Bekijk de website en de reclames van de banken. Ze doen hun best het sterk geschonden imago op te vijzelen. Let maar op de vele feel good-filmpjes van harmonieuze gezinnetjes, sportieve dertigers en de reeks aan duurzame en de klant centraal stellende producten en diensten.
Het zal nog wel even duren voordat het voor de banken gewenste effect is bereikt. Ondertussen is er één bank in Nederland die geen last heeft van negatieve gevoelens van het grote publiek: Triodos Bank.
Het is de enige financiële instelling die het aandurft zich te profileren met een eigen mening. Niet één, maar wel vijf! Het filmpje "vijf dingen" van de maatschappelijk correcte bank komt met de regelmaat van de klok voorbij. Ik heb wat vraagtekens bij "de dingen die ze je niet vertellen over de economie".
Economie is een optelsom
De eerste vraag die bij mij opkomt is wie bedoeld wordt met "ze". Zijn het de collega-banken, de "mainstream" economen of betreft het de politiek? Ik vind het in ieder geval nogal polariserend. Kennelijk is Triodos niet vies van een flinke dosis "wij/zij" denken.
Maar goed, er zijn vijf dingen die ik moet weten, en de bank geeft ook aan hoe ik die kan veranderen. Het gaat dus kennelijk over negatieve zaken die vernieuwd moeten worden. Mijn nieuwsgierigheid is gewekt.
In de inleidende opmerkingen op de website geeft Triodos aan dat steeds meer mensen beseffen dat de economie aan vernieuwing toe is, en dat dit gemakkelijk te bereiken is. Want de economie is niet meer dan de optelsom van wat wij dagelijks doen.
Eigenbelang
Als we gezamenlijk iets anders doen dan we gewend zijn, kunnen we de economie veranderen, eerlijker maken. Op zijn best kun je dit zien als een goedbedoelde, zij het naïeve invalshoek voor verandering. Maar het is onzin.
Wat wij dagelijks doen is ingegeven door het streven naar eigenbelang, een diepgewortelde eigenschap van de mens. Hoe graag we ook maatschappelijk goede en voor iedereen nuttige "dingen" willen bereiken, die gemeenschappelijke zaken kunnen alleen met overheidsdwang worden geregeld.
Daarom moeten we daar ook zo voorzichtig mee zijn. Hoe mooi het ook klinkt van Triodos, een in de ogen van de bank "eerlijker" economie, kan alleen maar met dwang van bovenaf tot stand komen. Het is uitgesloten dat via een soort mentaliteitsverandering te bereiken.
Maar nu dan de vijf dingen die "ze" u niet vertellen.
Ding 1: Een kikker laat zich niet koken
Ik dacht dat ik op een verkeerd tabblad toetste, maar dat blijkt niet het geval. Triodos haalt het verhaal van de kikker aan die wél uit een pan kokend water springt, maar dat niet doet als het water langzaam wordt verwarmd. De kikker sterft uiteindelijk. "Ze" beweren dat dit ook met de maatschappij zo gaat.
Er wordt lijdzaam toegekeken bij economische crisis of klimaatverandering. Maar "gelukkig", Triodos heeft uitgezocht dat het kikkerverhaal niet klopt. Dierenbeulen, was mijn eerste reactie. Maar gelukkig, de bank geeft aan dat ze het uiteraard niet echt onderzocht heeft. Het filmpje van de kikker is nep.
Met de kikker gaat het goed, zo wast de bank zijn handen in onschuld. Maar Triodos vindt het wel prettig andere wetenschappers aan te halen die het kikkerverhaal kennelijk al wel eens onderzocht hebben. Het lot van de arme kikker in handen van die wetenschappers is kennelijk even niet van belang...
Maar goed, Triodos concludeert dat het kikkerverhaal niet klopt, en dus is de conclusie dat we ook wel degelijk wat tegen de sluipende klimaatverandering en crisis kunnen doen. Opmerkelijk dat de bank via het kikkerverhaal zijn conclusies trekt. Ik vind het in ieder geval geen probleem dat mijn bank niet over kikkers of andere dierenfabels begint.
Ding 2: Je bent geen machine
Het systeem, zegt de bank, gaat er vanuit dat we alles uit eigenbelang doen en dat mensen voorspelbare machines zijn. Het is tijd voor iets nieuws, gebaseerd op hoe we werkelijk in elkaar zitten, namelijk als sociale wezens. Want nu gaan we alleen maar van crisis naar crisis.
Ik ga geen grote woorden gebruiken over dergelijke nieuwe systemen in onze recente geschiedenis (of doe ik dat nu toch...?). Als de mens werkelijk niet in de eerste plaats zijn eigen belang zou nastreven, zag de samenleving er heel anders uit.
Het is beter de dominerende drijfveer van het eigenbelang te erkennen en via enige regelgeving de scherpe kantjes en negatieve gevolgen daarvan te matigen, dan een maatschappij na te streven op basis van toegedichte utopische eigenschappen van de mens.
Was het kikkerverhaal nog onschuldig, als mijn bank dergelijke verhalen zou verkondigen is het wat mij betreft snel einde verhaal. En wat de economische crisis betreft, die is (was) er zeker. Maar is het de bank opgevallen hoeveel welvaart die vermaledijde economie de afgelopen decennia heeft opgeleverd, en hoeveel aantrekkingskracht dat op de rest van de wereld heeft?
Ding 3: Je bent een miljoen
Curieus! De bank geeft aan dat als je bijvoorbeeld eerlijke chocolade koopt, dat een positief effect heeft op het gedrag van anderen. Je bent de vlinder die een orkaan in gang zet. Dus tel je voor een miljoen.
Ik vind het uitstekend om faire producten te kopen. Maar om te stellen dat je dan voor een miljoen telt omdat je mogelijk navolging krijgt, is merkwaardige rekenkunde. Zeker voor een bank.
Triodos heeft volgens de oude rekenmethodes ruim 600.000 klanten. Kijk niet vreemd op dat de bank, gelovend in zijn eigen derde ding, binnenkort meldt de grens van 650 miljard cliënten gepasseerd te hebben....
Ding 4: Bazen zijn uit
Echte veranderingen zijn zelden het werk van een grote man of vrouw, zegt Triodos. "Het zijn grote ideeën die de wereld veranderen". Pfff. Voor zover dat waar is, moet de bank maar eens eerlijk nagaan hoe die grote ideeën in de geschiedenis hebben uitgepakt.
Ik denk dat uitvindingen als de iPhone van leider Steve Jobs een grotere en in ieder geval betere impact op ons leven hebben gehad dan de grootse ideeën waar Triodos aan refereert.
Ding 5: Laat je geld niet aan een bankier over
Bankiers zijn experts en experts hebben het wel eens mis. Ook al hebben ze de beste bedoelingen. Ze houden soms vast aan een zienswijze, theorie of model dat achteraf niet blijkt te kloppen. Dus vertrouw op je eigen gezond verstand en niet alleen op dat van de bankiers, zegt Triodos.
Kijk met dit ding kan ik het wel eens zijn. Triodos heeft daarvoor met de eerste vier dingen het onomstotelijke bewijs geleverd.
De vijf dingen van Triodos, ze hebben het mij inderdaad niet verteld. Niet mijn bank, niet mijn hoogleraren economie en niet mijn politieke partij. En dat is maar goed ook.