Met dalende rentes op staatsobligaties van de PIIGS (weet u ze nog? Portugal, Italië, Ierland, Griekenland en Spanje) en stijgende aandelenmarkten zou je kunnen denken dat de EU/eurocrisis is bezworen. Dat zou echter een grove inschattingsfout zijn.
Als we kijken naar de oorzaken van deze crisis, dan is hier maar bar weinig aan gedaan. Tijd kopen, met name via de Europese Centrale Bank (de hoofdoorzaak van dalende rentes en stijgende aandelenkoersen), dat heeft wel plaatsgevonden, maar deze tijd is niet of nauwelijks benut, terwijl de onconventionele maatregelen van de ECB wel degelijk huidige en toekomstige kosten met zich meedragen.
Ik heb al uitvoerig geschreven over de oorzaken van de wereldwijde crisis en de eurocrisis. In het kort komt het erop neer dat er teveel slechte schulden zijn. Financiële misregulatie, boekhoudkundige regels, ongelofelijk slechte risicomodellen in de financiële sector, slecht (o.a. procyclisch) politiek beleid en zo verder, zijn de hoofdoorzaken van de huidige problemen.
Binnen dit drama speelt de EU, met haar Trojaans paard de euro (het instrument dat de verdere integratie van de EU moet afdwingen) haar rol. Allereerst door de PIIGS impliciet de kredietdekking te geven van sterke landen zoals Duitsland, Nederland, Oostenrijk en Finland. De rentes in deze landen daalden daardoor waardoor overheden en/of bedrijven en/of particulieren zich tegoed deden aan een overvloed van goedkoop krediet.
Uitstel van executie
Dat krediet werd vaak aangewend voor consumptie of slechte investeringen (vastgoed in the middle of nowhere) of meer sociale voorzieningen, en zo verder. Het komt er in het kort op neer dat deze transacties geen of onvoldoende toekomstige inkomsten opleveren om de aangegane schulden met rente te kunnen (af)betalen.
De banken van met name Frankrijk en Duitsland waren de grootste schuldeisers en hadden dus (en hebben nog steeds) een probleem. De meeste bailouts waren weliswaar voor de PIIGS, maar het was natuurlijk eigenlijk een bankenbailout via de PIIGS en niet zo zeer voor de PIIGS.
In elk geval heeft de euro een instrumentale rol gespeeld in de opbouw van slechte kredieten in de PIIGS. Maar het probleem is zeker niet opgelost; het was uitstel van executie.
Ten tweede heeft de euro juist tot economische divergentie (uiteengroeien) geleid in plaats van convergentie (naar elkaar toe groeien). Zoals beschreven in de Optimum Currency Area-theorie (OCA, Mundell), moet een muntunie aan bepaalde eisen voldoen om goed te functioneren.
One size fits none
Waar het in het kort op neerkomt, is dat de leden van de muntunie, in redelijke mate, homogeen (overeenkomstig) moeten zijn. Immers, een muntunie werkt voornamelijk met one-size-fits-all beleid. Als je allemaal identieke lidstaten hebt dan zal een one-size-fits-all beleid leiden tot dezelfde resultaten, maar als de leden juist heterogeen (sterk verschillend) zijn, dan levert dit beleid juist verschillende uitkomsten op.
De politiek en veel economen willen dit stukje logica maar niet inzien: wil je dezelfde resultaten boeken bij heterogene lidstaten, dan heb je dus per definitie op maat gemaakt beleid per lidstaat nodig (en dus o.a. een eigen nationale munt). De jojo’s bij de EU en de nationale regeringen in de eurolidstaten gebruikte weer een mooi staaltje maakbaarheidsdenken om dit probleem tegen te gaan: de Maastricht criteria.
Door de (aspirant) eurolidstaten verplicht bepaalde maxima op te leggen (staatsschuld, inflatie en rente), dachten onze wijze leiders door op economische uitkomsten te sturen, toch voor economische convergentie te zorgen. Maar daarbij werd weer voorbijgegaan aan de oorzaken; onze beleidsmakers bestrijden slechts de symptomen.
Waarom heeft een land een bepaalde hoeveelheid staatsschulden? Waarom staat de rente op een bepaald niveau? Waarom is de inflatie op een bepaald niveau? Dit zijn maar een paar van de vragen die nodig moeten worden gesteld (zo negeert Maastricht private schuldniveaus, bedrijfsschulden en andere aggregaten) om te bepalen of landen geschikt zijn om tot een muntunie toe te treden.
Dubieuze juridische zetten
Dan is te zien dat geografie (waar bevindt een land zich en waarom), topografie (bergen, zee, rivieren, steden, et cetera), cultuur, juridische stelsels, historie van overheidsbeleid, arbeidsmobiliteit, kapitaalsmobiliteit, industriële structuur (wat voor industrie en waarom), dienstenstructuur, innovatiekracht, educatie, historie, buitenlandse investeringen, en zo verder, allemaal meetellen.
Dit zijn de onderliuggende factoren die tot deze schuld-, inflatie- enrenteniveaus leiden. Door alleen op die drie aggregaten aan te sturen, ga je echt niet al deze achterliggende oorzaken homogeniseren. Bergen verdwijnen niet zomaar, zeeën laten zich niet verleggen, geschiedenis laat zich niet herschrijven (alhoewel…), et cetera.
Landen kunnen gewoonweg niet genoeg op elkaar lijken om de euro als muntunie succesvol te maken; nu niet, nooit niet. Om het bonte eurogezelschap toch bijeen te houden (politieke carrières en/of misplaatste wereldbeelden hangen er immers vanaf) kan het niet anders dat de democratie langzaamaan wordt gewurgd. Parlementen worden omzeild, vaak gebruikmakend van uiterst dubieuze juridische zetten.
Protesten worden verboden, de media aan banden gelegd, kritiek wordt gespind als zijnde nationalistisch, xenofoob of staatsondermijnend. Allerlei adviescommissies van de Europese Commissie lopen rond met waanzinnige plannen om tolerantie (de EU-versie, althans) op te leggen aan de kiezers en iedereen die zich niet schikt is strafbaar.
Fouter dan fout
Goebbels' geest waart weer eens rond; iets waar geen enkele imperialist zich kennelijk aan kan ontrekken, dus zeker de EU niet. Zo bezien is de euro niets minder dan de imperialistische stootram die de deuren van de soevereine staten tot gruzelementen moet reduceren.
De kiezer krijgt te horen dat er weeffoutjes waren en/of dat de Maastricht criteria niet werden nageleefd. Waarom? Omdat er te weinig EU is. De Verenigde Staten van Europa (totale centralisatie van de macht op politiek, fiscaal, monetair, juridisch gebied) is de enige oplossing volgens de politici die deze “weeffoutjes” hebben gemaakt.
Creëer een probleem (de EU met haar euro) en draag dat vervolgens als de oplossing aan; zo ken ik er nog een paar. Ze negeren daarmee de oorsprong van landen, van culturen, van volkeren, van economie en zo verder. Ze negeren de ware oorzaken van de crisis door rücksichtslos door te willen gaan met de euro en de vorming van een EU-superstaat.
Ze hebben nauwelijks iets gedaan aan financiële en boekhoudkundige regulering, risicomodellen, goed economisch en monetair beleid, en zo verder. Het is echt ongelooflijk hoe fout het beleid van onze leiders is in dezen. Het kan gewoon bijna niet fouter.
Dat is knap; erg knap. Maar ze hebben er ten slotte niet voor niets een Nobelprijs voor gekregen. De crisis is dus niet voorbij; het ergste moet nog komen.