China dreigt zijn dominante positie in zeldzame aardelementen in te zetten in de handelsoorlog. Wat zijn de consequenties?
De Rare Earth Elements (REE) of zeldzame aardelementen kwamen onlangs na bijna een decennium opnieuw in de belangstelling. Aanleiding is ditmaal de dreigende escalatie van de handelsoorlog tussen de Verenigde Staten en China.
De VS en zijn Aziatische bondgenoten Zuid-Korea en Japan zijn voor de aanvoer van REE in hoge mate afhankelijk van China.
Uithoek van de grondstoffenmarkt
REE is een verzamelnaam voor 15 elementen die tot de groep van lanthaniden behoren met atoomnummers 57 tot en met 71. Ook yttrium (element 39) en scandium (element 21) worden meestal tot de REE-familie gerekend omdat ze in dezelfde ertsen voorkomen en gelijkaardige chemische eigenschappen hebben.
REE komen in de natuur heel frequent voor, maar het delven ervan is duur, omdat ze in de aardkorst vermengd zijn met andere ertsen en mineralen. Door de lage concentraties is ontginning daarom vaak economisch niet rendabel.
Een ander probleem is dat de verwerking van zeldzame aardelementen erg milieubelastend is. Het restafval van de ertsen bevat namelijk uranium en thorium. Om die reden staat de ontginning en verwerking van REE in het Westen op een laag pitje.
China sprong in het gat
De VS waren vorige eeuw de grootste producent, maar de meeste bedrijven die actief zijn in deze sector bouwden hun activiteiten af. China sprong in het gat en werd dominant, met een aandeel van ongeveer 80% in de globale productie.
Zeldzame aardelementen worden meestal in kleine hoeveelheden gebruikt, zodat de impact van prijsstijgingen op het eindproduct gering is.
Consumentenproducten als horloges, mobiele telefoons, camera’s, luidsprekers en tv’s bevatten zeldzame aardelementen. Bij industriële en militaire toepassingen worden hogere REE-volumes omgezet. Zo bevatten de F35 Joint Strike Fighter, nucleaire onderzeeërs en raketafweersystemen grotere hoeveelheden REE.
Ook in permanente magneten voor vliegtuigmotoren en elektrische en hybride voertuigen worden REE verwerkt. Andere industriële toepassingen zijn onder meer autokatalysatoren en de raffinage van ruwe olie.
... en dreigt (opnieuw)
Na een territoriaal conflict met Japan besloot China in 2009 om uitvoerquota voor REE in te stellen. Daarop schoten de prijzen omhoog. Tot 2011 was er een ware hype, maar die ging snel liggen en tussen 2012 en 2014 zakten de prijzen weer.
Daarop dommelde de markt weer in, maar nu dreigt China opnieuw met acties, als tegenmaatregel voor de importheffingen van de VS op Chinese producten. Een bezoek van de Chinese president Xi Jinping aan een bedrijf waar REE worden verwerkt wijst ook in die richting. China wil op termijn alleen nog REE produceren om aan de behoeften van de eigen industrie te voldoen en dus niet voor uitvoer.
Toch is de situatie niet nijpend, in die zin dat industriële bedrijven die bepaalde REE gebruiken na de ervaringen van enkele jaren geleden nu ruime voorraden aanhouden. De voorbije jaren heeft men zich ingespannen om voor enkele toepassingen alternatieven te zoeken voor zeldzame aardmetalen.
Op dit moment kunnen REE-gebruikers niet om China heen, en dat zal nog een hele tijd zo blijven. Ook in Canada, Zuid-Afrika, Australië, Maleisië en Brazilië worden REE gedolven, maar dat gaat om kleinere hoeveelheden.
Het grootste potentiële wingebied bevindt zich in Japan, waar in de buurt van het eiland Minamitori - zo’n 1850 kilometer ten zuidwesten van Tokio - grote hoeveelheden REE in de oceaanbodem werden ontdekt. Volgens geologen gaat het potentieel om 16 miljoen ton REE. Het belooft echter een hele klus te worden om deze uit de oceaanbodem te halen.
Hoe te investeren in REE?
De meeste Chinese producenten zijn in handen van de overheid en dus niet toegankelijk voor buitenlands kapitaal. Dit was vorig decennium al zo, en deze situatie is sindsdien nog niet veranderd.
De niet-hoogvliegers van buiten China bestaan niet meer, of zagen hun aandelenkoersen gedecimeerd. Molycorp ging over de kop en de Mountain Pass REE-mijn in Californië, de enige in zijn soort in de VS, werd stilgelegd. De nieuwe eigenaar MP Materials startte Mountain Pass vorig jaar opnieuw op.
Het Australische Lynas Corp bestaat nog steeds, maar het aandeel noteert ver onder zijn top. De groep baat de Mount Weld-mijn uit, in het westen van Australië. De ertsen worden verwerkt in Maleisië, maar daar krijgt Lynas sterke tegenstand van de overheid en milieugroepen.
Northern Minerals, eveneens uit Australië, startte eind vorig jaar het Browns Range REEproject op. Het betreft een klein bedrijf met een marktwaarde van ongeveer $AUD 150 miljoen.
Rainbow Rare Earths produceert REE in het Afrikaanse Burundi en heeft een notering op de London Stock Exchange.
Geomega Resources, met hoofdzetel en beursnotering in Canada, legt zich toe op de recyclage van REE uit permanente magneten.
ETF
Er bestaat ook een ETF die investeert in bedrijven uit de sector van REE en andere strategische metalen. De VanEck Vectors Rare Earth/Strategic Metals ETF (REMX) is door gewijzigde regelgeving echter niet langer te koop in Europa. Dat belet investeerders niet om individuele posities uit de onderliggende Global Rare Earth/Strategic Metals index te kopen.