'Bedrijven cashen met inflatie'

ECB-beleidsmakers werden onlangs tijdens een retraite geconfronteerd met een aantal harde feiten, lieten bronnen weten aan Reuters. Vooral bedrijven blijken te profiteren van de hoge inflatie terwijl werknemers en consumenten de rekening betalen.

Dat is een ander verhaal dan de ECB al deze maanden verkondigt. 

Vooral de winstmarges stijgen

Het narratief is dat scherpe prijsstijgingen de kosten voor bedrijven opdrijven en daarom reageerde de centrale bank met een aantal forse renteverhogingen om de vraag af te koelen. Het argument was dat het risico bestond dat hogere consumentenprijzen de lonen zouden opdrijven en een inflatiespiraal zouden veroorzaken.

Tijdens de retraite kwam toch een ander beeld naar voren, melden drie bronnen die de vergadering bijwoonden. Het blijkt dat vooral de winstmarges van bedrijven zijn gestegen in plaats van gedaald. Een daling zou juist te verwachten zijn wanneer de inputkosten zo sterk stijgen. 

'Dit soort inflatie corrigeert zichzelf'

Het is duidelijk dat winstexpansie de afgelopen zes maanden een grotere rol heeft gespeeld in het Europese inflatieverhaal, constateert Paul Donovan, hoofdeconoom bij UBS Global Wealth Management. Maar dat heeft ook gevolgen voor centrale bankiers. Inflatie die wordt aangejaagd door hogere winstmarges heeft de neiging zichzelf te corrigeren omdat bedrijven uiteindelijk prijsstijgingen afremmen om geen marktaandeel te verliezen. 

Volgens enquêtes van de ECB en het Duitse Ifo-instituut verwachten bedrijven kleinere prijsstijgingen nu de vooruitzichten voor kosten en vraag minder duidelijk worden. Sommige Europese landen hebben maatregelen voorgesteld om de inflatie van essentiële goederen te beteugelen. Dat duidt op meer winstbeperking, laat Philip Lane, hoofdeconoom van de ECB, aan Reuters weten. Europese bedrijven beseffen dat ze marktaandeel zullen verliezen als ze de prijzen te veel verhogen. 

Van loon-prijsspiraal lijkt geen sprake

Bedrijven in de eurozone die consumentengoederen produceren, hebben vorig jaar hun winstmarges opgetrokken tot gemiddeld 10,7%, een stijging met een kwart ten opzichte van 2019, blijkt uit data van Refinitiv. Het grootste deel van de binnenlandse prijsdruk in de eurozone is dus afkomstig van het opvoeren van de winsten en niet van hogere arbeidskosten en belastingen, blijkt ook uit berekeningen van de ECB. 

De lonen zijn inderdaad veel trager gegroeid dan de inflatie en dat leidt tot een daling van de koopkracht van de gemiddelde werknemer in de eurozone met 5% ten opzichte van 2021. De loonstijging die er is kan de enorme daling van de reële lonen in het afgelopen jaar niet compenseren, stellen analisten.

Het ontbreekt aan onderhandelingskracht van de vakbonden, die structureel zijn verzwakt, meent professor Mattias Vermeiren. In de jaren zeventig was er duidelijk sprake van een loongeleide inflatie. Toen ging bijna 70% van de economische output naar de lonen en iets meer dan 20% naar de winst, volgens Eurostat. Nu bedraagt het aandeel van arbeid 56% en gaat een derde naar de winst.

Maar de ECB zwijgt de winststijgingen dood

Toch houdt de ECB vol dat het belangrijkste risico voor de toekomst nog steeds een loon-prijsspiraal is, waardoor de centrale bank nog agressiever de rente zou moeten verhogen.

In de laatste persconferentie noemde Christine Lagarde 14 keer de lonen, terwijl marges geen enkele keer werden genoemd. Je ziet een duidelijke terughoudendheid om over de bedrijfswinsten te spreken, aldus professor Daniela Gabor. Over winstmarge en kapitaal wordt gezwegen.

Verandert nu het inflatieverhaal?

De beleidsmakers van de ECB kregen op hun retraite data voorgeschoteld waaruit bleek dat de winsten hoger waren dan de lonen. Dat komt door hogere consumentenbestedingen, maar ook doordat bedrijven de prijzen konden verhogen.

In januari waarschuwde de Portugese centralebankpresident Mario Centeno als een van de eersten voor het risico van een zeer duidelijke stijging van de winstmarges. Een andere ECB-bestuurder, Fabio Panetta, zei daarna dat werknemers het zwaarst zijn getroffen door de prijsstijging, terwijl de bedrijfswinsten per saldo stabiel zijn gebleven of in sommige sectoren zelfs zijn gestegen.

Een nieuw inflatieverhaal over stijgende marges geeft de meer duifachtige leden van de ECB munitie om zich te verzetten tegen verdere renteverhogingen, menen economen die door Reuters werden geïnterviewd.

In Nederland inflatie weer gestegen

De volgende beleidsvergadering van de ECB staat gepland op 16 maart. De centrale bank heeft al aangegeven de rente te verhogen tot het hoogste niveau sinds de financiële crisis in 2008. De duiven in het comité kunnen ook wijzen op de hogere inflatie in Frankrijk, Spanje en Duitsland in februari. In Nederland is de inflatie afgelopen maand eveneens tegen de verwachting in gestegen, ondanks de invoering van een prijsplafond voor energie.

Lees ook de column van Jaap Steur: Gaan we eigenlijk wel landen?