China heeft VS in de tang met zeldzame aardmetalen, vooral defensie loopt gevaar

Beijing heeft de invoerheffing van 145% die de VS heft op Chinese goederen beantwoord met een tegenheffing van 125%. Maar het zou zomaar kunnen zijn dat een andere maatregel - exportbeperkingen op zeldzame aardmetalen - de VS nog harder kan raken. Met name de defensie-industrie kan worden getroffen. Dat melden onderzoekers van het Center for Strategic & International Studies, een Amerikaanse denktank.

Naast tarieven zijn ook exportrestricties instrumenten waarmee de Verenigde Staten en China elkaar om de oren slaan. De VS was onder voormalig president Joe Biden al bezig om de export van geavanceerde chips (en chipmachines, van onder andere ASML) naar China aan banden te leggen.

De regels zijn sindsdien steeds verder aangescherpt. Deze week bleek uit een melding van de Amerikaanse beurswaakhond SEC dat Nvidia sinds vorige week een licentie nodig heeft om H20-AI-chip (gebruikt voor supercomputers) naar China te exporteren. Concurrent AMD zit in hetzelfde schuitje, maar dan met de MI208-chip. Beijing op zijn beurt heeft Chinese luchtvaartmaatschappijen opgedragen geen nieuwe toestellen van de Amerikaanse vliegtuigbouwer Boeing meer te bestellen.

China heeft monopoliepositie in zeldzame aardmetalen

Maar er is nog een exportrestrictie die de VS waarschijnlijk nog veel meer pijn zal doen: van zeldzame aardmetalen (rare earth elements, ofwel REE's). Dat is een markt waarin China nagenoeg een monopoliepositie heeft. Het land verwerkt bijna alle zware zeldzame aardmetalen wereldwijd. Hier zitten grondstoffen tussen met een grote economische waarde - en dus een groot potentieel leveringsrisico voor afnemers. De leveringsrisico's voor lichtere zeldzame aardmetalen (met een lager atoomgewicht) zijn een stuk kleiner, omdat die minder zeldzaam zijn en ook in andere landen worden verwerkt.

China zet dit wapen al langer in om het westen de voet dwars te zetten. In de zomer van 2023 - toen de chipoorlog met de VS en andere westerse landen oplaaide - besloot China om bedrijven uit andere landen te verplichten om een vergunning aan te vragen voor de invoer van gallium en germanium, twee metalen die cruciaal zijn voor de chipindustrie, telecom en productie van elektrische auto's. Later dat jaar werd de export van grafiet (een cruciale grondstof voor de productie van batterijen voor EV's) aan banden gelegd.

Begin april werden nóg zeven andere zeldzame aardmetalen aan de exportcontrolelijst toegevoegd: samarium, gadolinium, terbium, dysprosium, lutetium, scandium en yttrium. Deze grondstoffen zijn essentieel voor de defensie-, energie- en auto-industrie.

Verstoringen toeleveringsketen

Hoewel de maatregel niet direct leidt tot een volledig exportverbod, kan het wel zorgen voor vertragingen en verstoringen in de toeleveringsketen. Vooral de Amerikaanse defensiesector kan hierdoor geraakt worden, temeer omdat China ook 16 Amerikaanse bedrijven op de exportcontrolelijst heeft geplaatst. Deze zijn op één na allemaal actief in de defensie-, lucht- en ruimtevaartindustrie.

De maatregelen geven China een sterke onderhandelingspositie, mocht het tot gesprekken komen over een handelsakkoord. Maar het kan ook landen stimuleren - of dwingen, zo u wilt - om met China samen te werken. Maar niet in de laatste plaats zit er een belangrijke geopolitieke reden achter. China zegt te willen voorkomen dat bedrijven grondstoffen ontvangen die voor verschillende - lees: ook minder onschuldige - zaken gebruikt kunnen worden.

Zeldzame aardmetalen zijn namelijk cruciaal voor de productie van moderne wapensystemen, zoals gevechtsvliegtuigen, onderzeeërs, Tomahawk-raketten, radarsystemen, onderzeeërs en drones. Zo bevat de F-35 straaljager meer dan 400 kilo aan zeldzame aardmetalen en een onderzeeër van de Virginia-klasse (een zeer geavanceerde atoomonderzeeër) zelfs zo'n 4000 kilogram. Zonder een stabiele aanvoer van grondstoffen dreigt de VS achterop te raken bij China, dat zijn militaire productie juist in hoog tempo opschaalt.

VS kunnen gat niet vullen

Onderzoekers van het Center for Strategic & International Studies waarschuwen ervoor dat de Verenigde Staten bijzonder kwetsbaar zijn wat betreft hun toeleveringsketen. Volgens hen is de Amerikaanse industrie nog niet in staat om dat gat te dichten, mocht de export van aardmetalen op een zeker moment volledig stil komen te liggen. De VS beschikt nog niet over capaciteit om zware aardmetalen te verwerken.

Er zijn wel plannen om tegen 2027 een volledige binnenlandse toeleveringsketen van zeldzame aardmetalen (van ‘mijn-tot-magneet’) op te zetten, die volledig in de Amerikaanse defensiebehoeften moet voorzien. Maar die plannen zitten nog in een pril stadium, laat staan dat de VS China op korte termijn kan evenaren.

Daarmee lijkt de strijd tussen de VS en China niet alleen te worden uitgevoerd op het gebied van handel en dominantie op AI-gebied, maar ook op militair gebied. En hierin heeft China betere kaarten dan de VS.

Lees ook: 5 manieren waarop China hard kan terugslaan richting Trump