Alan Greenspan is voor velen nog steeds de wonderdokter van de Amerikaanse economie. Keer op keer wist hij de beurzen met renteverlagingen op peil te houden. Toch is de kans groot dat dokter Greenspan binnenkort van zijn voetstuk gaat vallen
Als de recessie voorduurt, zullen de beurzen en de dollar (verder) gaan dalen en is zijn missie mislukt. Als de economie wel gaat herstellen, dan wordt de grootste schuldenberg uit de Amerikaanse geschiedenis alleen maar verder opgeblazen. Dit zal uiteindelijk zorgen voor een veel zwaardere recessie op termijn.
Winsten dalen harder dan de koersen
In de VS heeft de FED-baas de status van heilige bereikt. Met snelle renteverlagingen in tijden van crisis legde hij meerdere keren een bodem onder de Amerikaanse beurzen. De bodem na 11 september bleek zelfs zo veerkrachtig dat de index weer dik boven de 10.000 punten noteert. Dat is maar tien procent onder haar all-time-high. Een ongekende prestatie in een jaar waarin de winsten met 59 procent daalden (2001-4 ten opzichte van 2000-4).
Nooit eerder daalden de winsten zo fors in zo’n korte periode. In een normale economie, zonder de huidige beursgekte, hadden de koersen dan ook veel meer moeten dalen. Doordat dit niet gebeurde, is er nu sprake van een record koers/winstverhouding van meer dan 40 voor de Dow-aandelen. Hierdoor is er sprake van een enorme overwaardering en zijn ze duurder dan ooit.
De angst regeert
Het huidige niveau van de Dow maakt de uitspraken van Alan Greenspan er niet geloofwaardiger op. Al in 1996 waarschuwde hij voor oververhitting van de economie. De Dow Jones stond in die tijd rond de 6000 punten. Nu zes jaar later staat de Dow bijna twee keer zo hoog en verkeert de Amerikaanse economie in een zorgwekkende staat is. De werkloosheid loopt razendsnel op.
Meest beangstigend is de ongelofelijke snelle groei van de schuldenberg in de VS. Elke dollar groei van het BBP stond de laatste vijf jaar garant voor vier dollar stijging van de totale schulden. Greenspan waarschuwt niet meer voor te dure aandelen, de waanzinnige schuldenberg of de gevaren van een overgewaardeerde dollar. Het drijvend houden van de Amerikaanse economie is van groter belang dan het spreken van de waarheid. Nu roepen dat de beurzen overgewaardeerd zijn, maakt de kans op een beurscrash levensgroot.
Daarom probeert de FED de angst weg te nemen en koste wat het kost de recessie zo kort mogelijk te houden. Gevolg, een echte sanering blijft uit en de werkelijke problemen worden niet bij naam genoemd. Dit verhoogt de kans op volgende veel zwaardere recessie.
Schuldsanering
Tijdens elke periode van hoogconjunctuur is er sprake van de opbouw van schulden. Voorspoed en optimisme zorgen voor een steeds grotere vraag naar kapitaal. Voor investeringen in productiecapaciteit en de aanschaf van woningen, auto’s en luxe consumptiegoederen. Hoe sterker de groei, hoe dieper de recessie. Deze is nodig om de schuldenberg te verminderen door herstructureringen, faillissementen en andere financiële ellende.
Door de waanzinnige renteverlagingen en de verhoging van de overheidsuitgaven heeft de Fed ervoor gezorgd dat de langste periode van hoogconjunctuur gevolgd werd door de kortste recessie. De broodnodige schuldsanering wordt doorgeschoven naar de toekomst. Doordat het normale recessieproces agressief is onderbroken, is structureel herstel onmogelijk.
Hetzelfde zien we in Japan. Daar betaat ook onwil om de echte problemen onder ogen te zien en op te lossen. De 'slechte leningen', een mooie benaming voor uitgeleend geld dat nooit meer terug zal worden betaald, blijven gewoon op de balans van de banken staan. Angst voor massaontslagen en het omvallen van de banken zorgt ervoor dat de Japanners blijven pappen en nathouden. Hierdoor zeurt de Japanse recessie nu al meer dan tien jaar door. Zachte heelmeesters maken ook in dit geval stinkende wonden.
Het dollarrisico
De angst bij Greenspan wordt nog versterkt, omdat een verdere beursdaling vrijwel zeker gepaard zal gaan met een daling van zwaar overgewaardeerde dollar. Na het loslaten van de goudkoppeling door de toenmalige president Richard Nixon in 1971, steeg de nu ongedekte dollar alleen maar in aanzien en uiteindelijk ook in waarde. Door het gebrek aan een wereldstandaard voor geld heeft de dollar de afgelopen periode deze rol vervuld. De hele wereld wilde in de VS beleggen en dollars bezitten.
Tijdens de ondervraging van Greenspan door de Amerikaanse senaat vorige maand leidde dit tot een opzienbarende woordenwisseling. Senator Ron Paul uit Texas, die er om bekend staat kritisch te staan ten opzichte van het Amerikaanse monetaire systeem van geld drukken zonder dat daar een goudvoorraad aan ten grondslag licht, vroeg Greenspan naar de gevaren van een ongedekte dollar.
Greenspan gaf toe dat de historie leert dat een ongedekte munt vroeger altijd tot forse devaluaties leidde, maar vertelde dat de FED er tot nu toe goed in slaagt de dollar op peil te houden. Tot verbazing van velen wilde hij niet voorspellen of dit in de toekomst ook vol te houden is.
PS: De gemiddelde Amerikaan profiteert niet van de lage rente. De gemiddelde schuld per creditcard in de VS is 7000 dollar. Een gemiddelde gezin bezit tien creditcards. De debetrente is ongeveer negentien procent...
Willem Middelkoop is journalist. Middelkoop schrijft zijn columns op persoonlijke titel. De informatie in deze column is niet bedoeld als professioneel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen. Uw reactie is welkom op
middelkoop@iex.nl.