Zo'n 90 jaar geleden introduceerde de Amerikaanse econoom Frank Knight het verschil tussen risico en onzekerheid. Risico is een statistisch concept dat kan worden berekend op basis van de langjarige rendementen. Met onzekerheid komen we in een totaal andere wereld terecht.
Onzekerheid is de bewustwording dat er dingen kunnen gebeuren waarbij het echter onmogelijk is om de waarschijnlijkheid dat ze gebeuren in te schatten, gewoon omdat we niet over de tijdreeksen beschikken.
In deze context is het woord waarschijnlijkheid gebaseerd op intuïtie en niet op een statistische analyse. Onzekerheid is erg frustrerend omdat we beseffen dat we niet over alle vereiste elementen beschikken om een helder antwoord te formuleren.
Known unknowns
Voormalig Amerikaans secretaris van defensie Donald Rumsfeld sprak in dat verband over de known unknowns of de bekende onbekenden. Die frustratie vloeit voort uit een gevoel van controleverlies. Terwijl risico gelijkstaat met controle (de waarschijnlijkheid dat de beurs in een bepaald jaar met 20% stijgt of dat de obligatierente met 1% daalt, valt vrij precies te berekenen), is onzekerheid synoniem voor gebrek aan controle.
Een toename van de onzekerheid beïnvloedt de financiële markten via de economie. Dit kan op de groei drukken of op valuta (waardoor de inflatie stijgt) en het kan een renteverhoging in de hand werken (om de valuta te verdedigen). Het beïnvloedt ook het sentiment (daling van de risicobereidheid).
Toch valt onzekerheid te beheren. Dit kan op vier manieren:
- Spreiding
De eenvoudigste benadering is om de kaart van spreiding uit te spelen. Als de onzekerheid stijgt, zetten bepaalde beleggingscategorieën (staatspapier) mooie rendementen neer terwijl andere (aandelen) het minder goed doen. Spreiding biedt een brede exposure en strijkt het rendement van de portefeuille op termijn glad.
- Stop-losses
In een tweede benadering worden er drempels vastgelegd: als de aandelenmarkten door een totaal onverwachte gebeurtenis een dalende trend inzetten, wordt de positie afgebouwd zodra een bepaalde drempel is bereikt.
- Niet-gecorreleerde beleggingscategorieën
Een derde benadering maakt gebruik van posities in niet-gecorreleerde beleggingscategorieën. Het gaat dus niet langer om een 'naïeve' spreiding, maar om een oordeelkundige keuze van de instrumenten met het oog op een negatieve correlatie. Hier vind je 'veilige havens' zoals staatsobligaties van hoge kwaliteit of goud terug. Als de onzekerheid stijgt, bijvoorbeeld door politieke spanningen, kan de stijging van de obligatieprijzen (die in omgekeerde richting van de langetermijnrente bewegen) en van de goudkoersen de impact van een daling van de beurskoersen op de portefeuille verzachten. Er zijn academische studies voorhanden die een groot aantal perioden van geopolitieke onzekerheid analyseren. Daaruit blijkt dat de olieprijzen in die perioden vaak een stijgende trend vertonen.
- Analyse via scenario's
Voordeel is dat er een strak proces wordt gevolgd. In een eerste fase worden er een basisscenario en alternatieve scenario’s gedefinieerd. Vervolgens wordt het verloop van die scenario’s omschreven (katalysatoren, oorzakelijke verbanden) en wordt hun impact op verschillende beleggingscategorieën beoordeeld. De transparantie die dit biedt, schept terecht een gevoel van controle en beheersing, zelfs al weet je niet welk scenario uiteindelijk de bovenhand zal krijgen. Deze benadering maakt het immers op zijn minst mogelijk om het gedrag van de portefeuille in diverse scenario's te vergelijken en in lijn daarmee te handelen. Bovendien biedt de inventaris van katalysatoren de mogelijkheid om een checklist met van nabij op te volgen punten vast. te leggen.
Kortom, onzekerheid valt te beheren. Vluchtgedrag waarbij elke belegging in risicovolle beleggingscategorieën (aandelen, bedrijfsobligaties, et cetera) wordt gemeden, brengt kosten door gemiste kansen mee, wat op termijn erg duur uitvalt. De belegger doet er daarom vooral goed aan om niet-gecorreleerde beleggingscategorieën in zijn portefeuille op te nemen.
