Wat een zooitje is het geworden met het beleid van de centrale bankiers. Wat ik in mijn slotcolumn van 2014 voorspelde, leek nagenoeg perfect uit te komen in 2015: de markten hangen nog steeds aan de lippen van centrale bankiers. Opmerkelijk genoeg, dit werkt meer en meer in het nadeel van de markten.
Mario Draghi moest daden bij z’n woorden voegen. Dit jaar draaide hij de geldkraan volledig open in Europa. Maar hij wilde steeds meer, hij beloofde de markten steeds meer. Als je dergelijke hoge verwachtingen schept, dan kan je een uitglijder van formaat maken. En dat is exact wat er vorige week gebeurde.
Draghi drukte nog wat harder op het monetaire gaspedaal, maar voor de markten ging het nog niet snel genoeg. Het gevolg was een instant-correctie van meer dan 5% op de Europese beurzen. Maar ook elders op de planeet zijn het de centrale bankiers die de markten beheersen met hun beleid.
Problematische interactie
In China zorgde de centrale bank afgelopen zomer voor een mondiale valutaschokgolf, terwijl even later de Fed koud en warm blies over haar aangekondigde renteverhoging. De gevolgen zitten bij de meeste beleggers nog vers op het netvlies.
De interactie van de centrale banken met de marktontwikkelingen begint daarom problematisch te worden. Ze maken de problemen alleen nog maar groter. Er moet een duidelijk beleid gemaakt én uitgevoerd worden.
Dat hebben ze in de Verenigde Staten inmiddels begrepen. Daar beseft een steeds belangrijker deel van de beleidsmakers dat je geen monetair noodbeleid moet voeren terwijl de economie aantrekt en de werkloosheid op het laagste peil in jaren zit.
Normalisatie renteniveaus
Een normalisatie van het renteniveau dringt zich op. Helaas krijgen beleidsmakers te maken met een markt die verslaafd is geraakt aan hun gratis geld-beleid. Neem de drug weg bij een verslaafde, en hij slaat wild om zich heen. Precies zo reageren de beurzen vandaag op de aankomende renteverhoging.
Beleggers zitten erg ongemakkelijk op hun stoel, ondanks dat de koersen op recordhoogtes noteren. Ze reageren soms alsof het einde in zicht is. Maar is dat ook zo? Is er leven na de dood? Of beter, is er leven na een renteverhoging? Het korte antwoord is: ja!
De wereld zal niet vergaan als de rentecyclus opnieuw van start gaat. Uiteraard zorgt dit wel voor spanningen in de markten. Immers, de rente is niet meer opgetrokken in de Verenigde Staten sinds juni 2004. Dat is elf jaar zonder het effect van een renteverhoging.
Beursfeest gaat door
Het hoeft daarom niet te verbazen dat beleggers angstig zijn. Maar is die angst ook terecht. Ja en nee. Voor de korte termijn hoeven beleggers zich niet veel zorgen te maken. Bij de start van een verhoging van de rente weegt de monetaire verstrakking nog niet op het financiële systeem.
Het is pas in een latere fase dat de problemen van een renteverhoging opduiken. In feite kan het huidige beursfeest blijven doorgaan – mits er geen uitzonderlijke omstandigheden opduiken – tot de rentecurve omdraait. Of beter, tot de rentecurve een inverse-beweging laat zien.
Op de bovenstaande grafiek ziet u de huidige rentecurve in de Verenigde Staten. De kortetermijnrentes (tot twaalf maanden) liggen beduidend lager dan de langetermijnrentes (vanaf tien jaar). De grafiek laat een stijgend verloop zien.
Accurate indicator
Bij een inverse-rentecurve is het effect omgekeerd: de korte rentes zijn dan hoger dan de lange rentes. De rentecurve laat dan een dalend verloop zien. Dit ontstaat meestal wanneer de Fed de rente blijft optrekken, terwijl de langetermijnrente in de markten niet zo snel oploopt, gelijk blijft of zelfs daalt.
Het was in het verleden meestal een accurate indicator in het voorspellen van moeilijke economische tijden. In de afgelopen negentig jaar waren er zeventien jaren waarin een inverse-rentecurve optrad. En telkens verkeerde de economie in moeilijk weer. In vele gevallen was er zelfs sprake van een recessie.
Dat is niet zo apart: een inverse-rentecurve wijst op een oplopende spanning in de kredietmarkten, wat uitwerking krijgt in de reële economie. Hoe langer de inverse-rentecurve aanhoudt, hoe dieper de economische crisis.
Einde marktcyclus
Inverse-rentecurves luiden dan ook meestal het einde van een marktcyclus in, waardoor beurscorrectie het gevolg is. In de huidige omstandigheden hoeven we daarom nog niet zoveel zorgen te maken over het rentebeleid. De korte rente blijft, zelfs na de eerste renteverhogingen, nog altijd laag.
Zelfs als de langetermijnrentes gelijk blijven, boven 2%, dan nog heeft de Fed meer dan een procent rentemarge. Als ze ieder kwartaal hun basisrente met 0,25 basispunten optrekken, dan duurt het nog minimaal een jaar vooraleer er pas sprake is van een vlakke rentecurve. Pas hierna kan het fout gaan.
Uiteraard kan de inverse-rentecurve sneller tot stand komen indien de lange rente snel daalt, terwijl de Fed de rente blijft optrekken. Dit kan gebeuren met deflatie. Of als de Fed de rente nog sneller moet optrekken dan verwacht door inflatie.
Geleidelijke middenweg
Ik denk niet dat die twee uiterste omstandigheden al meteen aan de orde zijn in 2016. Ik zet eerder in op de geleidelijke middenweg. Pas in een latere fase van de renteverhoging zullen problemen met de rentecurve opduiken, wellicht omdat inflatie sneller stijgt dan centrale banken anticiperen.
Ik verwacht daarom nog niet meteen grote problemen op de financiële markten als gevolg van de renteverhoging.