Ik begin mijn column met een raadseltje. Welke twee bekende financiële instellingen herkent u in onderstaande omschrijvingen?
Het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds (ABP)
heeft voor bijna acht miljard euro in obligaties van beide bedrijven belegd.
Speciale obligaties
Regelmatige lezers van mijn columns weten het natuurlijk al lang: ik beschrijf het volgende hoofdstuk in het drama Fannie Mae en Freddie Mac. De Amerikaanse overheid riep dertig jaar geleden deze hypotheekmonsters in het leven om het eigen woningbezit te stimuleren. Dat is gelukt. Bijna 70% van de Amerikanen heeft nu een eigen huis.
Twintig jaar van dalende rentes zorgden voor steeds hogere huizenprijzen. Hoe lager de rente, hoe hoger de hypotheek. Fannie Mae en Freddie Mac zijn slim. Ze hebben de hypotheekrisico's in de laatste jaren doorverkocht aan institutionele beleggers, zoals het ABP. Het gaat om speciale obligaties: Mortgage Backed Securities (MBS).
Ze bundelen hypotheken en verkopen ze vervolgens in samengestelde pakketen weer door. Daar is een markt voor, want pensioenfondsen zijn, net als verzekeraars, immers altijd op zoek naar extra rendement. Daar zit per definitie ook een extra risico aan vast, maar het ABP meent dat dit niet geldt voor Fannie Mae en Freddie Mac.
Zeg es AAA
Zoals gezegd, ondanks het lage eigen vermogen van de hypotheekverstrekkers en dat de Amerikaanse overheid expliciet verklaart niet garant te staan in geval van problemen, hebben beide bedrijven een AAA-kredietbeoordeling. Hierdoor lijkt risico voor institutionele beleggers als het ABP niet te bestaan.
Ja, in de VS weten ze precies hoe ze de Amerikaanse zaak een handje moeten
helpen. Eerder zorgde Standard & Poors bijvoorbeeld voor een aderlating van
Unilever
en Koninklijke
Olie door ze plotseling uit de S&P 500 te gooien. De
Duitse Bondskanselier Gerhard Schröder riep al op om een eigen Europese kredietbeoordelaar
op te richten.
Sean J. Egan, oprichter en naamgever van een van de écht onafhankelijke kredietbeoordelaars in de VS, vertelde onlangs aan een onderzoekscommissie van de Amerikaanse Huis van Afgevaardigden waarom hij een veel lagere kredietwaardigheid aan Fannie Mae en Freddie Mac toekent dat Moody's en Standard & Poor's.
Kamers en Kamervragen
"De laatste twee worden door bedrijven zoals Fannie en Freddie zelf betaald,
terwijl wij door de institutionele beleggers worden gefinancierd", zei Jones in
het Huis. Bovendien staan Moody's en Standard & Poor's volgens hem onder zware druk
- lees: politieke (WM) - om de kredietwaardigheid niet te verlagen. Klik hier om het relaas van Egan te lezen.
Mijn eerdere columns Fannie
kannie ABP en ABP
zwijgt over de grote posities van het pensioenfonds in Fannie Mae (5,4
miljard euro) en Freddie Mac (2,3 miljard euro) leidden tot Tweede Kamervragen
van de LPF. Die partij was bezorgd
dat meer dan 5% van alle Nederlandse pensioenpremies in deze bedrijven is
belegd.
De antwoorden van de regering waren, zoals mocht worden verwacht, vaag en
ontwijkend en de vragen liggen inmiddels op het bord van de Pensioen-
en Verzekeringskamer. Tot voor kort suste het ABP zelf de commotie door
te stellen dat er niets aan de hand was, omdat de winst door de boekhoudfraude
te laag in de boeken stond.
Toezichthouders protesteren
Deze week kwam de aap alleen uit de mouw. Fannie Mae waarschuwde dat er een verlies van 9 miljard dollar aan dreigt te komen. Niet over heel 2004, nee dit megaverlies heeft alleen betrekking op het derde kwartaal. Dit verbijsterende bedrag is het zichtbare gevolg van de strijd van Fannie Mae en Freddie Mac met toezichthouders.
Het Office of Federal Housing Enterprise Oversight (Opheo),
dat een onafhankelijk onderdeel is van het Ministerie van Huisvesting en Stedelijke
Ontwikkeling, maakte onlangs een onthutsend rapport openbaar, waarin het de
vloer aanveegt met de boekhoudpraktijken van Fannie Mae. Klik
hier om de rapportage te lezen.
De SEC accepteert de boekhoudmethode van Fannie Mae ook niet langer en eist
het afboeken van diep in de archiefkasten verstopte miljardenverliezen van
de onderneming. Zo blijkt het verhaal van The Financial Times over het verborgen
verlies van 25 miljard tóch te kloppen. Klik
hier om het artikel te lezen.
Hoop
Het ABP is zó trots op haar Fannie Mae en Freddie Mac beleggingen dat deze namen nergens in het jaarverslag voorkomen. Aan deze posities van zo'n 8 miljard euro worden exact acht versluierende woorden besteed: meer dan 5% van alle pensioenpremies zijn belegd in "zogeheten spreadproducten met een hogere rentevergoeding dan overheidsobligaties".
Volgens het ABP zijn deze beleggingen veilig, omdat Amerikaans onroerend
goed als onderpand dient. Bovendien wijst ze op de AAA-kredietbeoordeling.
President William Poole van de Federal
Reserve Bank of St. Louis bestrijdt dat: "Als zich een crisis voordoet
bij één van de GSE's, verliezen de door hen uitgegeven producten snel aan
waarde."
Gelukkig is er hoop voor de meer dan twee miljoen Nederlandse gezinnen die
voor hun pensioen afhankelijk zijn van het met premies gokkende ABP. In 2005
wordt Roderick Munsters directeur vermogensbeheer. Hij bouwde
in de afgelopen jaren de belangen van PGGM
in Fannie Mae en Freddie Mac snel af...
Top 10
Top 10 van de obligatieportfolio van het ABP. Tussen haakjes mijn toevoegingen:
1. Federal National Mortgage Association (Fannie Mae): 5,4 miljard euro,
2. Franse overheidsleningen: 3,7 miljard euro,
3. Duitse overheidsleningen: 3,6 miljard euro,
4. Nederlandse overheidsleningen: 3,2 miljard euro,
5. Italiaanse overheidsleningen: 2,7 miljard euro,
6. Federal Home Loan Mortgage Association (Freddie Mac): 2,3 miljard euro,
7. Amerikaanse overheidsleningen: 0,9 miljard euro,
8. Oostenrijkse overheidsleningen: 0,75 miljard euro,
9. Government National Mortgage Association (Ginnie Mae): 0,65 miljard euro,
10. Spaanse overheidsleningen: 0,6 miljard euro.
Bron: ABP jaarverslag 2003
Willem Middelkoop is free-lance journalist en verslaggever bij RTL Z. Hij schrijft zijn columns op persoonlijke titel. Middelkoop houdt een weblog bij op RTL Z. Zijn oude
columns vindt u hier. Middelkoop belegt voor zijn eigen pensioenopbouw in onroerend goed, aandelen
en beleggingsfondsen, maar neemt geen posities in op de
Amsterdamse beurs. De informatie in deze column is niet bedoeld als
professioneel beleggingsadvies, of als aanbeveling tot het doen van bepaalde
beleggingen. Uw reactie is welkom op
middelkoop@iex.nl.