van een vaccin. Dat zijn twee verschillende invalshoeken binnen de medische wetenschap. Wel veel overleg onderling maar beiden bezig op verschillende onderzoeksgebieden. Ik wil ook nog even aantekenen dat dit een artikel is uit maart 2006. De vogelgriep had toen nog niet toegeslagen in Duitsland en andere ons omringende landen. Dus "don't shoot me". Trouwens voor de bio-boys misschien een uitdaging. Het verhaal van Zaaijer bagatalisseert enigzins het artikel van het Erasmus. Dus wie heeft er gelijk in deze?? Niet dat ik partijdig ben maar het lijkt me wel een interessante en leerzame discussie. Babs
Bedankt Babs..... er zijn er die het graag lezen.
Hartstikke bedankt Babs, je bent een wereldmeid!!! Dit zijn de postings waar je U tegen kan zeggen! ...En natuurlijk een gigantische aanbeveling. gr.
gocrucellgo schreef:
Bedankt Babs..... er zijn er die het graag lezen.
Bedankt, Ik heb in mijn reactie aan Flosz nog even iets toegevoegd. Een vraag aan onze bioboys waarvan ik hoop deze wordt beantwoord. Want m.i. zijn deze verhalen enigzins in tegenspraak met elkaar. Erasmus alarmeert en AMC sust. Dan ga je je toch afvragen hoe groot nu die kans is op een pandemie. Of we niet allemaal overtrokken reageren door wat we in de media horen. En wat ook belangrijk is....of CRXL nog ruim of niet de tijd heeft om een vaccin te ontwikkelen. Babs
Bedankt, Babs. Hier hebben we als trouw forumbezoeker veel aan. Uiteraard een aanbeveling.
Babs en Flosz: Aanbevolen Klassemeiden!!! (wat een verademing...) H.I.
He babs, Een tip: er bestaat ook zoiets als een scanner en programm's die karakters optisch trachten te herkennen. Scheelt heel wat in het typewerk, maar blijft nog altijd een karwei voor het redigeren en het verbeteren. Ook van mij een grote dank aan flosz, babs en de bio's. Ook al begrijp ik er dikwijls maar een 10% van, het is belangrijke informatie. Voor het begrijpen vertrouw ik op de samenvattingen door de bio's. Goed werk, doe zo verder.
Dames bedankt alweer voor jullie inspanningen. Heerlijk om even uit de schreeuwerigheid van andere draadjes in alle rust zinnige info te kunnen lezen. TNX Ian
babs11 schreef:
[quote=gocrucellgo]
Bedankt Babs..... er zijn er die het graag lezen.
[/quote]
Bedankt,
Ik heb in mijn reactie aan Flosz nog even iets toegevoegd. Een vraag aan onze bioboys waarvan ik hoop deze wordt beantwoord. Want m.i. zijn deze verhalen enigzins in tegenspraak met elkaar. Erasmus alarmeert en AMC sust. Dan ga je je toch afvragen hoe groot nu die kans is op een pandemie. Of we niet allemaal overtrokken reageren door wat we in de media horen. En wat ook belangrijk is....of CRXL nog ruim of niet de tijd heeft om een vaccin te ontwikkelen.
Babs
Babs en flosz, Allereerst heel hartelijk dank voor bovenstaande stukken. Goed om deze stukken met elkaar in verband te brengen. Persoonlijk denk ik dat ze niet echt met elkaar in tegenspraak zijn, het is eerder de toon van de schrijver die dat suggereert. Inhoudelijk denk ik dat Rotterdam heel nuchter alle feiten op een rij zet. Daar zit niets overdrevens aan. Ook het AMC vertelt over dezelfde mogelijkheden van kansen op een pandemie. Persoonlijk, maar ben geen viroloog, denk ik dat het tot nu toe allemaal erg mee valt. H5N1 is al 10 jaar onder ons en heeft weinig schade onder mensen aangebracht. Dat het onder vogels gebeurt is op zich ook geen probleem, zo blijven evenwichten bestaan (voorkomt vogel overschot en gevolgen voor de voedselketens). Ik denk dat alles wat genoemd wordt theoretisch gewoon mogelijk is en ook gebeurt. Alleen wanneer de gevaarlijke dingen bij elkaar komen is natuurlijk nooit te voorspellen. Kan morgen zijn, kan ook nooit gebeuren. Wij als wetenschappers zijn afhankelijk van subsidies voor onderzoek. Crucell is (deels) afhankelijk van het produceren van vaccins tegen ziekten die mogelijk nooit ontstaan. Stel je voor dat we zeggen dat er geen problemen zijn, dan krijg je ook geen geld voor onderzoek of voor productie van vaccins. Osterhaus en collega's hebben natuurlijk ook zulke belangen. Geloven jullie werkelijk dat Amerika 260 miljoen doses nodig hebben van het ebola vaccin voor het geval van een terroristische aanslag? Ik geloof daar niet in. Al nauwelijks in zo'n aanval, maar als dat gebeurt, dan gaan er geen 260 miljoen mensen besmet worden. Toch schaft de amerikaanse overheid deze vaccins aan. Kortom, mijns inziens zijn de gevaren er wel, is het goed dat de vaccines ontwikkeld worden, maar redenen tot paniek zijn er absoluut niet. En Crucell zal meer dan op tijd zijn met een flu vaccine. groeten B.
Hoi Biocon, Je reactie komt al aardig in mijn richting van we overdrijven het e.e.a en mijn twijfel. Het Erasmus beschrijft het in tig bladzijden, voert goede argumenten aan tegenover het artikel van het AMC. Maak je maar geen zorgen etc. Maar om nu te zeggen dat het Ajax-Feyennord 1-0 is gaat me nog even te ver. Blijkbaar speelt PSV, AZ, Heerenveen en met name MVV ook nogal mee in de beeldopname. Zeer interessante invalshoek. Moet er even over nadenken voordat ik mijn toto-formulier invul. Hopelijk onthoudt "Arsenal" zich even van commentaar. Babs
Flosz met heel veel interesse je bijdrage en trouwens ook die van Babs gelezen.Mijn vraag echter is -gezien je wijsheid en ik als leek-in hoeverre kan of wordt Crucell hierin betrokken in het onderzoek ?Verder niets anders dan lof over je bijdragen.
Aantal posts per pagina:
20
50
100
Direct naar Forum
-- Selecteer een forum --
Koffiekamer
Belastingzaken
Beleggingsfondsen
Beursspel
BioPharma
Daytraders
Garantieproducten
Opties
Technische Analyse
Technische Analyse Software
Vastgoed
Warrants
10 van Tak
4Energy Invest
Aalberts
AB InBev
Abionyx Pharma
Ablynx
ABN AMRO
ABO-Group
Acacia Pharma
Accell Group
Accentis
Accsys Technologies
ACCSYS TECHNOLOGIES PLC
Ackermans & van Haaren
ADMA Biologics
Adomos
AdUX
Adyen
Aedifica
Aegon
AFC Ajax
Affimed NV
ageas
Agfa-Gevaert
Ahold
Air France - KLM
Airspray
Akka Technologies
AkzoNobel
Alfen
Allfunds Group
Allfunds Group
Almunda Professionals (vh Novisource)
Alpha Pro Tech
Alphabet Inc.
Altice
Alumexx ((Voorheen Phelix (voorheen Inverko))
AM
Amarin Corporation
Amerikaanse aandelen
AMG
AMS
Amsterdam Commodities
AMT Holding
Anavex Life Sciences Corp
Antonov
Aperam
Apollo Alternative Assets
Apple
Arcadis
Arcelor Mittal
Archos
Arcona Property Fund
arGEN-X
Aroundtown SA
Arrowhead Research
Ascencio
ASIT biotech
ASMI
ASML
ASR Nederland
ATAI Life Sciences
Atenor Group
Athlon Group
Atrium European Real Estate
Auplata
Avantium
Axsome Therapeutics
Azelis Group
Azerion
B&S Group
Baan
Ballast Nedam
BALTA GROUP N.V.
BAM Groep
Banco de Sabadell
Banimmo A
Barco
Barrick Gold
BASF SE
Basic-Fit
Basilix
Batenburg Beheer
BE Semiconductor
Beaulieulaan
Befimmo
Bekaert
Belgische aandelen
Beluga
Beter Bed
Bever
Binck
Biocartis
Biophytis
Biosynex
Biotalys
Bitcoin en andere cryptocurrencies
bluebird bio
Blydenstijn-Willink
BMW
BNP Paribas S.A.
Boeing Company
Bols (Lucas Bols N.V.)
Bone Therapeutics
Borr Drilling
Boskalis
BP PLC
bpost
Brand Funding
Brederode
Brill
Bristol-Myers Squibb
Brunel
C/Tac
Campine
Canadese aandelen
Care Property Invest
Carmila
Carrefour
Cate, ten
CECONOMY
Celyad
CFD's
CFE
CGG
Chinese aandelen
Cibox Interactive
Citygroup
Claranova
CM.com
Co.Br.Ha.
Coca-Cola European Partners
Cofinimmo
Cognosec
Colruyt
Commerzbank
Compagnie des Alpes
Compagnie du Bois Sauvage
Connect Group
Continental AG
Corbion
Core Labs
Corporate Express
Corus
Crescent (voorheen Option)
Crown van Gelder
Crucell
CTP
Curetis
CV-meter
CVC Capital Partners
Cyber Security 1 AB
Cybergun
D'Ieteren
D.E Master Blenders 1753
Deceuninck
Delta Lloyd
DEME
Deutsche Cannabis
DEUTSCHE POST AG
Dexia
DGB Group
DIA
Diegem Kennedy
Distri-Land Certificate
DNC
Dockwise
DPA Flex Group
Draka Holding
DSC2
DSM
Duitse aandelen
Dutch Star Companies ONE
Duurzaam Beleggen
DVRG
Ease2pay
Ebusco
Eckert-Ziegler
Econocom Group
Econosto
Edelmetalen
Ekopak
Elastic N.V.
Elia
Endemol
Energie
Energiekontor
Engie
Envipco
Erasmus Beursspel
Eriks
Esperite (voorheen Cryo Save)
EUR/USD
Eurobio
Eurocastle
Eurocommercial Properties
Euronav
Euronext
Euronext
Euronext.liffe Optiecompetitie
Europcar Mobility Group
Europlasma
EVC
EVS Broadcast Equipment
Exact
Exmar
Exor
Facebook
Fagron
Fastned
Fingerprint Cards AB
First Solar Inc
FlatexDeGiro
Floridienne
Flow Traders
Fluxys Belgium D
FNG (voorheen DICO International)
Fondsmanager Gezocht
ForFarmers
Fountain
Frans Maas
Franse aandelen
FuelCell Energy
Fugro
Futures
FX, Forex, foreign exchange market, valutamarkt
Galapagos
Gamma
Gaussin
GBL
Gemalto
General Electric
Genfit
Genmab
GeoJunxion
Getronics
Gilead Sciences
Gimv
Global Graphics
Goud
GrandVision
Great Panther Mining
Greenyard
Grolsch
Grondstoffen
Grontmij
Guru
Hagemeyer
HAL
Hamon Groep
Hedge funds: Haaien of helden?
Heijmans
Heineken
Hello Fresh
HES Beheer
Hitt
Holland Colours
Homburg Invest
Home Invest Belgium
Hoop Effektenbank, v.d.
Hunter Douglas
Hydratec Industries (v/h Nyloplast)
HyGear (NPEX effectenbeurs)
HYLORIS
Hypotheken
IBA
ICT Automatisering
Iep Invest (voorheen Punch International)
Ierse aandelen
IEX Group
IEX.nl Sparen
IMCD
Immo Moury
Immobel
Imtech
ING Groep
Innoconcepts
InPost
Insmed Incorporated (INSM)
IntegraGen
Intel
Intertrust
Intervest Offices & Warehouses
Intrasense
InVivo Therapeutics Holdings Corp (NVIV)
Isotis
JDE PEET'S
Jensen-Group
Jetix Europe
Johnson & Johnson
Just Eat Takeaway
Kardan
Kas Bank
KBC Ancora
KBC Groep
Kendrion
Keyware Technologies
Kiadis Pharma
Kinepolis Group
KKO International
Klépierre
KPN
KPNQwest
KUKA AG
La Jolla Pharmaceutical
Lavide Holding (voorheen Qurius)
LBC
LBI International
Leasinvest
Logica
Lotus Bakeries
Macintosh Retail Group
Majorel
Marel
Mastrad
Materialise NV
McGregor
MDxHealth
Mediq
Melexis
Merus Labs International
Merus NV
Microsoft
Miko
Mithra Pharmaceuticals
Montea
Moolen, van der
Mopoli
Morefield Group
Mota-Engil Africa
MotorK
Moury Construct
MTY Holdings (voorheen Alanheri)
Nationale Bank van België
Nationale Nederlanden
NBZ
Nedap
Nedfield
Nedschroef
Nedsense Enterpr
Nel ASA
Neoen SA
Neopost
Neovacs
NEPI Rockcastle
Netflix
New Sources Energy
Neways Electronics
NewTree
NexTech AR Solutions
NIBC
Nieuwe Steen Investments
Nintendo
Nokia
Nokia OYJ
Nokia Oyj
Novacyt
NOVO-NORDISK AS
NPEX
NR21
Numico
Nutreco
Nvidia
NWE Nederlandse AM Hypotheek Bank
NX Filtration
NXP Semiconductors NV
Nyrstar
Nyxoah
Océ
OCI
Octoplus
Oil States International
Onconova Therapeutics
Ontex
Onward Medical
Onxeo SA
OpenTV
OpGen
Opinies - Tilburg Trading Club
Opportunty Investment Management
Orange Belgium
Oranjewoud
Ordina Beheer
Oud ForFarmers
Oxurion (vh ThromboGenics)
P&O Nedlloyd
PAVmed
Payton Planar Magnetics
Perpetuals, Steepeners
Pershing Square Holdings Ltd
Personalized Nursing Services
Pfizer
Pharco
Pharming
Pharnext
Philips
Picanol
Pieris Pharmaceuticals
Plug Power
Politiek
Porceleyne Fles
Portugese aandelen
PostNL
Priority Telecom
Prologis Euro Prop
ProQR Therapeutics
PROSIEBENSAT.1 MEDIA SE
Prosus
Proximus
Qrf
Qualcomm
Quest For Growth
Rabobank Certificaat
Randstad
Range Beleggen
Recticel
Reed Elsevier
Reesink
Refresco Gerber
Reibel
Relief therapeutics
Renewi
Rente en valuta
Resilux
Retail Estates
RoodMicrotec
Roularta Media
Royal Bank Of Scotland
Royal Dutch Shell
RTL Group
RTL Group
S&P 500
Samas Groep
Sapec
SBM Offshore
Scandinavische (Noorse, Zweedse, Deense, Finse) aandelen
Schuitema
Seagull
Sequana Medical
Shurgard
Siemens Gamesa
Sif Holding
Signify
Simac
Sioen Industries
Sipef
Sligro Food Group
SMA Solar technology
Smartphoto Group
Smit Internationale
Snowworld
SNS Fundcoach Beleggingsfondsen Competitie
SNS Reaal
SNS Small & Midcap Competitie
Sofina
Softimat
Solocal Group
Solvac
Solvay
Sopheon
Spadel
Sparen voor later
Spectra7 Microsystems
Spotify
Spyker N.V.
Stellantis
Stellantis
Stern
Stork
Sucraf A en B
Sunrun
Super de Boer
SVK (Scheerders van Kerchove)
Syensqo
Systeem Trading
Taiwan Semiconductor Manufacturing Company (TSMC)
Technicolor
Tele Atlas
Telegraaf Media
Telenet Groep Holding
Tencent Holdings Ltd
Tesla Motors Inc.
Tessenderlo Group
Tetragon Financial Group
Teva Pharmaceutical Industries
Texaf
Theon International
TherapeuticsMD
Thunderbird Resorts
TIE
Tigenix
Tikkurila
TINC
TITAN CEMENT INTERNATIONAL
TKH Group
TMC
TNT Express
TomTom
Transocean
Trigano
Tubize
Turbo's
Twilio
UCB
Umicore
Unibail-Rodamco
Unifiedpost
Unilever
Unilever
uniQure
Unit 4 Agresso
Univar
Universal Music Group
USG People
Vallourec
Value8
Value8 Cum Pref
Van de Velde
Van Lanschot
Vastned
Vastned Retail Belgium
Vedior
VendexKBB
VEON
Vermogensbeheer
Versatel
VESTAS WIND SYSTEMS
VGP
Via Net.Works
Viohalco
Vivendi
Vivoryon Therapeutics
VNU
VolkerWessels
Volkswagen
Volta Finance
Vonovia
Vopak
Warehouses
Wave Life Sciences Ltd
Wavin
WDP
Wegener
Weibo Corp
Wereldhave
Wereldhave Belgium
Wessanen
What's Cooking
Wolters Kluwer
X-FAB
Xebec
Xeikon
Xior
Yatra Capital Limited
Zalando
Zenitel
Zénobe Gramme
Ziggo
Zilver - Silver World Spot (USD)
Indices
AEX
882,31
+0,00%
EUR/USD
1,0723
+0,01%
FTSE 100
8.198,58
+0,63%
Germany40^
18.049,20
-0,38%
Gold spot
2.313,98
-0,94%
NY-Nasdaq Composite
15.983,08
+0,35%
Stijgers
Dalers