Het zijn opmerkelijke uitspraken. Jeroen Dijsselbloem gaf in een interview aan de euro als een mislukt project te zien. Alle goede bedoelingen ten spijt kost de Europese eenheidsmunt de financiële gezonde eurolanden klauwen met geld, zo gaf hij aan.
Dat Dijsselbloem die Europese naheffing van 642 miljoen euro ook onaanvaardbaar vond, en zijn verrassing daarover gespeeld was, is ook een hel erg onverwachte bekentenis van hem. In navolging van het openhartige interview met de ex-minister van Financiën, deed ook Klaas Knot, voormalig DNB-president, een boekje open over zijn werkelijke gedachte over het monetaire beleid.
Dat opkoopprogramma van staatsobligaties was mij een gruwel, aldus Knot. Maar ook de bankenunie had zo nooit ingevoerd mogen worden. Al was het alleen maar dat die stresstest helemaal niets voorstelde.
Deflatiedoelstelling mag hoger
Toegegeven, het zijn niet de standpunten van de nog altijd op Financiën functionerende Jeroen Dijsselbloem en de huidige DNB-president Klaas Knot. Althans, niet de officiële standpunten. Het zijn ook geen echte interviews maar fictief, zoals ze over een aantal jaren zouden kunnen worden afgenomen. Want wat ze op dit moment werkelijk vinden, is nooit helemaal zeker.
Eenmaal verlost van het keurslijf dat dit type functies nu eenmaal met zich meebrengt, kunnen hun werkelijke meningen ruim baan krijgen. Zoals blijkt uit de uitspraken van Coen Teulings, tot 2013 directeur van het Centraal Plan Bureau.
Weliswaar permitteerde hij zich, vooral in zijn laatste jaren bij het instituut, al wel flinke ruimte in zijn uitspraken, nu gaat hij toch een stap verder. De huidige hoogleraar meent dat het Stabiliteitspact niet meer functioneert en zelfs onhoudbaar is. De inflatie doelstelling mag wat Teulings betreft ook hoger.
Alles ontkennen
Net onder de 2% ziet hij liever veranderd in 2% tot 4% per jaar. Van een ander kaliber was de bekentenis van Jeroen Dijsselbloem dat Nederland zich tijdens de eurocrisis voorbereidde op een scenario van herintroductie van de gulden. Klaas Knot meldt daarbij dat dit eigenlijk een standaardprocedure is van monetaire autoriteiten om op alle calamiteiten voorbereid te zijn.
Niks aan de hand dus. Maar destijds gevraagd naar een mogelijk noodscenario werd het ontkend of er in ieder geval niets over gezegd. Eerder dit jaar meldde Knot overigens al dat DNB in 2012 rekening hield met het uiteenvallen van de eurozone.
Wat de beleidsmakers werkelijk vinden van het beleid in tijden van crisis of op het moment dat zij (nog) in functie zijn, is dus vaak onduidelijk. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor de plannen van ECB om alles op te kopen wat los en vast zit, enigszins vrij vertaald.
Slecht idee, Mario
ECB-voorman Mario Draghi liet onlangs doorschemeren dat de aankoop van staatsobligaties een serieuze optie is. Dat zullen geen Duitse of Nederlandse leningen worden, maar die van Spanje, Italië en andere landen met een minder gezonde financiële overheidshuishouding.
Gelukkig hoeft een columnist niet met meel in de pen te schrijven en geef ik ongezouten mijn mening: slecht idee, Mario! Mogelijk dat hij het over tien jaar met mij eens is, maar op dit moment is de opkoopgedachte een door hem gewenste beleidsoptie. Waarom zou de ECB geen staatsobligaties moeten willen opkopen?
Dat is om de eenvoudige reden dat op deze wijze impliciet eurobonds worden geïntroduceerd. Nu weet u wellicht dat ik mij altijd voorstander van gezamenlijke uitgifte van obligaties heb getoond. Dat is juist, maar ik vind wel dat aan een dergelijk introductie een democratisch proces ten grondslag moet liggen.
Niet zonder politiek mandaat
Dat deze eurobonds er nog niet zijn, komt omdat nog lang niet iedereen overtuigd is van het nut daarvan. Het is om deze reden zeer ongewenst dat de ECB, zonder enig politiek mandaat, praktisch gezien deze obligaties introduceert. Natuurlijk, in een crisissituatie is het prima als een centrale bank onorthodoxe maatregelen neemt.
Maar hoewel de eurozone kwakkelt en een gezonde economische groei ver weg lijkt, is van een acute crisis geen sprake meer. Het is nu aan de politiek om fundamentele beslissingen ten aanzien van de eurozone, bijvoorbeeld de uitgifte van eurobonds, te nemen. Ik denk dat er grote voordelen aan zitten, zoals ik eerder betoogd heb.
Zo kan het fonds dat deze obligaties uitgeeft intern een renteopslag opleggen aan landen die hun begroting niet op orde hebben. Die opslag komt dan weer ten goede aan landen als Nederland en Duitsland. Op deze manier incasseren deze landen dan zelf de risicopremie, die anders aan de markt ten deel valt.
Maar als de politiek de uitgifte van dergelijke leningen niet zou wensen, dan moet het ook niet gebeuren. Ook niet via een omweg van de centrale bank. Het ondemocratische karakter van een dergelijk beleid ondergraaft de steun voor de unie, juist bij de inwoners in de financieel gezonde landen.
Dat kan toch niet de bedoeling zijn van. Ik ben benieuwd hoe Draghi daar over tien jaar op terugkijkt.