Ga er even goed voor zitten, of spaar dit stuk op voor dit weekend. Want waar ik een kort blogje in gedachten had, is het weer helemaal uit de hand gelopen en een longread geworden. Ik probeer in deze beruchte beursmaand antwoord te geven op de volgende vragen:
- Zijn aandelen duur, veel te duur, bubbelen ze zelfs... of zijn ze zeldzaam goedkoop?
- Hoe groot is de kans op een bearmarket, of zelfs een krach en hoe groot is het besmettinggevaar naar de echte economie?
Over twee weken is het 19 oktober. Dan is het dertig jaar geleden dat het weer eens Black Monday was, ofwel Dow Jones -22,6%. Wiki weet alles. Bull of bear, gelet op de huidige markt zijn er denk ik maar weinig beleggers en handelaren met historisch besef die zich nu minimaal niet af en toe unheimisch voelen.
Schaamteloos copypaste ik nu mijn eigen eerste alinea's uit BeursVandaag van vanochtend, om de beurs van nu nog even snel te duiden.
Knap hoe onze Duitse vriend in één tweet de huidige markt duidt en misschien ook wel ons sentiment. Want hellepie, dit kan toch zo niet door blijven gaan...?!
Dat van die nieuwe records voor alweer alle Amerikaanse indices klopt, net als die laagste slotstand ooit van 9,19 van de VIX Index (volatiliteit). Intradag is dat 8,84 van 26 juli dit jaar. Maar dan, oktober krachmaand? Inderdaad, de grote krachs van 1907, 1929, 1987 en 2008 waren pünktlich (mede) in deze maand.
Niettemin is het trackrecord van oktober prima in orde, al helemaal omdat bovengenoemde zepers daar ook nog in zijn verdisconteerd. Verbaas u.
Duur of te duur?
Tot zover copypaste, want behalve die ultrahoge indices – de Nederlandse DAX, ofwel de AEX herbeleggingsindex staat ook op een all time high – en die ultralage indices staat er nog iets op een top: de waarderingen van aandelen. Deze draad op Twitter valt mij vandaag op, zeg maar onder leiding van Lukas Daalder.
Dat is een van mijn leermeesters op de beurs en hij heeft het verdorie al tot chief investment officer van Robeco geschopt. Maarten Mosselman kent u wellicht als AmsterdamTrader. Klik op het plaatje om op het draadje uit te komen, als u het niet kan lezen.
Te duur? Ja, als u sec naar de koerswinstverhoudingen kijkt, zijn de aandelenbeurzen niet duur, of te duur, maar staan ze in regelrechte bubbelstand. Scroll door de timeline van Factset, u komt de plaatjes snel genoeg tegen. Ik kan er aan toevoegen dat de huidige koerswinstverhouding (KW) van de S&P 500 en AEX 22,7 en 18,7 zijn.
Let wel, Lukas heeft het alleen over Amerikaanse aandelen die hij te duur vindt. Daarvoor gebruikt hij niet alleen KW's, maar een hele resem aan indicatoren. Hihi, even leuk om te vertellen: Lukas belde mij exact op het uitkomen van het Payroll Report terug. Toen hij vroeger nog aan de tradingdesks zat had ie dat vast niet gedaan :-)
En daar hebben we Robert Shiller
Ga nooit af op één cijfer, indicator, visie of mening op de beurs en dat geldt ook voor KW's. Aandelen moet u altijd vergelijken met de grote risicoconcurrent: (staats)obligaties. Daar is even kort door de bocht een simpele waarderingsmaatstaf voor: de rente. En dat is precies wat het dit keer net even anders maakt.
Dat laat de maandelijks bijgewerkte marktgrafiek van Nobelprijswinnaar professor Robert Shiller duidelijk zien. Het is werkelijk een lust voor het oog hoe de afgelopen vijftig jaar waarderingen en rentes een waar haatliefdeballet opvoeren! Meer down to earth: hoe hoger de rentes, hoe lager de waarderingen en vice versa.
Overigens gebruikt Shiller weer een andere KW. de Cyclically Adjusted Pirce Earnings (CAPE). Dat is een gemiddelde over tien jaar. Als u nu door de KW-bomen het KW-bos niet meer ziet, dit zijn de belangrijkste:
- Trailing PE of huidige KW: de gemiddele behaalde winst over de afgelopen twaalf maanden gedeeld door de actuele koers. Als u ooit louter en alleen het begrip KW tegenkomt, wordt deze bedoeld.
- Forward PE of verwachte KW: de door de analisten verwachte winst voor de komende twaalf maanden gedeeld door de huidige koers.
- CAPE of Robert Shiller KW: de gemiddele behaalde winst over de afgelopen tien jaar gedeeld door de actuele koers.
Al die torenhoge KW's ten spijt (er ligt sneeuw op die toppen): omdat het in 500 jaar (ja, kijk maar) nog nooit is voorgekomen dat de rentes zo laag waren is het lastig te duiden of aandelen nu duur, te duur, bubbelen of... Goedkoop zijn. Ik link expres naar Hoofbosch, want de gerespecteerde fondsmanager Martien van Winden vindt dat laatste.
Grote verschil 1929 en 1987
Kortom, u en u allen moet zelf bepalen in wat voor staat u aandelen acht. Voor alles zijn voor- en tegenargumenten te bedenken. Dit weekend wijd ik hier ook over uit in mijn editorial in IEXMagazine. Ik verklap u vast het zinnetje waar ik dat verhaal aan op hang en die ik laatste in een wild bui riep, toen ik het over de AEX had.
Een bubbel doet geen 3,2% dividendrendement.
Ik herstel mijzelf al in dat stuk, want in oktober 1987 zakt de AEX ook bijna 20% vanaf een niveau dat de index 3,8% dividendrendement deed. Slik. Na die daling was het zelfs 5,8%. Én dat was precies de reden waarom op de krach van 1929 een depressie volgde en die van 1987 in een jaar weer uit de koersen liep.
De Amerikaanse economie haperde in 1929 al ruim een jaar. De margin calls, bankruns en inklappende bestedingen stortten de economie daarna in een ramp. In 1987 was er niks mis met de economie en de winsten en sliepen de centrale banken niet. De schade bleef beperkt tot de beurs en sloeg niet over naar de economie.
Natuurlijk, na al dat gestage gestiijg kan de beurs ook nu weer tegen een muur aanlopen, uitzweten en misschien zo 10%, 20% of 30% dalen. Ook nu is er niks mis met de winsten en economie en... Maakt u dit zinnetje verder zelf maar af. Even stiekem onder ons: van mij mag het best, als de economie maar buiten schot blijft.
Kunnen we eindelijk weer eens goedkoop aandelen inslaan. Of in ieder geval goedkoper. Of misschien vindt u ze dan nog duur. Of zelfs veel te duur. Of bubblicious. Andersom kan ook nog: wat duur is of hoog staat kan nog veel duurder en hoger gaan. Zelfs in oktober. Ik wens u een prettig weekend.