Jan Kees de Jager kwam wat beduusd over op de televisie toen hij zijn verbazing uitsprak over de houding van Griekenland. Politiek leider Antonis Samaras weigert zijn handtekening te zetten onder de bezuinigingsplannen die uitgevoerd moeten worden om te kwalificeren voor het Trojka-hulppakket.
Samaras zegt dat zijn woord genoeg is en dat zijn handtekening dus niet nodig is. De Jager vertrouwd zijn woord niet meer dus eist een handtekening anders gaat er wat hem betreft geen geld meer naar Griekenland.
Of toch niet?
Je zou zeggen dat onze minister van Financiën eindelijk wakker is geworden. Helaas is dit niet helemaal het geval, want De Jager heeft blijkbaar wel vertrouwen in de handtekening van een onbetrouwbaar persoon maar niet in zijn woord. Ik zou zeggen dat zijn handtekening net zo goed is als zijn woord. En dat is niet veel.
Wat móét er gebeuren?
Dit is ook gelijk een van de kernproblemen van de Griekse (en alle andere) hulppakketten: hoe kan je een soeverein land dwingen om te hervormen en de schulden te betalen? Bij een bedrijf kan een bank de stekker eruit trekken en alles in beslag nemen en per opbod verkopen.
Maar wat kan De Jager doen? De Nederlandse vloot sturen naar Kreta? Er valt praktisch niks te halen bij de Grieken als ze niet willen betalen. Griekenland valt niet te redden door de Europese Unie of de Europese Centrale Bank, laat staan het Internationaal Monetair Fonds. Alleen politieke vernieuwing en een flinke afstempeling van de schuld kan dat teweegbrengen.
1. Politieke vernieuwing. Een vernieuwing van het politieke landschap in Griekenland (en de andere PIIGS) is op dit moment een utopie. Er zitten voornamelijk oudgedienden die alleen maar bezig zijn met het grote politieke spel (zoals in de televisieserie: Game of Thrones). Dit is niet alleen beperkt tot de PIIGS, maar geldt ook voor de rest van de wereld.
- In de Verenigde Staten hebben de Republikeinen het aan de stok met de Democraten; een patstelling die het land alleen maar verder zal doen afglijden.
- In Japan zijn ze al twintig jaar aan het rotzooien met alleen maar slechte resultaten.
De wereld heeft echte leiders nodig die durven te zeggen hoe slecht het ervoor staat: dat we in een schuldengedreven economische droom hebben geleefd en dat het nu tijd is voor harde en pijnlijke maatregelen. Dit type leider is in de politiek ver te zoeken. Alleen in of na een grote shock of crisis zal daar verandering in komen, vrees ik.
2. Flinke afstempeling. Als ik de onmogelijkheid van politieke vernieuwing op korte termijn buiten beschouwing laat, is het de vraag of een flinke afstempeling van de Griekse (en andere PIIGS) schuld kan plaatsvinden. De banken van de sterke eurolanden zijn echter doodsbang hiervoor want ze kunnen het niet aan.
De afboekingen op hun uitstaande leningen aan de Griekenland en de andere PIIGS zal ze linea recta in de armen drijven van de overheid. Dit systeemcrisis-scenario is wat de banken gebruiken om de politici de stuipen op het lijf te jagen en zodoende beleid ten faveure van de banken te bewerkstelligen.
Wat zál er gebeuren?
Een systeemcrisis is inderdaad verschrikkelijk maar dat is geen reden om iedereen automatisch te hulp te schieten. De oorzaak van de systeemcrisis die boven ons hoofd hangt, is te veel schuld en daar moet ook de oplossing gezocht worden. Hayman Advisors had daar een mooie presentatie over:
De totale wereldschuld is van 60 biljoen dollar (in 2002) naar 190 biljoen dollar (in 2010) gegaan. De opbrengst per geleende dollar (uitgedrukt in bruto binnenlands product) was in de periode 1947-1952 4,5 dollar terwijl die voor de periode 2000-2009 al was gedaald naar 7 dollarcent. Iedere geleende dollar levert maar 7 cent op in economische groei!
Intussen hebben we de wereldwijde schulden laten verdrievoudigen en daar hebben we een minimale economische groei voor teruggehad. Een groot probleem is alleen dat die schulden terugbetaald moeten worden terwijl hierboven te lezen is dat de leningen nauwelijks extra inkomen opleveren.
Dit betekent één ding: het toekomstig vrij besteedbaar inkomen zal door het putje gaan. Met als resultaat dat consumptie en investeringen door het putje gaan. Het piramidespel dat onze economie is, nadert zijn einde en de politiek doet er alles aan om dat uit te stellen (in plaats van op te lossen). En dit zal de uiteindelijke hoeveelheid pijn alleen maar vergroten.
De les van De Jager
Kortom, politiek leiderschap is ver te zoeken en de echte oplossing voor de schuldencrisis (schuldreductie) is een luchtspiegeling aan een snel verdwijnende horizon. De systeemcrisis is daardoor naar mijn mening niet een mogelijkheid maar een zekerheid.
Het is nu al te laat om de systeemcrisis te voorkomen; wat rest is alleen hoe we het beste hierop kunnen reageren... De Jager zal deze les ooit leren, maar niet vandaag.