Afnemende onzekerheid gaf de aandelenmarkten in 2016 een steun in de rug toen beleggers het Brexit-referendum en de Amerikaanse presidentsverkiezingen achter zich lieten. Aan het eind van het jaar maakte hardnekkige scepsis plaats voor ontluikend optimisme, en de spreekwoordelijke animal spirits (dierlijke driften) ontwaakten.
Dit jaar zou wel eens het jaar van het Europese vasteland kunnen worden. Behalve in Nederland zijn er ook in Frankrijk en Duitsland verkiezingen, terwijl ook Italië mogelijk vervroegde verkiezingen zal uitschrijven.
Velen vrezen dat daarbij zowel extreemrechtse als extreemlinkse populistische, niet-traditionele, anti-EU-partijen aan de macht zullen komen.
Hoewel deze partijen volgens de peilingen in opmars zijn en lokale verkiezingen winnen, ontberen ze nog altijd de politieke infrastructuur om het beleid wezenlijk te beïnvloeden of om de somberste marktscenario's – zoals het verlaten van de Europese Unie of zelfs de eurozone door een ander land – werkelijkheid te maken.
Als het slechtst denkbare scenario niet uitkomt, is opluchting dus waarschijnlijk het gevolg. In tegenstelling tot de Verenigde Staten, dat een tweepartijenstelsel kent met kleine derde partijen die af en toe van zich laten horen, is de politiek in Europa sterker gefragmenteerd en versplinterd.
In dit parlementaire stelsel is ruimte voor meer partijen en meer ideeën. Recentelijk zijn overal in Europa partijen met minderheidssteun opgedoken die nopen tot kwetsbare coalities en die het vermogen van het parlement om knopen door te hakken ondermijnen.
Dit alleen al wijst op meer status quo dan alom wordt verondersteld, en vermindert het wetgevingsrisico voor aandelen.
Nederland
In Nederland gaan kiezers op 15 maart naar de stembus voor de parlementsverkiezingen. Net als de grotere landen in de eurozone heeft ook Nederland een extreemrechtse anti-EU-partij, de Partij voor de Vrijheid, die momenteel aan kop gaat in de peilingen.
Dit klinkt weliswaar verontrustend, maar de partij van Geert Wilders zal naar verwachting slechts 33 van de 150 zetels in het parlement behalen, waardoor de vorming van een coalitie zeer moeizaam wordt.
Het vormen van een regering die sterk genoeg is om Nederland uit de EU te trekken is nog onwaarschijnlijker, aangezien diverse partijen reeds hebben aangegeven niet bereid te zijn met Wilders in zee te gaan.
Zwitserland is een goed voorbeeld van hoe de volgende Nederlandse regering eruit zou kunnen zien. Hun grootste partij in het parlement, de extreemrechtse Zwitserse Volkspartij, maakt momenteel geen deel uit van de regering en voert in plaats daarvan oppositie tegen een coalitie van samengeflanste centrumpartijen.
De Nederlandse economie heeft geen dringende behoefte aan hervormingen, dus een regering die aan handen en voeten gebonden is zou prima zijn voor de markten.
Italië
De Italiaanse premier Matteo Renzi diende in december zijn ontslag in nadat zijn voorstel voor hervorming van de Senaat in een referendum werd weggestemd. Zijn voormalige minister van Buitenlandse Zaken, Paolo Gentiloni, werd tijdelijk premier aan het hoofd van een technocratische regering met een beperkt mandaat om het verkiezingsproces te hervormen en een aantal noodlijdende banken te redden.
Renzi (die leider van zijn partij blijft) heeft gezinspeeld op vervroegde verkiezingen in het voorjaar of de zomer, en velen vrezen dat de anti-Europese Vijfsterrenbeweging (M5S) zou kunnen winnen en besluiten om Italië uit de eurozone te halen.
Recente peilingen laten zien dat M5S in en de Democratische Partij van Renzi elkaar nauwelijks iets ontlopen (circa 28%). Beide partijen zouden moeite hebben een stabiele regering te vormen, laat staan belangrijke wetsvoorstellen aangenomen te krijgen.
Verder blijkt uit een recente peiling dat slechts circa 15% van de Italianen de eurozone zou willen verlaten. De kans dat het slechtst denkbare en meest gevreesde scenario werkelijkheid wordt, blijft klein.
Frankrijk
De Franse presidentsverkiezingen worden gehouden in april (met waarschijnlijk een tweede ronde in mei) en er is weinig veranderd in de strijd om de opvolging van François Hollande.
Recente peilingen wijzen nog altijd Marine Le Pen van de anti-EU-partij Front National en de centrumrechtse Republikeinse kandidaat François Fillon aan als winnaars van de eerste ronde, waarna Fillon in de tweede ronde met een ruime meerderheid (64% versus 36%) wordt gekozen tot president.
Zelfs als een enorm schandaal Fillon buiten spel zou zetten – hij is momenteel bezig de schade te beperken rond vragen over de fictieve baan van zijn vrouw toen hij parlementariër was – zou de centristische kandidaat Emmanuel Macron in zijn plaats waarschijnlijk de tweede ronde bereiken.
Macron heeft een vergelijkbare voorsprong op Le Pen in de peilingen (65% versus 35%). Le Pen verwijst graag naar de Brexit en de overwinning van Trump als teken van hoop voor haar kandidatuur, maar beide gooiden in de peilingen veel hogere ogen dan zij tot nu toe ooit heeft gedaan.
Duitsland
Net als in Frankrijk zijn er nauwelijks nieuwe ontwikkelingen voor de Duitse verkiezingen: op 24 september gaan de kiezers naar de stembus en Angela Merkel gaat voor een vierde termijn als bondskanselier.
De centrumrechtse coalitie van Merkel ligt nog altijd voorop in de peilingen (33%), terwijl de centrumlinkse sociaal-democratische partij het nakijken heeft (21%). De extreemrechtse anti-EU-partij Alternative für Deutschland (AfD) ligt een straatlengte achter met 15% van de stemmen.
De populariteit van Merkel heeft een deuk opgelopen door de terroristische aanslagen en de immigratiecrisis, maar ze is nog altijd veruit de meest geliefde politicus in Duitsland.
Zoals vorig jaar met de Brexit en de Amerikaanse presidentsverkiezingen zullen de verkiezingen in Europa waarschijnlijk niet leiden tot de aardverschuivingen waarvoor marktdeelnemers vrezen. Markten gedijen goed bij ongegronde vrees en de Europese politiek zal ons dit jaar van de nodige griezelverhalen voorzien.
Fisher Investments Nederland is de Nederlandse tak van Fisher Investments Europe Limited, een volledige dochteronderneming van Fisher Investments. Fisher Investments is een onafhankelijke, particuliere vermogensbeheerder. Fisher Investments Europe delegeert het portefeuillebeheer aan zijn moedermaatschappij.
Dit artikel geeft de standpunten, inzichten en commentaren van redactiemedewerkers van Fisher Investments weer, die op elk moment onaangekondigd kunnen veranderen. De weergegeven marktgegevens dienen louter ter illustratie en informatie.
Niets in dit artikel kan worden uitgelegd als beleggingsadvies of een aanbeveling om een effect te kopen of verkopen, noch als een bewijs dat een specifieke transactie of beleggingsstrategie geschikt is voor een bepaald persoon.