Bulls versus bears (8):
Het centensentiment

U weet dat hoe enthousiaster beleggers zijn, hoe kleiner de kans is op een goed rendement. Om het sentiment te meten, zijn er diverse indicatoren. Om u een goed beeld van de markt te geven, laat ik er in deze laatste aflevering van Bulls versus bearseen aantal de revue passeren.

1. Insiders
De directeuren van alle ondernemingen zeggen dat er verbetering in de economie zichtbaar is. Kijk maar eens naar de inkoopmanagers, van wie het sentiment tot uitdrukking komt in de ISM Index. Die inkoopmanagers zijn in tijden niet zo optimistisch geweest.

Waarom verkopen de heren directeuren dan toch hun paketten aandelen? Het achtweeks gemiddelde van de sell/buy ratio staat nog steeds laag.

Hoewel, de managers verkopen iets minder dan een maand geleden. Misschien vraagt u zich af, waarom dan de onderstaande grafiek op een dieptepunt staat. Vickers, die deze cijfers bijhoudt, berekent de sell/buy ratio. Hoe hoger het cijfer, hoe meer aandelen worden verkocht, om vervolgens de grafiek om de as te draaien.

De grafiek loopt daarom van vier onderaan tot nul bovenaan. Dat is om het u gemakkelijk te maken. Op de linkeras staat de Dow Jones, zodat u weet wat deze index op dat moment deed. De directeuren hebben een uitstekend trackrecorden verkopen hun aandelen het liefst als ze hoog staan. Nu staan ze hoog. Dit is duidelijk een puntje voor de beren.

2. Private investors (AAII)
In Nederland hebben we de IEX.nl Bull/Bear Enquête, maar in de VS bestaat ook een enquête onder beleggers. Deze wordt gehouden door de American Association of Individual Investors (AAII), zeg maar de Amerikaanse VEB. Als iedereen positief is, is het meestal geen goed moment om in de markt te stappen. Dat is nu het geval - nog een berenpuntje.

3. Beleggingsadviseurs
Het onderzoeksbureau Investors Intelligencehoudt bij hoeveel Amerikaanse adviseurs positief zijn en hoeveel negatief. Op dit moment adviseren ze massaal in aandelen te gaan. Dat is een slecht teken. Zoals een beleggingsadviseur het betaamt, heeft hij het namelijk meestal bij het verkeerde eind, net als normale mensen en overige experts. Dat zijn drie berenpunten.

4. Low risk indicator
Op de internetsite Low Riskwordt ook een enquête gehouden. Hieruit blijkt ook dat beleggers nog steeds licht pessimistisch gestemd zijn. Zij het dat het cijfer positiever is dan een tijdje geleden. Ik concludeer dat deze indicator neutraal is.

5. Margin debt
Piet Kredietis populair onder de Amerikanen, dat weet u als IEX.nl-lezer. Niet alleen de consument leent veel geld. Nee, ook de Amerikaanse aandelenbeleggers houden ervan om flink bij te lenen: op dit moment hebben ze 148 miljard dollar geleend om te beleggen. Dat is een forse stijging ten opzichte van februari cijfers, toen dat 134 miljard dollar was.

Op het hoogtepunt in maart 2000 werd er 279 miljard dollar geleend. Hoe lager dit cijfer, hoe beter het is. Misschien is het beter om dit cijfer te relateren aan de totale economie en dan zie ik dat er nog veel lucht in de markt zit. Hoewel, dat is als zo vanaf 1993. Opvallend is dat deze indicator de krach van 1987 aangaf.

6. Beleggers in beleggingsfondsen
Het vertrouwen onder Amerikaanse fondsbeleggers is weer terug. Er is al vier maanden achtereen instroom in de fondsen. Dit hebben we lange tijd niet gezien. Sterker nog, de instroom in juli was de hoogste in de afgelopen vijftien maanden. Deze stroom geld gaat in aandelen zitten en is een belangrijke verklaring voor de stijgende koersen.

Aangezien de fondsbeleggers de neiging hebben op de verkeerde momenten in te tappen, is dit een slecht teken. Hun obligatiefondsen zijn ze overigens aan het verkopen.

7. Cashratio beleggingsfondsen
De fondmanagers zelf zijn ook een contra-indicator. Als fondsmanager is dat niet prettig om te horen, maar ach, ook wij zijn maar mensen. Ik vind dat normaal gesproken een beleggingsfonds niet meer dan een paar procent cash mag hebben. U kiest als beleggers in deze fondsen ten slotte voor aandelen en niet voor aandelen en een beetje cash.

Toch bestond het gemiddelde Amerikaans aandelenfonds begin 1994 voor ruim 8% uit cash. Toen de aandelenmarkt maar bleef stijgen, hebben de managers hun kaspositie teruggebracht tot onder de 4,4%. U raadt het al: op de top van de markt. Toen de markt ging dalen, ging de cash weer omhoog. Nu is de cash weer laag en dat is een slecht teken.

8. New issues
De uitgifte van nieuwe aandelen is in Amerika nog steeds niet hoog. Het huidige niveau komt overeen met wat we bijvoorbeeld in 1996 zagen. Dan gebruik ik natuurlijk de uitgifte van de afgelopen twaalf maanden. Zodoende voorkom ik de zomereffecten. Dit is een teken dat de bedrijven de koersen nog niet hoog genoeg vinden.

9. IEX.nl Bull/Bear Indicator
De Nederlandse beleggers zijn sinds twee maanden voor het eerst dit jaar positief geworden. Dat blijkt uit de uitslag van de maandelijkse IEX.nl Bull/Bear Enquête (zie Lukas Daalder: Afschuwelijke September). Nu weet ik dat u mogelijk ook aan de de enquete heb meegedaan. Blijft u dat zeker doen, maar ik zie liever dat iedereen pessimistisch is.

Dat is nu niet zo. Dit is weer een puntje voor de beren.

10. Call/put ratio
Hier zie ik hetzelfde beeld als bij de low risk indicator. De optiebeleggers zijn nog pessimistisch gestemd, maar ze zitten niet meer zo in de put als een paar maanden geleden. Per saldo is dit nog steeds een positief teken.

11. Amerikaanse call/put ratio
De call/put ratio onder Amerikaanse optiebeleggers houd ik natuurlijk ook in de gaten. Zij zijn momenteel wat aan de pessimistische kant, net als in Nederland. Dat is een goed teken.

12. Nederlandse experts
De Nederlandse professionals zijn wat sombertjes. Per saldo was het aantal optimisten voor september gelijk aan het aantal pessimisten (zie: Experts versomberen). Dat is historisch gezien aan de lage kant. Dat pessimisme is positief te noemen. Al deze experts kunnen nog positief worden en als ze dat doen, gaan ze kopen en daarmee gaan de koersen omhoog.

13. Maandeffecten
September is een slechte maand om te beleggen. Gemiddeld verliest u in september 2,2%. Nou is dit cijfer erg beïnvloed door september 2002, waarin de CBS Indexmet bijna 19% onderuitging. Zelfs zonder dit effect is september duidelijk een maand om te vermijden.

14. Grote beleggers
De institutionele beleggers hebben hun aandelen verkocht. Sommige verzekeraars hebben tegen wil en dank hun aandelen op de markt gebracht. Toen de koersen op een dieptepunt stonden, begonnen de balansen te kraken. De verplichtingen bleven namelijk onveranderd, terwijl de bezittingen in waarde daalden.

Als de aandelen op dat moment per ongeluk nog verder dalen, dan kraakt de balans niet meer, maar breekt. Dat risico mogen en kunnen deze beleggers niet lopen. De verkoop van aandelen is niet een kwestie van een verkeerde marktvisie, maar van noodzakelijke risicobeperking. Bij de pensioenfondsen speelde dit iets minder.

Bij hen is nog altijd een sponsor actief, die in geval van nood moet bijspringen. Niet dat de sponsor daar op zit te wachten, maar in geval van nood is hij aansprakelijk. Deze verkoopdruk is alleen een factor uit het verleden. Deze grote beleggers bouwen niet zo gemakkelijk hun aandelenportefeuilles weer op.

Ik ga er van uit dat ze geleerd hebben van het verleden en nu weten dat hun balansen dergelijke aandelenrisico’s niet kunnen lopen. Dat betekent dat de koersen niet opgestuwd worden door extra vraag van deze beleggers, maar extra aanbod valt nu ook niet meer te verwachten.

15. VIX
Nee, niet de verkopen van de neusspray zijn belangrijk, maar de beweeglijkheid van de koersen is een indicator voor het sentiment. Als de koersen fors bewegen, staat deze index hoog (en krijgt u relatief veel geld als u opties schrijft). Helaas geeft deze indicator alleen maar signalen, als de koersen op een dieptepunt staan. Dat doet hij nu niet.

Deze laatste indicator is eigenlijk de mooiste. Ik hoorde afgelopen week in een discussie op Yorin FM dat u aandelen moet kopen. Iemand zei dat hij nog even wachtte tot de koersen waren gedaald en dan kocht hij Nasdaq-aadelen. AEX-aandelenwaren nu al koopwaardig. Het is gevaarlijk om op één toevallige meting een beslissing op te baseren.

Deze discussie past naar mijn smaak wel in het totale plaatje. In dit geval geeft het aan dat mensen positief zijn op aandelen. Helaas zijn dit soort gegevens niet kwantitatief te meten, ofwel ze zijn nie tin cijfers te vangen. Ik hoor op een populaire zender ten slotte niet iedere dag mensen over aandelen praten.

Gezond verstand
Per saldo geven de sentimentindicatoren aan dat de markt nog niet in een overdrijvingfase zit. De indicatoren waar ik me zorgen over maak, zijn de cashratio bij de beleggingsfondsen, de insiders die juist verkopen en de overmatige hoeveelheid positieve adviseurs. De overige indicatoren geven nog geen onrustbarende signalen af.

Hiermee eindigt deze serie. Ik hoop dat u een goed inzicht heeft gekregen in de diverse indicatoren en argumenten, die zowel de stieren als de beren gebruiken. Doe er uw voordeel mee en trek uw eigen conclusie op basis van uw eigen gezonde verstand.

Corné van Zeijl is hoofd beleggingen bij Zurich, waar hij eindverantwoordelijk is voor de beleggingsportefeuilles. Van Zeijl schrijft zijn columns op persoonlijke titel. Voor de Zurich portefeuille belegt hij voornamelijk in fondsen met een marktkapitalisatie van minimaal 1 miljard euro. De informatie in zijn columns is niet bedoeld als professioneel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen. Uw reactie is welkom op vanzeijl@iex.nl.