Wat verwacht ik van de komende zes tot twaalf maanden? Deze vraag is heel wat moeilijker te beantwoorden dan de vraag wat ik binnen nu en 2015 verwacht. Veel lezers weten dat ik zeer cynisch ben over de eurozone; de problemen en de capaciteiten van politici om die op te lossen.
Achterliggend zie ik te veel (slechte) schuld als hoofdoorzaak van deze nieuwe crisis en dit geldt niet alleen voor de Europese Unie maar voor de meeste leden van de Organisation for Economic Cooperation and Development (OECD).
Dus mijn langetermijnvisie is dat de economie in de periode tot en met 2015 flinke klappen gaat krijgen en dat de beurzen zeer heftige bewegingen laten zien.
Langetermijnscenario’s
Nu is de vraag wat voor heftige bewegingen en waar leiden die toe? Daartoe zijn er twee hoofdscenario’s:
1. Monetaire instanties doen niets meer. Stel de Europese Centralae Bank (ECB) onderneemt geen verdere acties zoals LTRO (programma waar banken slecht onderpand kunnen gebruiken om bij de ECB tegen een belachelijk lage rente van 1% kunnen lenen), PIIGS-bondjes opkopen, QE (quantitative easing), et cetera, dan is er die volatiliteit maar de uiteindelijke richting zal omlaag gericht zijn.
De banken worden geconfronteerd met:
- het aflopen van LTRO
- het opdrogen van liquiditeiten
- het faillissement van de PIIGS-landen
- het faillissement of de nationalisatie van banken in Noord-Europa
- het niet meer functioneren van de economie
- et cetera
Aandelen krijgen zware klappen. De schulden moeten worden afgeschreven en het monetaire stelsel wordt vervangen (Europese Montaire Unie (EMU) valt uit elkaar).Op termijn zal er een langzame maar gestage verbetering te zien zijn in de economie. Aandelenbeurzen krabbelen langzaam op maar de wilde dagen van de jaren 1990 tot en met 2011 zijn voorbij.
2. De ECB gaat niet alleen door met de huidige acties maar maakt die groter breidt uit met QE. Als dit het geval wordt, dan zijn Weimar-toestanden zeer goed mogelijk. De economie heeft het moeilijk maar de exportsector (buiten eurozone) kan wellicht profiteren van de zwakkere euro (de vraag is alleen of de rest van de wereld ook doorgaat met het printen van geld, want dan gaat deze vlieger niet op) en de inflatie loopt steeds verder op.
Om te compenseren voor inflatie (en omdat het verboden wordt om kapitaal naar het buitenland te verplaatsten) kopen mensen uit pure wanhoop aandelen om de koopkracht van hun kapitaal te beschermen. Dit voelt paradoxaal aan (de economie is slecht dus ook de bedrijfswinsten) maar is wel wat er toen gebeurde.
Eerst daalde de Duitse beurs van 126 in januari 1918 naar 97 in het volgende jaar. Maar daarna gebeurde er dit:
- in 1920: 166
- in 1921: 278
- in 1922: 743
- in 1923: 8981
- op 14 november 1923 de piek op 26.890.000!
Natuurlijk zijn dit uitslagen in nominale termen. Als men corrigeert voor inflatie (dus resultaat in reële termen) dan is het beeld niet zo positief. Vergeleken met de stand van 1916 en van 1923, verloor de Duitse beurs 85% in reële termen. Wel was het mogelijk, afhankelijk van het instapmoment, om veel geld (in reële termen) te verdienen.
Zo had iemand die instapte op december 1922 tot en met juli 1923 zijn geld verdrievoudigd in reële termen. Er zijn immers altijd kansen, zeker in tijden van crisis.
Eurozone, quo vadis?
De vraag is nu dus welk pad Europa gaat bewandelen op de lange termijn. De twee scenario’s hierboven zijn naar mijn mening hoofdscenario’s en dat betekent dat er niet alleen nog vele varianten van deze twee scenario’s mogelijk zijn, maar ook dat compleet andere scenario’s te bedenken zijn.
Ook zijn de parallellen met bijvoorbeeld Weimar niet één-op-één te trekken, bijvoorbeeld omdat de ECB geen eenheid is door de verdeeldheid in het bestuur; het bestuur bestaat uit alle centrale bank-directeuren van de eurolanden.
Maar, ik hou het bij deze twee hoofdscenario’s en dan is de vraag waar kies ik voor? In scenario 1 moet ik geen aandelen hebben, maar in scenario twee weer wel. Ik neig zelf naar scenario 1 met een vleugje 2. Ik denk dat de ECB wel gaat proberen om het recept van scenario 2 uit te voeren, maar dat Duitsland redelijk snel af zal haken.
Dit betekent het einde van de EMU, en dan zijn we weer terug bij scenario 1. Ik prefereer dan ook selectieve shorts (timing door technische analyse) op aandelen (financials). Maar een minder risicovolle investering is fysiek goud, want dat zou het goed moeten doen in beide hoofdscenario’s.
Korte termijn: casino
Terug naar mijn verwachting voor de komende zes tot twaalf maanden. Het valt of staat bij de climax van het Griekse drama. De timing van het default van de Griekse staat is namelijk de sleutel. Dat zal namelijk de aanleiding zijn voor de ECB om grof in te grijpen.
Zoals is al eerder heb gezegd, zal dit ingrijpen:
- de woede bij het electoraat in Duitsland, Nederland, Finland, et cetera verder doen toenemen
- support voor de eurozone zal verder dalen tot het breekpunt: de EMU valt uiteen
Het Griekse failliet zal naar mijn mening binnen zes maanden plaatsvinden, de reactie van de ECB zal dan pas daarna komen. Dus de beurs zal eerst nog een klap krijgen richting een Grieks faillissement maar daarna, door ingrijpen van ECB, zal de beurs waarschijnlijk weer omhoog veren.
Dit zal misschien zo blijven totdat het duidelijk wordt dat de politiek binnen Europa zo verdeeld raakt (op lokaal, nationaal en internationaal niveau) dat er weer gevreesd wordt voor het einde van de euro en/of er contaminatie ontstaat naar Italië en Spanje.
Maar dat is een zorg voor 2013 denk ik. We zullen zien hoe dit casinospel (of moet ik zeggen Russisch roulette?) afloopt.