Japan was lang het Wirtschaftswunder van het Verre Oosten. Japanse bedrijven wisten na de Tweede Wereldoorlog marktaandeel te veroveren op de wereldmarkt en ontpopten zich als marktleider in sectoren zoals auto's, machinebouw en electronica.
De beurskoersen stegen explosief. Japanse, maar ook buitenlandse, beleggers betaalden tot die tijd grif 40 of 50 keer de winst voor aandelen van snelgroeiende Japanse bedrijven. De beurskoersen en de prijzen van onroerend goed bereikten - althans volgens Westerse maatstaven - stratosferische hoogten.
Eind 1989 kwam een einde aan de schijnbaar ongeremde koersexplosie. De reden was dat de Japanse autoriteiten ingrepen in iets wat verdacht veel leek op een speculatieve bubbel. Dat het de centrale bank gelukt is om de animal spirits flink de kop in te drukken is buiten kijf.
Zo goed zelfs, dat sinds die tijd de economie chronisch in een lethargische staat verkeert. Groei is verwaarloosbaar en de bestedingen zijn zo ver terug gelopen dat er regelmatig sprake is van (bijna) deflatie.
Re-animatie
Ondanks pogingen om de economie uit het slop te trekken, blijft de Japanse economie comateus. De zombie-achtige toestand wordt nog verergerd doordat de bevolking in rap tempo vergrijsd.
De belabberde staat waarin de Japanse economie in de laatste twintig jaar verkeert is niet zonder gevolgen gebleven. Twintig jaar geleden nam Japan 14% van de wereldeconomie voor haar rekening. Dat is gedaald naar 8%.
Op het toppunt van de bloeiperiode waren acht van de tien grootste banken en grootste ondernemingen op de wereld ranglijst Japans. Vandaag zijn geen Japanse bedrijven op de lijst te vinden. Opmerkelijk is het gebrek aan leiderschap, zowel in de politiek als het bedrijfsleven, om Japan effectief te re-animeren.
Parallellen
Velen wijzen op parallelle ontwikkelingen in Europa. Ook hier steken de plaaggeesten van vergrijzing, lage (productiviteits)groei en een bevolking die steeds duidelijker ongemakkelijk is door het gebrek aan leiderschap een steeds grotere rol.
Terwijl Amerika geen middel schuwt om Japanse toestanden te vermijden, lijkt Europa meer gelaten te zijn. Gaat Europa Japan achterna? Hoewel Europa minder lethargisch is, kan een Japan-achtig scenario zich in bepaalde mate voordoen.
Wat moeten beleggers met dit scenario?
Het is nuttig vast te stellen welke Japanse bedrijven ook in een zombie-scenario floreren.
- Supermarkten hebben al dertien jaar met een dalende omzet te maken, terwijl bedrijven die zich specialiseren in het bereiden en bezorgen van maaltijden die ouderen graag eten profiteren. Zelfs fastfoodketens zoals Mc Donalds lijken hiervan te profiteren.
- Traditionele Farma groeit nauwelijks in het vergrijzende Japan, en de resultaten van de producenten van goedkope generieke medicijnen laten al jaren een stijging zien van bijna 10% per jaar. De Japanse overheid heeft succes met het stimuleren van goedkopere medicijnen om zo de zorguitgaven te drukken. Sankyo, één van de grootste Japanse farmabedrijven, heeft alert gereageerd door de Indiase producent van generieke medicijnen Ranbaxy over te nemen.
- De omzet van on-line winkels zoals Rakuten en Kakaku groeit ten koste van traditionele winkelketens.
- Onroerendgoedprijzen en transacties zijn bevroren omdat Japanners nauwelijks bereid zijn om te verhuizen. Maar renoveren doen ze nog wel. Daar profiteren bouwbedrijven van die zich gespecialiseerd hebben op dit gebied.
Food for thought voor langetermijnbeleggers in Europese aandelen.
Dr Fred Huibers is directielid van Het Haags Effektenkantoor en Safe Harbour Fund Management, alsmede fondsmanager van onder meer het HEK European Value Fund. Hij houdt privé geen posities aan in individuele aandelen die in deze column genoemd worden. Er is een grote kans dat dit wel het geval is bij beleggingsfondsen die onder zijn verantwoordelijkheid vallen. De informatie in zijn columns is niet bedoeld als professioneel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen.