Vergrijzing blijft een belangrijk thema voor beleggers in de komende jaren. Welke gevolgen heeft de grijze golf op beurs, de arbeidsmarkt en het pensioensysteem? Dit is het laatste deel in een driedelige serie over dit thema. (Lees deel 1 hier en deel 2 hier.)
Na de analyse van vergrijzing in delen 1 en 2, nu een positieve insteek: hoe kun je als belegger profiteren van de vergrijzing?
De reclames die u op televisie ziet, geven al een richting aan:
- Wat is uw hoorleeftijd? (Beter Horen en Schoonenberg Hoorcomfort)
- Wat is uw hartleeftijd? (Becel pro-activ van Unilever)
- Wat is uw 'brain'-leeftijd? (de spelletjes van Nintendo)
- Wat is uw gewichtleeftijd? (wat kun je doen aan obesitas)
En wat te denken van alle anti-age crèmes die aangeprezen worden? Zoals DNAage lift for men van Nivea (Beidersdorf), Garnier, Revitalift (l’Oreal), Clinique (Estee Lauder), et cetera.
Sectoren met grote blootstelling
Er bestaan natuurlijk geen aandelen van ondernemingen die het exclusief van de vergrijzing moeten hebben. Echter sectoren waar blootstelling aan vergrijzing groot is, zijn:
- gezondheidszorg, met aanvullend diverse levensstijlaspecten
- het begrafenis- en crematiewezen en zorgverzekeraars
- ondernemingen die specifieke elektronicatoepassingen kunnen aanbieden (domotica, robots, et cetera)
- ondernemingen die zich richten op vrijetijdsbesteding en reizen
De grootste sector is natuurlijk de gezondheidszorg. Farmaceutische bedrijven vormen de grootste categorie van ondernemingen, met marktkapitalisaties van rond 100 miljard euro, zoals Johnson & Johnson, Novartis, Pfizer, Merck, GlaxoSmithkline en Roche.
Echter veel van deze aandelenkoersen blijven achter bij het marktgemiddelde. Waarom? Je zou immers zeggen: hoe ouder de bevolking wordt des te meer medicijngebruik en dit accelereert nog bij 80-plussers.
De belangrijkste redenen zijn: (1) de expiratie van patenten (zogenoemde patent cliff) en (2) toenemend overheidsingrijpen in de markt.
Volgens research van Credit Suisse zal aan gepatenteerde omzet een bedrag van maar liefst 115 miljard dollar in de komende vijf jaar vervallen. Dit is ongeveer 20% van de omzet van de relevante beursgenoteerde Amerikaanse en Europese ondernemingen.
Druk op rendementen
Rendementen op R&D staan in het algemeen onder druk, omdat het hoe langer hoe kostbaarder wordt om nieuwe medicijnen geregistreerd (FDA approval) te krijgen. Terwijl patenten vaak een kortere looptijd hebben zodat deze medicijnen later worden vervangen door generieke medicijnen, die veel goedkoper zijn. Iets dat overheden ook sterk stimuleren.
Die overheden reguleren in Europa zo'n 80% van de medicijnprijzen. In de VS is dit slechts 45%, maar dit percentage neemt snel toe. Met andere woorden: de omzet en de hoge marges bij de pharmaceuticals staan onder druk. Vandaar dat zij nu bio-tech ondernemingen kopen, zoals Genentech door Roche en nu Crucell door Johnson & Johnson. Ook blijkt dat medicijnen op fermentatiebasis moeilijker zijn na te maken dan synthetische geneesmiddelen.
Margedruk geldt ook voor distributeurs, zoals apothekers. In Nederland is bijvoorbeeld de vergoeding van de verstrekking van een receptgeneesmiddel verlaagd van 7,91 euro naar 7,50 euro. Teneinde aan de margedruk te ontkomen richten distributeurs zich vaak rechtstreeks tot gezondheidszorginstellingen en verkopen zij gezondheidsproducten die niet gevoelig zijn voor overheidsingrijpen.
Opstelling ziektekostenverzekeraars
Naast de overheden zijn het ook de ziektekostenverzekeraars die prijsdruk uitoefenen. Belangrijk is of er wijzingen optreden in het ziektekostenvergoedingpakket. Immers als producten niet meer worden vergoed (reimbursement) daalt vaak de omzet. Gelukkig zijn wel de koerswinstverhoudingen van veel pharmaceuticals gedaald naar circa elf keer de verwachte 2011 winst.
Een aantrekkelijke groeimarkt is en blijft die voor diabetes, vanwege toenemende obesitas. Novo Nordisk, Sanofi-Aventis en Eli Lilly hebben een relatief groot omzetaandeel in dit segment (Wat is uw gewichtsleeftijd!).
Activiteiten om geld te besparen
Vervolgens zijn er activiteiten die er voor zorgen dat overheden en ziektekostenverzekeraars geld kunnen besparen waardoor de medische inflatie kan worden beteugeld. Voorbeelden zijn pharmaproducenten, die generieke geneesmiddelen maken, zoals Stada en Teva (k/w 2011T:11.4x).
Vervolgens ondernemingen die private ziekenhuizen exploiteren, met name in de VS (Lifepoint Hospitals Inc, Universal Health Services, Amedisys), en de gezondheidszorg efficiënter maken (verbeterde medische informatie en/of apparatuur), preventie van ziekten en kortere ligtijden in ziekenhuizen met behulp van verbeterde operatietechnieken en ziekenhuisvoeding (Danone, Numico: ziekenhuisvoeding) waardoor cliënten snel aansterken.
Fresenius Medical heeft nierdialyseapparaten voor thuis, waardoor wekelijks terugkerende ziekenhuisbezoeken achterwege kunnen blijven.
Producten die consument direct koopt
Aantrekkelijk zijn ook gezondheidszorg/levensstijlproducten die vaak gedeeltelijk (of niet) worden vergoed en direct door de consument kunnen worden gekocht. Bijvoorbeeld verschillende medische hulpmiddelen: gehoorapparatuur (dure batterijtjes), brillen/lenzen (vervangen want de ogen gaan achteruit), cosmetica, huidverzorging (anti-verouderingscrèmes), en producten waarbij mode een rol speelt (brilmonturen, et cetera) en bijvoorbeeld diensten van privé-klinieken. De markt gericht op eeuwig jong blijven is sterk groeiend.
Enkele van de relevante ondernemingen hebben we al genoemd en staan ook in bijgevoegde tabel (zonder overigens uitputtend te zijn). Ondernemingen op het gebied van oogverzorging en gehoorapparatuur (wat is uw gehoorleeftijd?) zijn snelgroeiend.
Fielmann, Hal Trust (Pearle, Schoonenberg Hoorcomfort, en een 37% belang in de Italiaanse brillenfabrikant Safilo), Essilor, Hoya (Japan, ook endoscopieapparatuur/bio-compatible ceramics), St Shine Optical (Taiwan) en Alcon (Novartis) op het gebied van oogverzorging en William Demant, Sonova en Amplifon (Beter horen) bij gehoorapparatuur, et cetera.
Echter de waarderingen van deze fondsen zijn behoorlijk (>15x verwachte winst 2011). Dit geldt niet voor Hal Trust. Deze speler heeft echter andere activiteiten, zoals belangen in Boskalis en Vopak, maar ook in orthopedische hulpmiddelen: LIVIT.
Klik op de grafiek voor een grote versie
Beleggen in begrafenisondernemingen
Ook kan men beleggen in begrafenisondernemingen. In Europa zijn dit vaak coöperaties, of zijn begrafenisverzekeringen een onderdeel van een verzekeringsmaatschappij. Zoals bij Dela of Ardanta dat een activiteit is van ASR.
Bekende namen in de VS zijn: Assurant (speciale ziektekosten en begrafenisverzekeringen), Service Corporation International (SCI) opereert wereldwijd in de begrafenis/crematiemarkt, Stewart Enterprises, Hillenbrand (doodskisten en crematie producten) en de small cap: Carriage Services. De waardering van SCI en Stewart is overigens niet aantrekkelijk met respectievelijk een 2011T K/W van 15x en 16x bij een winst groei van circa 10% per jaar. Ook het dividend rendement is lager dan 2%.
Specifieke elektronicatoepassingen
Bij specifieke elektronicatoepassingen kan men denken aan zorg op afstand. Zoals gebouwenoplossingen/domotica, via een netwerk van videocamera's een monitoring room, RFID chips, et cetera. Het online patiënten in de gaten houden, maar ook bijvoorbeeld de hartslag en de bloeddruk. Andere toepassingen zijn het inzetten van robots voor huishoudelijk werk en in de toekomst ook in de zorg (ontwikkelingen in Japan).
Alles is mogelijk. Hier zijn grote efficiencyslagen te maken. Veel ondernemingen spelen hierop in, zoals Philips (home care, professional care en Consumer Lifestyle/Health & Wellness producten). Ook onze 'eigen' TKH Groep is actief in dit segment met divisie gebouwenoplossingen voor de zorg en beveiliging, maar ook ABB met allerlei controllers en robots.
Vrijetijdssector profiteert
En om vrolijk te eindigen: de vrijetijdssector. Deze markt is zeer divers. Zo kan men denken aan reizen (touroperators, cruises, hotels, restaurants), infotainment (bioscoop, casino’s, pretparken, computerspelletjes, et cetera) maar ook aan theater en concerten. Echter bij de laatstgenoemde partijen zijn vaak overheidssubsidies in het geding, die thans onder druk staan.
Relevante aandelen zijn Carnival, Royal Caribbean (cruises), Accor Group (hotels), Dufry Group (winkels bij luchthavens en zeehavencruiseterminals met relatief veel luxury goods en taxfree producten), Club Mediterranee (resorts), TUI (touroperator) en Nintendo (braintest, Wii spelletjes). De k/w verhouding zijn vaak >15x maar ook de jaarlijkse groei is fors en veelal meer dan 12%.
Echter de leisure stocks zijn zeer cyclisch en sinds begin 2009 al "vier à vijf keer over de kop gegaan". Ze zitten vaak weer op de oude niveaus van 2006.