Grijs Japan

op woensdag 1 december 2010

Categorie: Column

Twintig jaar geleden gold Japan als hét schoolboekvoorbeeld van een economisch succesverhaal. De ongebreidelde groei die de Japanse economie sinds de Tweede Wereldoorlog aan de dag legde, waarbij het land zowel de Duitse als Amerikaanse economie qua groei ver achter zich liet, sprak toen alom tot de verbeelding.

Grond-, aandelen- en vastgoedprijzen groeiden namen fors toe. De eerste grote naoorlogse zeepbel was in de maak en toen die eenmaal barstte, ontstond er een proeftuin voor de beleidsmakers om te laten zien hoe je in elk geval niet moet reageren op een gebarsten zeepbel.

Sinds die tijd betekenen het woord Japanscenario iets heel anders dan dat het twintig jaar geleden betekende. Je leest nu discussies over de vraag of de Amerikaanse economie zal herstellen of in een Japanscenario terechtkomt.

Ergst denkbare scenario
Een Japanscenario lijkt zo’n beetje het ergst denkbare scenario, erger nog dan de Grote Depressie die de Amerikaanse economie in de jaren dertig van de vorige eeuw trof. Voor de duidelijkheid: dat is het niet.

De gemiddelde Japanner is na twintig jaar ellende en depressie nog steeds even welvarend als de gemiddelde OECD-er (Organisation for Economic Co-operation and Development) en doet het wat dat betreft ook nog beter dan de gemiddelde bewoner van de eurozone.

Ook qua werkloosheid komt Japan er ondanks twintig jaar recessies en deflatie heel wat beter vanaf dan de Verenigde Staten of Europa.

Klik op de tabel voor een grote versie

Lage inflatie
Overigens valt het met die twintig jaar deflatie ook nogal mee. Onderstaande grafiek laat het verloop van de prijsindex en de jaar-op-jaar inflatie van Japan zien. Over de afgelopen twintig jaar bedroeg de jaarlijkse inflatie gemiddeld 0,2%.

En over de afgelopen tien jaar was dat gemiddeld -0,2%. Laag, dat zeker, maar van een zwart deflatiegat dat alles in zijn pad opslurpt is geen sprake.

Optimisme houdt lang aan
Toch blijft het wonderbaarlijk te zien hoe optimistisch men indertijd was over Japan. Ik werkte rond die tijd bij de Rabobank en daar stak bij elke vooruitblik op het nieuwe jaar het optimisme de kop weer op.

Ja, uiteraard, dit jaar was het kwakkelen geweest. Maar daarna: wacht maar eens af! En dat zeg ik niet omdat ik toen de wijsheid in pacht had dat het met Japan niet meer goed zou komen, maar meer om aan te geven dat het heel moeilijk is een beeld dat over de jaren is opgebouwd, weer los te laten.

De 5%-groei behoorde in een termijn van een jaar of drie altijd weer tot de mogelijkheden. Iets dergelijk kan wat mij betreft ook gebeuren als ik de groeiramingen van de Fed voor de komende jaren bekijk (zie De Eurozonecrisis voor een tabel).

Japan’s krimpwonder
Voor 2013 verwacht men de middenprik daar gewoon weer 4%-groei. Overigens werd een dergelijke groei in het recente verleden alleen in de periode 1997-2000 bereikt. De twintig jaar vóór de kredietcrisis lag de groei gemiddeld op 2,8%.

Maar goed, Japan. Komt dat ooit nog goed? Net zoals ze er twintig jaar geleden te lang vasthielden aan het beeld van een groeiwonder, moet ik ervoor waken niet klakkeloos ervan uit te gaan dat het slechts ellende zal blijven.

Toch blijkt het moeilijk een positief stuk over Japan te schrijven en dat hangt voornamelijk samen met onderstaande grafiek, die de bevolkingsopbouw van Japan weergeeft.

Vergrijzing
Ook hier blijkt Japan een ware voorloper te zijn, want het is het eerste grote geïndustrialiseerde land dat met de gevolgen van vergrijzing geconfronteerd wordt. Volgens de cijfers van de Verenigde Naties zal de groep werkende (20-65 jaar) de komende vijf jaar met 1,2% per jaar krimpen.

De gevolgen voor de groei liegen er ook niet om. De omvang van het bruto binnenlands product kan namelijk maar op twee manieren groeien.

doordat er meer arbeid wordt ingezet
doordat dezelfde werknemers een hogere arbeidsproductiviteit aan de dag weten te leggen

Simpel gezegd, dat de beroepsbevolking de komende vijf jaar elk jaar gemiddeld met meer dan 1% in omvang afneemt, betekent dat Japan al een arbeidsproductiviteitsstijging van meer dan 1% nodig heeft om de omvang van de economie gelijk te houden.

Groei hangt dus volledig af van arbeidsproductiviteitsgroei.

Arbeidsproductiviteitsgroei
Valt er iets zinnigs te zeggen over de arbeidsproductiviteitsgroei voor de komende jaren? Onderstaande grafiek laat het verloop van de arbeidsproductiviteit zien over de afgelopen jaren. Gemiddeld lag de groei in de jaren voor de crisis op zo’n 2% per jaar.

Het valt alleen wel op dat het laatste jaar dat er daadwerkelijk 2%-arbeidsproductiviteitsgroei was, was in 2005: de laatste vier jaar blijft Japan steevast onder de 2% steken.

Nou kunt u stellen dat die laatste twee jaar vertekend zijn door de gevolgen van de crisis en dat het vanaf 2010 allemaal wel weer goed zal komen.

Het punt alleen is dat arbeidsproductiviteitsgroei over het algemeen bereikt wordt door investeringen, oude fabrieken die vervangen worden door nieuwere, arbeid door computers, dat soort werk. En juist de prikkels tot investeren ontbreken in Japan momenteel.

Waar investeren?
De keuze lijkt wat dat betreft niet moeilijk: investeren in een vergrijzende economie met groeiende overcapaciteit en lage groeivoeten, of dan toch liever in opkomende landen?

Al te positief ben ik niet. De positieve draai is dat Japan wederom de twijfelachtige eer heeft om de rest van de wereld te laten zien hoe een belangrijke structurele wijziging (vergrijzing in dit geval) de economie zal raken. Hier in Europa zitten we weer op de eerste rij om de lessen te leren...

Lukas Daalder is werkzaam als Strateeg bij Robeco. De informatie in zijn columns is niet bedoeld als professioneel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen. Hij heeft momenteel (al dan niet gedekte) longposities in Fortis en ING. Bovendien heeft hij posities in meerdere open-end beleggingsfondsen van onder ander de ING, Robeco, ABN Amro en Fidelity. Elk AEX- of AMX-fonds beschouwt hij als een potentieel interessante belegging, alles wat hij schrijft moet vanuit die optiek worden gelezen.

Lukas Daalder is CIO voor Robeco Investment Solutions en is sinds 2009 werkzaam bij Robeco. Hiervoor was hij werkzaam bij IMC marketmakers, Bank Oyens van Eeghen, Amstgeld en Rabobank. Hij begon zijn carrière in de beleggingssector in 1992, na afronding van zijn economische studie aan de Universiteit van Amsterdam. Hij is daarnaast bekend als vaste columnist van het Financieele Dagblad.

Meld u aan voor de dagelijkse Beursupdate

Dagelijks een update van het laatste beursnieuws en beleggingskansen in uw mailbox!

Uw emailadres

Ja, ik blijf graag op de hoogte van de speciale acties en aanbiedingen van IEX Media

Auteur: Lukas Daalder

Meer over deze auteur

Recente artikelen van Lukas Daalder

mrt '11 Best of the week: social media
dec '10 Vooruitblik 2011: Geen rechte lijn
dec '10 Obligatiemarkt versus QE2

Reacties

Volgen

8 Posts

| Omlaag ↓

Humans R underrated 1 december 2010 10:55
   Humans R underrated

Lid sinds: 07 okt 2009

Laatste bezoek: 15 jul 2025

   Aanbevelingen

Ontvangen: 166

Gegeven: 18

   Aantal posts: 870
Nou las ik toevallig vanochtend in the Economist een heel stuk over Japan, en de Japanse vergrijzing.
Mocht je het interessant vinden:
www.economist.com/node/17492860?story...

0
”
Quote Reageren

Niet oké
[verwijderd] 1 december 2010 11:02
   [verwijderd]

Lid sinds: 01 jan 0001

Laatste bezoek: 01 jan 0001

   Aanbevelingen

Ontvangen: 0

Gegeven: 0

   Aantal posts: 0
Cheers, die zag ik ook, ja.

Lukas D.

0
”
Quote Reageren

Niet oké
[verwijderd] 1 december 2010 12:36
   [verwijderd]

Lid sinds: 01 jan 0001

Laatste bezoek: 01 jan 0001

   Aanbevelingen

Ontvangen: 0

Gegeven: 0

   Aantal posts: 0
De werelbevolking kan niet altijd maar blijven groeien.
vergrijzing is een microprobleem vergeleken met overbevolking.

0
”
Quote Reageren

Niet oké
Humans R underrated 1 december 2010 13:43
   Humans R underrated

Lid sinds: 07 okt 2009

Laatste bezoek: 15 jul 2025

   Aanbevelingen

Ontvangen: 166

Gegeven: 18

   Aantal posts: 870
Hou op met die napraterij.
Overbevolking is helemaal geen probleem.

0
”
Quote Reageren

Niet oké
[verwijderd] 1 december 2010 14:17
   [verwijderd]

Lid sinds: 01 jan 0001

Laatste bezoek: 01 jan 0001

   Aanbevelingen

Ontvangen: 0

Gegeven: 0

   Aantal posts: 0
Japanscenario is dus gewoon opschuiven van schulden naar de volgende generaties.

In Japan kun je dus werkelijk schulden overhevelen naar je familie Bijvoorbeeld hypotheek oversluiten naar je (klein)kinderen en dat soort zaken. Echter in Europa zie ik dit niet zo gauw gebeuren. Hier heeft men eenmaal een ander cultuur en vindt men individualisme belangrijk.

Iemand moet uiteindelijk voor de schulden bloeden (liefst van die generatie). Nu probeert men dat stiekem nog de schulden te schuiven naar de belastingbetalers(=pensioenen uitkeringen korten etc.). De vraag is hoelang men(=nieuwe generatie) dit gaat pikken ...

Ik denk dat uiteindelijk de obligatiebezitters verlies gaan nemen. Hoe eerder je verkoopt des te minder verlies je neemt in het pyramidespel.

0
”
Quote Reageren

Niet oké
[verwijderd] 1 december 2010 15:49
   [verwijderd]

Lid sinds: 01 jan 0001

Laatste bezoek: 01 jan 0001

   Aanbevelingen

Ontvangen: 0

Gegeven: 0

   Aantal posts: 0
Ik wou dat dat waar was victor, maar de mensheid groeit nu al jaren exponentieel, we hebben geen vijanden, er staan al gemiddeld 70 mensen per vierkante km, t houd natuurlijk ergens een keer op.
Bovendien zijn er toch heel weinig mensen die t daar over hebben?, bijna iedereen denkt onterecht dat de aarde niet overbevolkt is.

0
”
Quote Reageren

Niet oké
The Third Way... 1 december 2010 16:01
   The Third Way...

Lid sinds: 18 dec 2009

Laatste bezoek: 15 jul 2025

   Aanbevelingen

Ontvangen: 1786

Gegeven: 576

   Aantal posts: 4.269
Je kunt het ook anders zien: het BNP per capita is in Japan nog steeds hoog en de groei ervan nog steeds goed, vergelijkbaar met VS, NL en Duitsland. Dat is opzienbarend gezien de al ingezette vergrijzing. Zie link hieronder en bekijk stats op blz. 14: www.bls.gov/fls/flsgdp.pdf

Je mag zelfs concluderen dat de welvaart sterker is toegenomen indien rekening wordt gehouden met dezelfde vergrijzing. Immers, na pensionering heeft de burger minder behoefte aan inkomen en meer aan levensruimte. Zo geredeneerd gaat het steeds beter...

Verder is de Japanner de grootste spaarder wereldwijd en blijft die de eigen schulden opslikken, sparend voor dezelfde lange oude dag.

Het is uiteindelijk niet relevant of een land zijn BNP ziet toenemen, het gaat om de welvaart van zijn burgers. Indien die laatsten aan minder genoeg hebben door demografische ontwikkelingen (en deflatie!), dan is een andere kijk nodig op de macro-behoeftes. Met andere woorden, een lichtjes dalende BNP kan en moet gepaard gaan met welvaartverhoging voor de burgers.

Provocerend gesteld in het licht van deze tijden: je kan het uitleggen als een keuze tussen acceptatie v/d vergrijzende en krimpende bevolking met hoge en voorspelbare kwaliteit van het leven aan de ene kant, of macro-groei door (voor de hand liggende) immigratie van werkkrachten en de daarbij horende sociale problemen aan de andere kant.

Wie is er gelukkiger, de Japanner in zijn herkenbare omgeving, of de Nederlander in zijn veranderende volle omgeving? Daar kunnen we pas echt wat draadjes mee vullen...

0
”
Quote Reageren

Niet oké
hans123 1 december 2010 18:19
   hans123

Lid sinds: 03 aug 2007

Laatste bezoek: 15 jul 2025

   Aanbevelingen

Ontvangen: 4

Gegeven: 0

   Aantal posts: 50
als je geen bevolkingsgroei hebt [lees immigratie]hoef je ook geen economische groei te hebben om het voor iedereen even goed te houden
die grijze golf gaan we oplossen door later met pensioen te gaan
we zijn zo gezond en sterk op ons 65e dat we makkelijk tot 70 door kunnen werken

0
”
Quote Reageren

Niet oké

8 Posts

|Omhoog ↑

Aantal posts per pagina:

Meedoen aan de discussie?

Word nu gratis lid of log in met je emailadres en wachtwoord.

Auteur: Lukas Daalder

Recente artikelen van Lukas Daalder

Reacties

Meedoen aan de discussie?

Onderwerpen: