Komt de recessie?

In de schoolbankjes had ik het niet geleerd. Maar al snel nadat ik als econoom begon te werken, kreeg ik in de gaten dat er in een economie maar een paar prijzen zijn die er echt toe toen: de prijs van geld en de prijs van olie.

Han de Jong is onafhankelijk econoom. AmsterdamGold is de marktleider in het kopen, verkopen en opslaan van fysiek goud, zilver en platina.

De prijs van geld valt dan weer uiteen in de rente en de wisselkoers van de munt, en wat ik toen de prijs van olie noemde zou ik eigenlijk de prijs voor energie moeten noemen. In die tijd volgde de gasprijs die van olie echter.

Vorig jaar steeg de olieprijs binnen een paar maanden met 50%. De (Europese) gasprijs, die in 2021 al meer dan verviervoudigd was, verviervoudigde tot eind augustus opnieuw. En al was de rente historisch laag, de centrale banken verhoogden die in een recordtempo.

Recessiesignalen

Je hoeft geen Einstein te zijn om te begrijpen dat een economie het heel moeilijk krijgt wanneer ze met een dergelijke stijging van energie- en rentekosten wordt geconfronteerd. Nu ben ik ook geen Einstein, en ik trok de voor de hand liggende conclusie dat we op een recessie afstevenden.

Omdat mensen mij schijnen te kennen als optimist, kreeg ik uit mijn directe omgeving direct commentaar. Sommigen vroegen zich af of het wel goed ging met me en of ik niet aan een onverwachte mate van depressiviteit ten prooi was gevallen.

Als ik erover wilde praten, stonden mijn vrienden klaar. Wist ik niet dat de arbeidsmarkt heel krap was en dat je dan nooit een recessie krijgt? Ik verzekerde iedereen dat er niets mis was met mijn gemoedstoestand en dat mijn analyse stond als een huis.

Inmiddels is het driekwart jaar later en die recessie wil maar niet komen. Nu krijg ik berichtjes van vrienden met als toonzetting: ‘Zie je nou wel? I told you so’.

Waarom ik het mis had

Constructief als ik ben, probeer ik ze uit te leggen dat er twee ontwikkelingen zijn geweest waardoor het anders is gelopen dan ik had verwacht. Ten eerste zijn de energieprijzen weer in sneltreinvaart gedaald. De Europese gasprijs is ten opzichte van het hoogtepunt in augustus met 90% gedaald en de olieprijs met bijna 40% vanaf het hoogtepunt. Dat scheelt een slok op een borrel. Ten tweede hebben overheden een fors deel van het koopkrachtverlies van mensen gecompenseerd.

Je ziet bovendien dat de krapte op de arbeidsmarkt de onderhandelingskracht van werknemers zodanig heeft versterkt dat ze momenteel in staat zijn loonstijgingen af te dwingen die boven de inflatie uitgaan, waardoor de koopkracht stijgt. Daar komt dit jaar nog bij dat het einde van de lockdowns in China zal leiden tot een herstel van die economie, wat op de wereldeconomie een merkbare en positieve invloed zal hebben.

Rest de vraag of we van het gevaar van een recessie af zijn of niet. De meningen lopen zeer uiteen. Sommigen menen van wel, anderen zijn er minder gerust op. Binnen die laatste groep zijn diverse gradaties te onderscheiden. Je hebt mensen, laat ik ze optimistische pessimisten noemen, die menen dat we weliswaar een recessie gaan beleven, maar dat die kort en mild zal zijn en eigenlijk zelfs een zegen zal zijn omdat de arbeidsmarkt dan een beetje kan ontspannen. De meer pessimistisch ingestelde pessimisten denken dat ons een somberder scenario te wachten staat.

Effecten gestegen rente nog niet volledig zichtbaar

Ik behoor tot die laatste groep. De energieprijzen zijn weliswaar gedaald, maar van de enorme fluctuaties blijft voorlopig toch een enigszins ontwrichtende werking op de economie uitgaan. En vergeet de gestegen rente niet. Het volledige effect daarvan voelen we altijd pas met een behoorlijke vertraging.

Ik erken dat er positieve ontwikkelingen zijn, zoals de heropening van China en de krappe arbeidsmarkt. Wat dat laatste betreft dient overigens gezegd dat recessies in het verleden vaak begonnen als de werkloosheid laag was. De arbeidsmarkt is wat economen een ‘lagging indicator’, een achterlopende indicator noemen.

Inmiddels zie ik allerlei tekenen van verzwakking verschijnen. Voor mij zijn de uitkomsten van recente enquêtes onder banken doorslaggevend. Banken zeggen massaal kredietvoorwaarden aan te scherpen en rapporteren een stevige terugval van de vraag naar krediet. Dat zijn in het verleden betrouwbare recessiesignalen geweest. De geldhoeveelheid krimpt bovendien al maanden. Ook iets waar een monetair econoom de kriebels van krijgt.

Tegelijkertijd moet ik zeggen dat de situatie heel ongebruikelijk is. Er zijn geen voorbeelden uit het verleden met dezelfde omstandigheden. Ik zou het zomaar mis kunnen hebben. Beleggers doen er goed aan voorzichtig te opereren. Hou vast aan je eigen strategie. Zorg voor een goede diversificatie. En in een tijd met onzekere inflatievooruitzichten moet men ‘reële vermogenstitels’ zeker niet vergeten.