"It isn't the mountains ahead to climb that wear you out; it's the pebble in your shoe." Muhammad Ali
Afgelopen maand overleed The Greatest na een slopend gevecht met de ziekte van Parkinson. Gezien de ontwikkelingen van de afgelopen maanden en de beren op de weg, wordt het voor de wereldeconomie ook een helse strijd om de groei op peil te houden, laat staan om 'm flink aan te zwengelen.
Bij het beklimmen van de berg hebben veel landen geen kiezel in hun schoenen, maar bijkans hele bakstenen.
In de Verenigde Staten werd duidelijk dat Donald Trump toch echt presidentskandidaat voor de Republikeinen wordt - mits er geen gekke dingen gebeuren tijdens de Republikeinse conventie deze zomer – en dat hij het opneemt tegen Hillary Clinton.
I shook up the world
Beiden zijn weinig geliefd, maar markten zullen toch vooral zenuwachtig worden van Trump als zijn kansen toenemen. De mogelijkheid van een Trump-overwinning in november zal na het EU-referendum in het Verenigd Koninkrijk serieuzer genomen worden.
Wedkantoren en de meeste analisten schatten de kans op een Brexit klein, maar kiezers hadden maling aan bangmakerij en economische doemscenario’s en stemden met het idee take back control!
De Britse Brexit-stemmer kan nu met recht Ali nazeggen: “I shook up the world. I shook up the world.” Nadat in één dag meer geld virtueel verdampte dan ooit tevoren inclusief de crash van Lehman.
Vecht- of vriendschappelijke scheiding?
Het is verre van zeker hoe de boedelscheiding tussen Londen en Brussel zal verlopen. Wel is zeker dat het een lange weg wordt en dat het Verenigd Koninkrijk bij het afleggen ervan tot op het bot verdeeld is. Er zijn gapende kloven tussen:
- jong en oud
- laag- en hoogopgeleid
- Londen en de rest van Engeland
- Engeland en Wales aan de ene kant en Noord-Ierland en Schotland aan de andere kant
- de politiek en de kiezer
Die verdeeldheid wordt niet op korte termijn opgelost en andere EU-landen krijgen met meer druk voor eigen EU-referenda te maken. Op korte termijn zie ik geen andere volksraadplegingen, maar politieke verdeeldheid en onzekerheid zijn troef.
Ook de tweede Spaanse verkiezingen binnen een half jaar hebben geen duidelijkheid geschapen voor hoe Spanje de komende jaren geregeerd moet worden.
In Italië staat premier Renzi’s positie op de tocht na desastreuze lokale verkiezingen en een referendum in oktober over verandering van het kiesstelsel waaraan Renzi zijn positie heeft verbonden.
Super versus Normaal
Buiten Europa kiezen Japanners in juli een nieuw Hogerhuis, althans de helft van de zetels is verkiesbaar. Premier Abe zal waarschijnlijk een overtuigende overwinning behalen, maar dat wil niet zeggen dat hij overtuigend, strak economisch beleid voert.
Zo lijkt zijn partij voor het eerst het monetaire deel van het inmiddels befaamde drie-pijlen-beleid langzaam aan de kant te schuiven vanwege toenemende kritiek op de Bank of Japan.
Politieke lichtpuntjes zijn er in Latijns-Amerika, waar superpopulisme plaats lijkt te maken voor normaal populisme. In onder andere Argentinië, Brazilië en Cuba zijn ontwikkelingen gaande die markten goed kunnen doen.
Wat betreft de markten zie ik de bovenstaande ontwikkelingen bijdragen aan niet alleen meer druk op het Britse pond en de Britse aandelenmarkten, maar de eurozone zal het ook zwaarder krijgen.
What doesn’t kill you...
De reactie op de Brexit-uitslag zal er waarschijnlijk niet eentje zijn van samen de schouders eronder en doorpakken met het versterken van Europa op die terreinen die alleen gezamenlijk aangepakt kunnen worden. Voor zo’n eensgezinde aanpak is de verdeeldheid te groot en blijft er te veel onduidelijk.
Dit betekent een zwakkere euro en waarschijnlijk grotere spreads tussen de Duitse rente en die van de europeriferie-landen. De andere kant van deze medaille is dat we een vlucht naar traditionele safe haven-valuta’s mogen blijven verwachten: (ondanks de Trump-dreiging) de Amerikaanse dollar, Japanse yen en Zwitserse frank.
De wereldeconomie heeft de laatste jaren wat klappen gehad en grijze wolken pakken zich samen. Een makkelijke weg richting aantrekkende groei is aan het zicht onttrokken. Laten we Ali dan nog maar eens postuum doen spreken om het positief in te blijven zien.
“Only a man who knows what it is like to be defeated can reach down to the bottom of his soul and come up with the extra ounce of power it takes to win.”