Karlsruhe heeft zijn zegen aan het Europese Stabiliteit Mechanisme (ESM) gegeven. De uitgang van het doolhof waarin de route van de redding van de euro is uitgezet, lijkt daarmee gevonden. Zelden heeft een reddingsoperatie langs zoveel omwegen plaatsgevonden. Het had anders gekund. In 2010 kon de EU, na bekendwording van het Griekse drama, direct de schuld van het land overnemen. Hoe zou de (Europese) wereld er dan hebben uitgezien?
De overige deelnemende landen aan de euro hadden dan garant gestaan voor 250 miljard aan Griekse schuld. De financiële markten zouden daarmee een ongemeen krachtig signaal hebben gekregen. De eurolanden hebben een zelfgecreëerd groot probleem, zo zou dat worden gezien, maar lossen dat op door de private sector daarbuiten te laten. Dat zou hebben geleid tot een weldadige rust op de financiële markten.
Geen rentestijgingen naar recordhoogtes, geen maandelijkse top der toppen waarop niets zou worden besloten, geen pleefiguur van Europa in de internationale wereld, geen grote onzekerheid die de economische groei sterk zou aantasten, geen discussie over besmettingsgevaar en isolatie van problemen, geen beschamende noodfondsen en trucs om daar zoveel mogelijk geld in te pompen.
Geen gulden middenweg
Alleen een akkefietje met Griekenland, dat natuurlijk wel. Europa had dat op een redelijke, maar natuurlijk wel zeer strenge manier kunnen oplossen. Zodat de garantie op de Griekse schuld (nauwelijks) daadwerkelijk geld zou hebben gekost. Door te eisen dat de Grieken hun hele staatsschuld, zonder kwijtschelding, moet aflossen, zou pas echt een duidelijk signaal aan de andere deelnemende eurolanden zijn gegeven.
Dat had grote verliezen bij banken en pensioenfondsen op de Griekse obligaties voorkomen, met alle positieve gevolgen van dien. Toegegeven, ook ik zou de Griekse tragische dans hebben ontsprongen, maar dat is in dit kader een detail. Het is allemaal niet zo gegaan. Ik blijf het onbegrijpelijk vinden dat de politiek niet in staat is geweest boven zichzelf uit te stijgen. Omdat uiteindelijke de huidige situatie exact dezelfde is als de EU in 2010 binnen een week had kunnen bereiken. Dat kan ook niet anders. Wat de euro betreft is de keuze digitaal: de euro gaat door of onze munt verdwijnt. Er is geen gulden middenweg.
Als wordt gekozen om de muntunie door te zetten, kan er nooit een situatie ontstaan dat één van de landen uittreedt of failliet gaat. Dat betekent dat de oplossing van de crisis niet anders kan zijn dan dat de landen garant staan voor elkaars schulden. Of we dat nou leuk vinden of niet. Vinden we dat onaanvaardbaar, wat een valide standpunt is (niet de mijne), dan is de consequentie daarvan om het euro-experiment als beëindigd te zien.
Gewenst niveau
De goedkeuring van het ESM en vooral de ECB-actie om onbeperkt kortlopende staatsobligaties op te kopen, is niet anders dan het garanderen van de overheidsschuld van de EU-landen. Anders gezegd, het staat gelijk aan de uitgifte van eurobonds. Elk land kan immers een beroep doen op het ESM. Natuurlijk moet er aan bepaalde voorwaarden zijn voldaan. Maar die voorwaarden zijn niet anders dan in geval van onbeperkte schuldgarantie of eurobonds. De ECB koopt alleen obligaties met een maximale looptijd van drie jaar. Maar deze actie zal de hele yieldcurve van zwakke eurolanden normaliseren.
Immers een staatslening met een vierjarige looptijd, valt over een jaar binnen het ECB-opkoopprogramma. Het rendement zal zich aanpassen aan dat van het door ECB gewenste niveau. De obligatiehouders in Europese staatsschuld weten nu dat hun leningen in ieder geval worden afgelost. Is het niet door de debiteur (de overheid die de obligatie heeft geplaatst) zelf, dan is het wel door de ECB via het opkoopprogramma.
Het zal niet lang meer duren voordat de lange rente van “noordelijke” schuld (nu nog minder dan 2%) meer in lijn komt met die van de zuidelijke landen (nu nog minimaal 5%). Volgens DNB voorman Klaas Knot blijft de Nederlandse rente voor lange tijd laag. Dat betekent dat de rente op de perifere staatsschuld nog flink zal dalen. En leuk vooruitzicht voor geplaagde beleggers in deze obligaties.