Teleurstellend, maar het heeft geen gevolgen voor de rente. Minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem bagatelliseert de actie van S&P. Het Amerikaanse kredietbeoordelingbureau heeft zojuist de rating van de Nederlandse staat afgewaardeerd.
We zijn de hoogst denkbare status AAA kwijt en moeten voortaan door het financiële leven als een AA+ land. Sinds 6 december 2011 stond ons land al op de nominatie voor een downgrade.
S&P gaf toen aan dat er minstens een kans van een op drie was dat de triple-A verloren zou gaan, met name als het overheidstekort langdurig boven de 3% zou blijven. Die 3% is nog steeds uit zicht en S&P voegde de daad bij het woord.
We behoren niet meer tot het selecte groepje landen met de hoogste (S&P)rating: Australië, Canada, Denemarken, Finland, Duitsland, Hong Kong, Liechtenstein, Luxemburg, Noorwegen, Singapore, Zweden, Zwitserland en het Verenigd Koninkrijk.
Een ongevraagde rating
Onze kredietstatus is nu gelijk aan die van de VS. Daar is mee te leven, maar de psychologische schok op het ministerie van Financiën zal groot zijn. In de jaren '80 en '90, toen ik werkzaam was bij het Agentschap van Financiën, weigerde de Nederlandse staat een rating aan te vragen.
De gedachte was dat onze status zo goed was dat we een dergelijk oordeel niet nodig hadden. De hoogste kredietwaardigheid van de Nederlandse staat was vanzelfsprekend.
Eind jaren '90 begonnen de ratingbureaus zelf een kredietoordeel over Nederland uit te spreken. Dit is de zogenaamde unsolicited rating. Tot vandaag was het niveau altijd AAA, maar daar is nu verandering in gekomen.
En de Bank Nederlandse Gemeenten?
In het lijstje van S&P staat naast de Nederlandse overheid, nog een lijst van leningen van een aantal Nederlandse (financiële) partijen die ook een lagere rating hebben gekregen. Dat zijn door de Nederlandse staat gegarandeerde leningen die logischerwijs met eenzelfde stap omlaag zijn gegaan.
Natuurlijk zijn ook deze obligaties nog steeds veilig. Toch geeft dit wel een indicatie van de gevolgen van de Nederlandse downgrade. Dijsselbloem heeft natuurlijk gelijk dat er geen directe rentegevolgen voor de Nederlandse staat zullen zijn. Maar de rating is wel een relatief begrip.
De rating van alle andere instellingen en bedrijven zullen doorgaans niet hoger zijn dan dat van het land zelf. Dan gaat het met name om de financiële instellingen gaan. Ik ben dan ook benieuwd of de Bank Nederlandse gemeente (BNG) en de Nederlandse Waterschapsbank (NWB) hun triple A-rating blijven behouden.
Geen vrijblijvende norm
Ik kan het mij bijna niet voorstellen. Het zou beteken dat deze banken in de ogen van S&P veiliger zijn dan de Nederlandse staat. De AAA-ratings van beide banken stonden overigens al op een negatieve outlook.
Daarnaast is de kans nu iets groter geworden dat andere financiële instellingen en bedrijven uiteindelijk ook met een lagere rating worden geconfronteerd. Dat kan voor deze partijen wel degelijk een (iets) hogere rente betekenen. We moeten de zaken zeker niet dramatiseren, maar schouderophalend het nieuws naast ons neerleggen is ook niet de juiste reactie.
Zelfs als de actie van S&P onrechtvaardig zou zijn, de afwaardering is nu eenmaal de financiële realiteit. Het is in ieder geval een duidelijk signaal dat het terugdringen van het overheidstekort geen vrijblijvend door Europa opgelegde norm is.
Als de overheidsuitgaven niet daadwerkelijk worden teruggedrongen is op langere termijn een verdere negatief kredietoordeel niet uitgesloten, hoewel S&P daar voorlopig niet aan denkt. Dat kan maar beter zo blijven. De politiek heeft de opdracht snel orde op zaken te stellen en het tekort op de kortst mogelijk termijn daadwerkelijk weg te werken.