John Maynard Keynes is dood. Dat is geen nieuws. De bekende, geniale maar ook verguisde Britse econoom stierf al in 1946. Zijn theorie over het overheidsoptreden in crisistijd maakte school en wordt door velen gezien als de basis van de sterke toename van de naoorlogse welvaart. Ik ben een aanhanger van Keynes gedachte dat de overheid een rol kan spelen in tijden van economische crisis.
Dat neemt niet weg dat zijn ideeën op grote schaal worden misbruikt. Ook de claim van de hoge welvaartsgroei door Keynesiaanse politiek is sterk overdreven. Keynes’ theorie was simpel. Als een economie wordt geconfronteerd door vraaguitval van de private sector kan de overheid (tijdelijk) als substituut optreden.
De overheidsvraag houdt de economie draaiende en langzamerhand kan diezelfde overheid zich bij herstel van de groei terugtrekken. Er is niets mis met deze theorie en was het antwoord op de crisisperiode in de jaren dertig van de vorige eeuw.
Wrange vruchten
De afgelopen decennia is de politiek aan de haal gegaan met Keynes. De overheidsuitgaven zijn voortdurend opgelopen, vaak onder het mom van broodnodig beleid de economie uit het slop te halen. Daarmee is de theorie van Keynes structureel ingezet voor wat bedoeld wat als oplossing voor tijdelijke conjuncturele problemen.
Met als gevolg een opeenstapeling van staatsschuld waar we nu de wrange vruchten van plukken. Nog steeds zijn er velen die menen dat de huidige oplossing van de crisis gevonden kan worden door een min of meer Keynesiaans beleid te voeren. De sterke bezuinigingen in de zuidelijke eurolidstaten, met Griekenland voorop, maar ook in de sterkere eurolanden en zelfs Amerika zouden slecht zijn voor de economie.
Zeer opmerkelijk was in dit geval de oproep van het IMF aan de financieel gezonde landen de economie te stimuleren door tekorten te laten oplopen. Een onzalige gedachte. In de eurozone hebben we te maken met een vertrouwenscrisis die zijn weerga niet kent. De financiële markten weten niet meer om te gaan met de overheidsschulden. De omvang daarvan, en vooral de wijze waarop de politiek handelt, is oorzaak van de grote problemen en heeft Europa in een grote crisis gestort.
Lagere welvaart
Een beleid waarbij bewust de schulden van de nu nog gezonde landen verder oplopen is desastreus. De ratingbureaus staan al klaar met hun verdere afwaardering, waardoor de rand van de afgrond weer een stapje dichterbij komt. Keynes moet in zijn hok en daar voorlopig niet meer uitkomen. De voortdurende overheidstekorten sinds WO II betekent dat een structureel Keynesiaans beleid is gevoerd waar we nu de gevolgen van meemaken.
Staan we bij het eind aan de langdurig Keynesiaanse periode aan de vooravond van een tijd van lagere welvaart, crisis en zelfs depressies? Mogelijk, maar dat hoeft zeker niet. De welvaart van na WOII is niet gecreëerd door Keynes en zeker niet door de overheden. De enorme groei heeft te maken met de vrije markt waar technologische ontwikkeling tot grote bloei kwam.
Technologie, een verhoging van arbeidsproductiviteit en een steeds vrijere wereldhandel vormen de echte basis van welvaart. De overheid kan daarin een belangrijke rol spelen door als vangnet te fungeren en een enkele keer stimulerend op te treden.
Spannende dagen
Dat stimulerende optreden bij conjuncturele crisis wekt vertrouwen waardoor economisch herstel optreedt. In de huidige crisis zal het vertrouwen juist toenemen als de overheid duidelijk laat zien dat het tekorten vermindert en uiteindelijk laat omslaan in (tijdelijke) overschotten. De oplossing van de huidige crisis ligt in het radicaal repareren van fouten in het eurosysteem.
De weg naar een gezamenlijke gegarandeerde staatsschuld is daarbij onvermijdelijk. Daarnaast zou de overheid de private sector sterk moeten stimuleren. Niet met geld waardoor tekorten verder oplopen, maar met een klimaat waar vooral technologische vernieuwing alle ruimte krijgt. Als een dergelijk beleid wordt ingezet behoeven we niet al te somber te zijn over de (Europese) toekomst. En zeker niet over de goede prestaties van de (aandelen)markten op lange termijn.
Komend weekend kan een grote stap worden gezet in een meer positieve richting. Of politici echt over hun schaduw heen kunnen springen, weten we op maandag 24 oktober. Het worden spannende dagen!