Geld maakt niet gelukkig. Een gebrek eraan soms wel. In ieder geval lijkt het leven wat minder gecompliceerd zonder vermogen. En al helemaal als er sprake is van schuld. Neem Griekenland. Het land nam het de afgelopen jaren niet zo nauw met de uitgaven in relatie tot de (magere) inkomsten. Resultaat: een flink opgelopen schuld.
Vervelend, maar niet onoverkomelijk. Je Europese vrienden zijn graag bereid de helft kwijt te schelden. Dat maakt het leven weer een stukje draaglijker. Maar tegen zoveel gulheid lijkt de Griekse politiek niet bestand. Er komt een referendum waarin de Grieken zich over de Europese hulp mogen uitspreken. De uitslag lijkt duidelijk: op naar de 100% afschrijving van de schuld!
Ook de 'rijke' landen met schuld hebben het gemakkelijk in deze tijd. Door de crisis is de staatsschuld in Nederland flink opgelopen tot meer dan 80% van ons totale inkomen. Dat is vervelend hoog, maar de gevolgen vallen mee. De rente staat nu al lange tijd op een historisch laag niveau.
Ik ben toch zeker John de Mol niet?
De (her)financiering van schuld is daardoor extreem goedkoop. Ondanks de hoge staatsschuld zijn de rentelasten van de overheid de laagste sinds 1983 en bedragen slechts 3,8% van de totale overheidsuitgaven. Dat ligt duidelijk onder de 4,5% totale rentelasten voor de crisis, toen de staatschuld op slechts 60% lag. Met dank aan de Grieken!
Het leven met een beetje vermogen ziet er anders, veel problematischer uit. Dan bedoel ik natuurlijk niet de John de Mols van deze wereld, die met een sneltreinvaart de hoogste regionen van de Quote Top 500 binnendenderen. Het is hem van harte gegund, maar van financiële problemen zal hij niet wakker liggen.
Ik doel op u en ik, die door de jaren heen wat bij elkaar gespaard hebben. Bent u niet vies van het nemen van enig risico, dan zal voor de meesten de beleggingslol zo’n beetje verdwenen zijn. In nominale termen smelt het belegde vermogen weg door dalende aandelenmarkten.
Niet blij van ons pensioen
Maar ook voor de risicomijdende spaarder is het geen feest. De rente op spaartegoeden is laag en een veilige staatslening levert nauwelijks voldoende op de vermogensrendementheffing (daar is die profiterende overheid weer) te voldoen. De inflatie van bijna drie procent doet de rest. In reële termen smelt het spaargeld langzaam weg.
Gelukkig hebben we onze pensioenpotten nog. Bij elkaar bedraagt de omvang een slordige 800 miljard euro. Voldoende om alle posities in de genoemde Top 500 te bezetten. Maar we worden niet blij van onze pensioenen. De dekkingsgraden zijn weer onder de minimale gewenste niveaus van 105% gekomen. Natuurlijk door tegenvallende beleggingsresultaten, maar vooral door de lage rente.
De berekende verplichtingen nemen daardoor toe. Het is zuur dat zoveel zuinigheid en verantwoordelijkheid om te reserveren voor ons pensioen tot zoveel problemen leiden. Het heeft mede te maken door de complexiteit van het pensioensysteem. We hebben een stelsel waarin we enerzijds min of meer de pensioenen willen garanderen. Althans, die indruk is jarenlang gewekt.
Nog steeds, want Minister van Sociale Zaken Henk Kamp gaf op een symposium van Aegon aan dat “een gegarandeerd pensioen” het uitgangspunt blijft. Dat wringt met het gegeven dat onze pensioenfondsen risicodragend beleggen om op lange termijn een fatsoenlijk rendement te behalen. In crisistijden komt een dergelijk systeem zwaar in de problemen.
Veligheid èn rendement?
Aegon stelt nu een Nationaal Zekerheidspensioen voor. Pensioengerechtigden moeten de keus hebben tussen onzekere pensioenrechten of een risicovrij, volledig gegarandeerd pensioen. Dat is mogelijk heel duur, "maar je loopt nooit meer een risico met je pensioen." Nooit meer een risico op je pensioen? Het klinkt mooi, maar bijna onmogelijk waar te maken.
Een dergelijk pensioen impliceert uitsluitend een belegging in obligaties, in schuld dus. En schuld is niet meer het veilige, altijd passende beleggingsalternatief. Of het risico ís of het wordt veel groter dan (aanvankelijk) gedacht, zelfs als het staatsobligaties betreft. Van "nooit meer risico" is dan geen sprake. Of de opbrengsten zijn zo laag, als het om (nu nog) veilig geachte staatsobligaties gaat, dat pensioenopbouw welhaast een misplaatst begrip wordt.
Het idee van Aegon voor meer keuzevrijheid is mooi en juich ik sterk toe. Maar onder de huidige omstandigheden is de combinatie veiligheid en rendement een utopie. Arme belegger. Arme spaarder. Arme pensioengerechtigde.