Een masterplan voor de euro. Mijn eerste reactie: dat wordt een lijvig rapport waarin een aaneenschakeling van steeds minder goed leesbare volzinnen het gebrek aan visie en gedurfde keuzes zal camoufleren. In dat opzicht valt het discussiestuk van EU president Herman Van Rompuy, Naar een echte economische en monetaire unie, mee.
Het amper vijf pagina’s tellende document zou als column op IEX niet misstaan. Bij wijze van spreken dan, want de strenge redacteuren van deze site zouden toch nog een halvering van het aantal woorden eisen. Voor een plan dat de basis voor de komende tien EU-jaren moet leggen, zou dat echter wat te veel zijn gevraagd.
Van Rompuy bouwt aan een hervormde unie met de hulp van vier blokken. Ik bespreek ze, uiteraard, kort.
1) Oprichting bankenunie
Banken in de EU opereren Europees, zoals de BIS al in zijn jaarrapport (ter grootte van minstens 200 columns) van afgelopen zondag aangaf. De bankenunie houdt in dat het toezicht naar Europees niveau wordt getild. Nationaal toezicht blijft, maar speelt een ondergeschikte rol.
Daarnaast moet er een Europees deposito garantiestelsel komen en een fonds dat banken in problemen steunt. Het fonds wordt gevuld middels een heffing voor het bankwezen. Het European Stability Mechanisme (de belastingbetaler) staat als garant achter deze bankenunie.
Mijn opinie: Prima dat er een Europees toezicht komt, maar laten we daar niet te veel van verwachten. Het bankenprobleem is niet ontstaan doordat het toezicht niet op Europees niveau was. Het echte probleem was een gebrek aan kwaliteit in het toezicht.
Een gevaar van centraal toezicht op grotere afstand is dat er onvoldoende zicht is op de details van de bankensector in elk land afzonderlijk. Het deposito garantie stelsel en het herstructureringsfonds moeten in het voorstel door de banken zelf worden gefinancierd. Het is goed om de belastingbetaler te ontzien. Maar, zoals ik vorige week schreef, het belangrijkste is dat de obligatiehouders (flink) gaan meebetalen bij een herstructurering. Daarover is niets in het masterplan te lezen.
Jammer, want met een algemene heffing op het gehele bankwezen betalen sterke risicomijdende banken mee aan de zwakke broeders in de financiële sector. Overigens, hoorde ik gisteren een politicus in het EU-top-debat stellen dat de aandeelhouders van banken voortaan moeten betalen in plaats van spaarders. Hoeveel onzin per minuut spreektijd kun je debiteren? Als deze politicus de moeite neemt naar het wel en wee van de aandeelhouders van bankaandelen te kijken, trekt hij zijn woorden per direct in.
2) Gezamenlijk budgettair beleid
Daar zijn ze dan, de eurobonds. Niet vandaag of morgen, maar op middellange termijn. Op middellange termijn betekent in dit soort rapporten doorgaans dat op korte termijn wordt bedoeld, maar dat dit om tactische redenen niet gezegd kan worden.
Mijn opinie: De uitgifte van eurobonds is een noodzakelijke voorwaarde voor de euro om te overleven. Als we deze obligaties niet op korte termijn invoeren, dan is het alternatief het voortdurend oprekken van noodfondsen en de inzet (opkopen obligaties) van de ECB. Ik kies voor echte eurobonds in plaats van een verkapte, oncontroleerbare uitgifte.
Wie helpt ons van het hardnekkige idee af dat eurobonds tot een geldtransfer van noord naar zuid leidt. Eurobonds kunnen voor de afzonderlijke landen met een verschillende rente worden uitgegeven. Er is geen sprake van dat Duitsland evenveel rente gaat betalen als bijvoorbeeld het financieel zwakkere Spanje.
3) Gezamenlijk economische beleid
Dit punt houdt vooral in dat arbeidsmarkten flexibeler moeten worden, en belastingbeleid geharmoniseerd. Kortom, dit punt bevat de agenda van hervormingen.
Mijn opinie: Hervormen is verreweg de belangrijkste opgave binnen de EU. De wereld verandert en de opkomende economieën eisen hun deel in de economische groei. Zij vechten daarvoor met (nu nog) lage lonen en steeds hogere arbeidsproductiviteit. Ons antwoord kan niet zijn het blijven koesteren wat we hier de afgelopen decennia hebben bereikt. Aanpassen aan de nieuwe omstandigheden is onvermijdelijk, op straffe van een steeds grotere achterstand en veel verlies van welvaart.
4) Versterken democratisch proces binnen EU
Op dit vlak moet de pro-EU-lobby eerlijk zijn. Hervormingen en aanpassingen verdragen zich lastig met intense democratische procedures. Het is gewoonweg onmogelijk dat zeventien landen vergaderen, beslissen en dan vervolgens telkens weer het mandaat van hun achterban moeten vragen.
Idee: houdt in elk land een referendum of de bevolking door wil met het europroject. Als een land voor stemt, betekent dat expliciet het overdragen van het mandaat aan hun leiders om verregaande noodzakelijk afspraken te maken. Stemt een land tegen, dan betekent dat automatisch het einde aan de eurodeelname.
Spannend, maar beter dan jaren doormodderen met half gelegitimeerde afspraken. Overigens, denk ik dat degene die ageren tegen Brussel en de beslissingsbevoegdheden graag op lokaal niveau (Den Haag in ons geval) wensen, vaak degene zijn die vinden dat vanuit onze regeringsstad voortdurend niet door de bevolking gesteunde beslissingen worden genomen.
Teruglezend zou deze column zo maar het masterplan van een EU-president voor het komende decennium kunnen zijn. Helaas is deze daarvoor weer net te kort. U kent daarvan de reden.