In Europa is het geopolitieke kwartje ook gevallen en nemen veel landen maatregelen om tegenwicht te bieden aan China. Beijing wordt niet langer alleen als (mogelijke) partner gezien, maar ook als dreiging of in elk geval rivaal.
De EU pleit voor een realistischere, meer gebalanceerde en minder naïeve opstelling tegenover China. Beijing moet minder kans krijgen om landen tegen elkaar uit te spelen, meer wederkerigheid is vereist voor wat betreft toegang tot elkaars markten, en verstoringen van de marktwerking door Chinese staatsbedrijven wordt aangepakt.
Europa moet daarnaast beducht zijn voor Chinese pogingen om technologie te stelen en voor China's ondermijning van de Westerse democratische structuren.
Toch zal niet makkelijk worden om een eensgezind front te vormen, om een aantal redenen.
1. Brexit
Het Brexit-drama sleept voort. Het Verenigd Koninkrijk zal er de meeste pijn van ondervinden – een ieder die nog beweert dat de Britten sterker uit de strijd komen, heeft waarschijnlijk een ongezond sterke nostalgische hang naar de hoogtijdagen van het Britse rijk – maar ook de EU-lidstaten komen niet ongedeerd weg.
Vroeger konden de Britten de EU nog wel eens een welverdiende en zeer gewenste spiegel voorhouden, nu is vooral vaak sprake van ergernis en onbegrip over en weer.
Maar als de Britten er wel in slagen de banden met de EU door te snijden, verliest de EU toch een van de militair sterkste landen van Europa, een van de grootste economieën en een land dat vaak met Duitsland en Nederland optrok in het bij de financieel-economische les proberen te houden van landen in het zuiden.
2. Griekenland
Wat betreft die zuidelijke landen, Griekenland – jarenland de risee van de Eurozone – kreeg laatst zowaar complimenten, omdat het nu een van de snelst groeiende landen van Europa is. Maar ja, dat heeft meer te maken met de trage groei elders dan met de fantastische prestaties van de Grieken.
Het land mag dan sinds augustus niet meer afhankelijk zijn van leningen die de EU en het IMF alleen verstrekten in ruil voor harde ingrepen, de economie mag groeien en de werkloosheid mag dalen. Maar. Die werkloosheid staat nog steeds op bedroevend hoge niveaus, de bankensector kampt nog altijd met veel non-performing loans en de schulden zijn torenhoog.
Met drie verkiezingen dit jaar – lokaal, nationaal en Europees – kan nog de nodige politieke onrust in het verschiet liggen.
3. Italië
Ook in de andere zuidelijke Europese landen is het verre van koek en ei. Spanje stevent af op verkiezingen en de groei lijkt daar over het hoogtepunt heen. De spanningen binnen de Italiaanse coalitieregering lopen verder op en de partij binnen de coalitie die Europa het minst warme hart toedraagt heeft haar machtspositie alleen maar versterkt.
Europa had een kans om Rome harder aan te pakken, maar vooralsnog heeft het land weer respijt gekregen, omdat alleen Nederland de duimschroeven wilde aandraaien, terwijl de rest waarschijnlijk vreesde dat via Italië de hele, kwetsbare Europese economie zou worden meegetrokken in de ellende.
Bovendien hebben de Italianen China een warm welkom geheten met ondertekening van een convenant voor steun aan China’s wereldomvattende infrastructuurplan, het Belt & Road Initiative (BRI).
4. Muntunie
Daarbij komt dat volgens menig econoom de Eurozone nog te weinig heeft gedaan om de muntunie te versterken, waardoor bij een nieuwe crisis direct weer getwijfeld wordt aan de levensvatbaarheid van de euro.
ECB-voorzitter Draghi blijft ook steeds dringender politici oproepen om stappen te maken, maar vooralsnog is het redelijk stil op het vlak van de echt in het oog springende zaken als bijvoorbeeld gemeenschappelijke garantie van spaardeposito’s en een vorm van Europese obligatie.
5. Populisme
In het oosten van de EU wordt de positie van leiders met autoritaire trekken er alleen maar sterker op en daarmee nemen de spanningen met Brussel toe. Voor veel landen lijkt de maat intussen vol.
Met de Europese verkiezingen in aantocht zullen we nog wel wat vuurwerk zien. Waarschijnlijk breiden populistische partijen hun machtspositie in het Europees Parlement uit; voldoende om zo nu en dan als spoiler te fungeren, maar niet om Brussel lam te leggen.
6. Macron
En dan moeten we het nog even hebben over de grote twee: Duitsland en Frankrijk. Angela Merkel is bezig aan haar laatste kanseliersetappes. Dat merk je al aan de wijze waarop de Franse president Macron het Europese stokje probeert over te pakken van Berlijn in plaats van de nadruk te leggen op de as Berlijn-Parijs die gezamenlijk Europa aan de hand neemt.
Macron zal zijn hand wel weer overspelen en Duitsland is te lang blijven hangen in de economische successen van de afgelopen jaren en zal daarom geen grote opleving van de groei laten zien.
Interne uitdagingen
Al met al kampt Europa met zodanig veel en grote interne uitdagingen dat het de komende jaren grote moeite blijft houden om geopolitiek een indrukwekkend en verrassend partijtje mee te blazen op het wereldtoneel.