Maandag 3 juli hield de nieuwe Franse president Emmanuel Macron zijn troonrede in paleis Versailles. Hij heeft het Franse politieke establishment opgeblazen met een aantal opmerkelijke voorstellen, maar krijgt wel steeds meer kritiek over zijn afstandelijke, bijna keizerlijke eerste weken als hoofd van de Franse staat.
Kanttekeningen
De grote vraag blijft of hij de Franse economie kan hervormen of dat hij wegzakt in het politieke moeras zoals veel van zijn voorgangers. De huidige euforie verdient wat kanttekeningen. Zo heeft Macrons partij La République en marche (LREM) en partner MoDem weliswaar een grote meerderheid behaald bij de parlementaire verkiezingen, maar vergeleken met de peilingen vlak voor de stemming viel het resultaat toch enigszins tegen.
Dit heeft mede te maken met de zeer lage opkomst van 43%. Bijna zes op de tien kiezers vond de uitdagingen waarvoor Frankrijk staat blijkbaar niet belangrijk genoeg om naar de stembus te komen. Of die thuisblijver denkt dat het er toch niet toe doet wie de dienst uitmaakt in Parijs.
Dit kan Macrons plannen bemoeilijken, omdat hij voor zijn ingrijpende hervormingen brede steun onder de bevolking nodig heeft. De voorgaande president liep al tegen grote protesten op toen hij relatief kleine hervormingen wilde doorvoeren. Het is dus maar de vraag of het rustig blijft op straat als Macron de hervormingshandschoen oppakt. Andere kanttekeningen zijn:
- Voor de verkiezingen gaf slechts 48% van de Fransen aan dat ze wilden dat Macron een meerderheid in het parlement zou krijgen. Dit kan erop wijzen dat Fransen de oude garde op hun nummer wilden zetten tijdens de presidentsverkiezingen, maar dat ze niet wilden dat Macron te veel macht zou krijgen om de Franse samenleving op de schop te nemen.
- LREM komt met veel politieke maagden in het parlement. Zij moeten dus nog veel leren. Dat kan het werk voor Macron bemoeilijken. Bovendien zullen die nieuwkomers al snel te maken krijgen met het smerige politieke praktijkspelletje waarbij compromissen onontbeerlijk zijn. Dit kan kiezers teleurstellen die hoopten op een compleet nieuwe wijze van politiek bedrijven door LREM.
- LREM is een zeer brede beweging. Dit betekent dat interne spanningen waarschijnlijk niet kunnen uitblijven. Ook omdat het samenstellen van de kieslijst een haastklus was.
- De nieuwe presidentiele persoonlijkheid die Macron zichzelf aangemeten heeft, kan tegen hem gaan werken. Tot zijn verkiezingen kwam hij open en benaderbaar over. Daarna werd hij afstandelijker en zet hij zichzelf meer neer als de leider die boven zijn volk staat. Dit omdat hij ervan overtuigd is dat het presidentschap van Hollande duidelijk heeft gemaakt dat de Fransen geen gewone leider willen. Het gevaar is wel dat Macron doorslaat en dat Fransen hem gaan zien als arrogant en losgezogen van de realiteit.
In zekere zin is Macron een verlate Derde Weg-leider in de lijn van Clinton, Blair, Schroder en Kok. De laatste jaren is gebleken dat deze wijze van politiek voeren ook veel zaadjes voor onvrede heeft gezaaid.
Emmanuel de Verlosser?
Blijvend succes voor Macron is gezien het bovenstaande verre van zeker. Toch zijn er ook voldoende redenen om aan te nemen dat de nieuwbakken president wel kan slagen in zijn hervormingsdrive:
- Macron lijkt een mooie window of opportunity te hebben met een duidelijk verbeterde economie – niet alleen in Frankrijk, maar in de hele Eurozone – een grote parlementaire meederheid, optimisme bij het bedrijfsleven en meer werkgelegenheid.
- In tegenstelling tot wat vaak beweerd wordt, heeft Macron wel een aardige basis om op te bouwen: infrastructuur, onderwijs en zorg zijn allemaal van hoog niveau, de beroepsbevolking groeit en de productiviteit ligt hoog.
- Hollande had het veel aan de stok met de vakbonden. Macron heeft het geluk dat een gematigde vakbond nu de grootste en machtigste is, terwijl zijn voorganger nog te maken had met een radicalere bond.
- De lage opkomst hoeft niet per se negatief uitgelegd te worden. Het kan ook betekenen dat kiezers door de peilingen al overtuigd waren van een klinkende Macron-overwinning en ze niet de moeite namen te stemmen omdat ze al zeker waren dat hun gewenste winnaar toch wel uit de bus zou rollen.
- Macron mikt op een radicale centrumkoers. Historici wijzer erop dat vergelijkbare regeringen – de nationale eenheidsregeringen van Poincare in 1926 en De Gaulle in 1945 – in het verleden veel succes boekten.
- De eerste maand van Macron in het Élysée begon goed: hij was niet bang om op te staan tegen Trump en Poetin. Hij zal die kracht en moed nodig hebben om zijn land te hervormen.
Frankrijk en Europa op stoom?
We krijgen we al snel duidelijkheid of Macrons hervormingsagenda realiteit wordt. Binnen twee maanden wil hij werkgevers meer vrijheid geven om rechtsreeks met werknemers te onderhandelen over overwerk en salarissen en hij wil de ontslagregels versoepelen.
De presidentiele plannen zijn sterk op economische groei gefocust en vooralsnog krijgt Macron het voordeel van de twijfel. De vooruitzichten voor Frankrijk zijn met zijn politieke coup verbeterd. Dat terwijl nu ook de gematigde hervormingen van Hollande beginnen uit te betalen.
Ook de Europese vooruitzichten zijn positiever. Macron is sterk pro-Europees en voor het verdiepen van de Eurozone. Als Merkel zoals verwacht in september een nieuwe termijn wint, worden de twee belangrijkste eurolanden geleid door twee sterke voorstanders van de EU die het bedrijfsleven goedgezind zijn.
Mooie erfenis
Bovendien hoeft de essentiële as Berlijn-Parijs zich dan de eerstkomende jaren niet druk te maken over verkiezingen en kunnen de leiders zich dus volledig focussen op het versterken van het eigen land, de Eurozone en de EU. Dat geldt zeker voor Merkel, die dan vrijwel zeker bezig is aan haar laatste termijn en zich dus zal bekommeren om het achterlaten van een mooie erfenis.
De Franse verkiezingen leverden weer een overwinning op voor het kamp dat strijdt voor open samenlevingen en vrijhandel en tegen nationalistische, protectionistische en isolationistische populisten.
Onze economen zien op termijn een aanmerkelijk zwakkere euro, maar de politieke ontwikkelingen kunnen de euro nog wel even stand laten houden tegenover de dollar. Afnemende risico’s voor Europa zullen waarschijnlijk ook tot lagere credit spreads leiden.