Het is een even bizarre als onverantwoorde actie van Greenpeace. De milieuactivisten plempen de Klaverbank, een kwetsbaar natuurgebied in zee, vol met stenen. Greenpeace wil zo voorkomen dat vissers in het betreffende gebied hun werk doen.
Het kan de milieuorganisatie kennelijk weinig schelen dat daarmee levens op het spel worden gezet. Ook de gevolgen voor de natuur zelf worden gebagatelliseerd. Die zwerfkeien liggen er al van nature, dus er verandert eigenlijk niet veel in het gebied, zo wordt de actie verdedigd.
Dat de vissers naar de rechter gaan maakt Greenpeace niet nerveus. In 2011 heeft de rechter al eens uitgesproken dat dergelijke acties legaal zijn. Kennelijk is er juridische dekking voor deze steniging van de Noordzee. Voor mij is de stap naar het beleid van de ECB niet zo groot.
Monetaire zwerfkeien
De Europese Centrale Bank gooit al jaren monetaire zwerfkeien in de financiële wateren. Ten eerste met een beleid dat de korte rente op een ongekend laag niveau heeft gebracht en meer recentelijk met een obligatie-opkoopprogramma dat ook de lange rente tot (bijna) nul heeft gereduceerd.
Er is veel kritiek op dit ECB-beleid. Het dominante optreden van ECB in de financiële markten leidt tot de creatie van zeepbellen. De koersen van aandelen en vooral obligaties worden tot niet realistische hoogten gedreven.
Op enig moment, in ieder geval als ooit de rente weer gaat stijgen, gaat het mis en zakken de koersen als uitgeputte marathonlopers aan de finish ineen. Ik vraag mij af of dit mogelijke effect van het beleid zo erg is.
De échte slachtoffers
Aandelen- en obligatiebeleggers moeten met alles rekening houden, ook met het ECB-optreden in de markt. Beleggers kunnen zich voorbereiden op mogelijk ongunstige scenario's en besluiten al dan niet geheel of gedeeltelijk aan het beursspel mee te doen.
Nee, de echte slachtoffers van ECB's financiële zwerfkeien beleid zijn de spaarders. Zij betalen al jaren het gelag van de almaar dalende rente op de spaarrekeningen. Die rentevergoeding is voor een belangrijk deel gekoppeld aan de rentetarieven die ECB hanteert voor het bankwezen.
De conclusie dat ECB verantwoordelijk is voor de schrale rentevergoeding voor spaarders lijkt logisch, maar ECB ontkent keihard dat dit het geval is. Volgens een recent onderzoek van enkele medewerkers van de centrale bank is het niet de schuld van de ECB dat de spaarrente zo laag is.
Staat van de economie
Wat of wie is daar dan wel voor verantwoordelijk voor? Heel eenvoudig, het is de inventiviteit en demografische opbouw van de economie, de kwaliteit van de wegen en de overige infrastructuur, de flexibiliteit van de arbeidsmarkt en de mate waarin het regeringsbeleid de groei bevordert.
Zo, daar heeft u niet van terug. De redenering in het ECB-rapport is dat, als gevolg van genoemde factoren, de economie in een bepaalde staat komt te verkeren, waarop de ECB niet anders kan reageren dan een accommoderend beleid te voeren. Het enige dat daarbij telt is de inflatie(verwachting).
In de huidige situatie betekent dit dus "automatisch" een ultralage rente. Er is echter een mogelijkheid voor de ECB af te wijken van het accommoderende beleid, en dat is als deze vorm van monetaire politiek niet zou werken. Daar is inderdaad twijfel over.
Geen invloed
Zo verdedigt menig econoom de stelling dat door de lage rente mensen meer gaan sparen, waardoor het beleid ineffectief wordt. Onzin zeggen de ECB-medewerkers. Het spaargedrag hangt meer af van de reële rente (nominale rente minus inflatie) en die kan de ECB hoogstens een paar jaar beïnvloeden.
Spaarders moeten bij de beoordeling of de ECB invloed heeft op het spaargedrag een veel langere periode van twintig jaar bekijken! Over zo'n lange periode heeft de centrale bank geen invloed op de reële rente.
Dat de lage rente de dynamiek uit het systeem haalt en daardoor contraproductief werkt, wordt ook door de ECB bestreden, zonder dat overigens te beargumenteren. De bank stelt alleen dat een voortdurend structureel hoge inflatie dan wel deflatie nog slechter is voor spaarders.
Softe argumenten
Ik vind het rapport allerminst overtuigend in zijn doelstelling aan te tonen dat de lage rente niet de schuld van de ECB is. De stelling dat het beleid wel degelijk effectief is om het prijspeil omhoog te trekken kan de ECB niet onderbouwen.
Overigens geef ik toe dat het omgekeerde, het beleid is niet effectief, ook niet hard kan worden gemaakt. Het blijft een uitwisseling van softe argumenten en veronderstellingen die, zo zit de economische wetenschap nu eenmaal in elkaar, niet met onweerlegbare bewijskracht kan worden geponeerd.
Maar het eerste deel van de ECB-argumentatie, dat de bank niet anders kan dan accommoderend beleid voeren in het belang van prijsstabiliteit, is aantoonbaar niet de waarheid.
Bewuste keuze
We gaan terug naar donderdag 26 juli 2012, waarin ECB-president Mario Draghi aangaf alles te doen om de euro te redden. Dat is echt anders, heel veel meer, dan alleen te zorgen dat de inflatie tegen de 2% uitkomt. Het huidige beleid is de weerslag van Draghi's woorden van destijds.
Het beleid van de ECB is een bewuste keuze spaarders en beleggers in risicomijdende assets de prijs te laten betalen voor de onhoudbaar geachte privé- en overheidsschulden in de EU-zone om zo de euro te redden.
Dat kan een gerechtvaardigd beleid zijn en zelfs passend binnen het mandaat van de centrale bank. Maar juist omdat de ECB geen politieke organisatie is en dit beleid zonder direct mandaat van het electoraat uitvoert, is transparantie over de ware bedoeling en de consequenties van het beleid belangrijk.
Het verschuilen achter diffuse argumenten in een rapport dat de ECB niet verantwoordelijk is voor de actuele financieel-monetaire situatie draagt niet bij aan de geloofwaardigheid van de Europese instelling.