Hippe arrendie

Het enige wat ik zag, was een reusachtige zon op een wand van het museum. Waanzinnig! Ik was in Londen op uitnodiging van de Britse en Nederlandse regering om met andere young professionals uit de private en publieke sector te discussiëren over de vraag: Can Europe Compete?

Gespreksonderwerpen waren de rol van onderwijs in het creëren van de kenniseconomie, de rol van de overheid hierbij, de noodzaak tot flexibilisering van de arbeidsmarkt en hoe ondernemerschap te stimuleren onder jongeren.

De timing van de conferentie was op zich bijzonder. Het was nog voordat de regeringsleiders de originele, (te) ambitieuze Lissabon-doelstellingen bijstelden.

Droevig
De Europese regeringsleiders stelden zich in 2000 in Lissabon het strategische doel om in 2010 "de meest concurrerende en dynamische kenniseconomie in de wereld te worden". Ambitieus, maar weinig realistisch, zo bleek al begin dit jaar. Vandaar ook dat de Lissabon-strategie zich nu "concentreert op groei en werkgelegenheid".

Ieder weldenkend mens had dit uiteraard zien aankomen. Voor een kenniseconomie moet worden geïnvesteerd in kennis. In dat laatste zijn wij Europeanen niet zo goed. Volgens cijfers van Eurostat spendeerde Europa in 2002 circa 1,93% van het BBP aan research & development (R&D). In 1998 was dit nog maar 1,82%.

In Nederland is het nog droeviger gesteld: een daling van 1,94% in 1998 naar 1,89% in 2001 (latere cijfers heeft Eurostat niet). Vergelijk dit met Zweden en Finland, die tussen de 3,5% en 4% van hun BBP aan R&D uitgeven. De vraag is hoe serieus ik dit moet nemen, vooral als ik kijk naar de VS en Japan waar dit percentage rond de 3% ligt.

Crux
Hoe gaat het er aan toe in de opkomende markten? In absolute en relatieve zin stellen de investeringen in R&D daar nog weinig voor. Zo besteedde China in 2002 hier zo'n 16,452 miljoen euro aan( circa 1,23% van het BBP). Volgens de OECD Science, Technology and Industry Scoreboard 2005 neemt het belang van niet-OECD-landen wel snel toe.

Na de VS (1,3 miljoen) heeft China inmiddels het grootste aantal onderzoekers in de wereld (863.000), meer dan in bijvoorbeeld Japan (675.000) en Rusland (475.000). Als ik deze cijfers zie, maak ik mij ernstig zorgen over de toekomst van het Europese continent. De overheid en bedrijfsleven staren elkaar aan als het gaat om de volgende stap.

De Europese overheden zeggen dat ze de R&D-uitgaven in hun landen graag willen opkrikken naar 3% van het Europees BBP in 2010. Tweederde van deze uitgaven moet het bedrijfsleven financieren. Momenteel is dit echter nog maar zo'n 55% en volgens mij zit 'm hierin nu juist de crux.

Niet hoeveel, maar hoe
Booz Allen Hamilton legde vorige week de vinger op de pijnlijke plek. Onderzoekers vonden, na duizend bedrijven te hebben geanalyseerd, geen oorzakelijk verband tussen de hoogte van de R&D-uitgaven en omzet-, winstgroei of aandeelhouderswaarde. Ofwel, waarom moet een bedrijf in R&D investeren, als het niets oplevert?

Nu is de praktijk gelukkig niet zo zwart-wit. Booz Allen Hamilton waarschuwde namelijk ook voor te weinig investeren in R&D: "Spending more doesn't necessarily help, but spending too little will hurt". Met andere woorden, er is een kritische ondergrens. "How you spend it, is far more important than how much you spend."

De onderzoekers namen Apple als voorbeeld, dat in 2004 5,9% van haar omzet spendeerde aan R&D, vergeleken met gemiddeld 7,6% voor de computerindustrie als geheel. Toch wordt Apple gezien als een van de meest innovatieve computerondernemingen ter wereld, met producten als de iMac, iBook, iPod en iTunes.

Met dit in het achterhoofd ben ik weer wat positiever over de vooruitzichten voor Europa. Als het continent maar slim investeert in onderzoek en ontwikkeling, gaat het nog wel een tijdje goed en zal ook hier de zon, hoewel die opkomt in het oosten, blijven schijnen.