Paul Volcker is het meest bekend omdat hij als voorzitter van de Fed tussen 1979 en 1987 de torenhoge inflatie in de VS omlaag kreeg. Daarvoor moest hij de rente verhogen van 10 naar 20%!
Niet verrassend dat hij daarmee geen vrienden maakte. Zijn beleid stortte de VS in een recessie en veel Amerikanen verloren hun baan. Een van hen slaagde er zelfs bijna in hem aan te vallen; die werd op het laatste moment overmeesterd door de bewaking van de Fed.
Volksvertegenwoordigers van beide politieke partijen vielen Volcker regelmatig verbaal aan. Dat geeft eigenlijk meteen aan hoe goed hij is geweest. Hoe onafhankelijk hij te werk ging. Als centrale bankier moet je je afvragen of je je werk goed doet als politici lovend over je zijn.
Boze burgers
Tijdens zijn Fed-periode kwam Volcker nooit in de buurt van de popsterstatus die zijn opvolger, Alan Greenspan, wel genoot onder politici. Volcker was de belichaming van het concept van de onafhankelijke centrale bankier.
De boomlange Volcker – hij mat ruim twee meter – liet zich niet onder druk zetten door de politiek of uit het veld slaan door boze burgers, omdat hij nooit de middellange termijn uit het oog verloor. Hij wist dat pijn op korte termijn nodig was om het fundament te leggen voor een lange periode van voorspoed.
Zoals zo vaak, had hij het bij het rechte eind. Dat de rest van de VS daar pas later achter zou komen, nam hij voor lief. Hij vertelde me ooit één keer echt bang te zijn geweest.
Redder van de dollar
Samen met vrienden was hij op weg naar een verlaten deel van de VS waar het goed vliegvissen was, Volckers hobby. Onderweg stopten ze in een diner om een hapje te eten. Iets verderop zaten enkele ruige kerels en een ervan keek steeds weer grimmig zijn kant op, aldus Volcker.
Hij wilde zo snel mogelijk weg – er waren geen agenten van de geheime dienst mee – maar toen stond de dreigend kijkende man op en liep naar zijn tafel. "Hij haalde een bankbiljet uit zijn zak en vroeg mij om een handtekening" zei Volcker lachend. De enige reden dat de dollar nog iets voorstelde, was dankzij Volckers beleid, zei de man.
Volcker is veruit de beste centrale bankier ter wereld geweest. Niet omdat hij zich kon verplaatsen in de gewone Amerikaan, maar omdat hij altijd een gewone man is gebleven. Voor hem geen dure auto’s, zeker niet. Als Fed-baas woonde hij in een veredelde studentenflat, waar hij in plaats van stoelen kratten had.
Met de metro
De sigaren die hij heel lang rookte – Volckers optredens in het Amerikaanse parlement waren vaak letterlijk niet te zien door de enorme rookwolk om hem heen – waren de goedkoopst verkrijgbare.
En op allerlei feesten waar hij voor uitgenodigd werd als Fed-voorzitter, kwam het vaak voor dat hij de aanwezigen vroeg waar het dichtstbijzijnde metrostation te vinden was. Het was geen grap, Volcker vond het onzin dat zijn chauffeur op hem moest wachten.
Dat alles staat in schril contrast met de centrale bankiers die na hem kwamen. Veel later, toen zijn opvolger Greenspan de Fed bestierde, zou die in het Amerikaanse parlement het voorstel krijgen eerst gewone Amerikanen te ontmoeten voordat hij besloot wat voor beleid hij zou voeren.
Meest waardevol
Volcker was niet alleen ongevoelig voor luxe en geld en begaan met de Amerikanen, hij was ook eerlijk. Toen president Jimmy Carter hem uitnodigde op sollicitatiegesprek voor de baan van voorzitter van de bank, zei Volcker tegen hem dat hij moest weten dat als hij de baan zou krijgen, hij de rente fors zou verhogen.
“Ik dacht: dat was het, ik krijg de baan niet,” zei hij later. De nood in de VS was hoog en Carter wist dat alleen Volcker redding kon brengen.
Het meest waardevolle dat ik als econoom heb kunnen doen tot nu toe, is regelmatig met Volcker spreken. Gewoon twee economen onder elkaar, in alle openheid, ontwikkelingen doornemen en zorgen delen. Ik sprak hem voor het eerst in het voorjaar van 2008. Ik werkte toen als redacteur macro-economie bij het zakenblad FEM Business en stuurde Volcker een mail met de vraag of ik hem mocht interviewen.
Wachten op Volcker
De kans dat ik de Staatsloterij zou winnen leek me groter dan dat ik een antwoord van hem zou krijgen, laat staan een uitnodiging om langs te komen. Tot mijn grote verbazing kwam er een mailtje van Anke, zijn secretaresse: Volcker vind het prima, kom maar.
Ik had vijftien minuten tijd gekregen, maar dat mocht de pret niet drukken. Behoorlijk gespannen en zenuwachtig liep ik het Rockefeller Center in New York binnen en stapte in de lift naar Volckers kantoor. Anke wachtte me op met de mededeling dat het iets later zou worden.
Daar gaan mijn vijftien minuten, dacht ik toen. Hoe leg ik dat uit aan mijn baas? Terwijl ik aan het wachten was, vroeg zij me wat ik nog meer ging doen in New York. Babykleding kopen, flapte ik eruit, nog steeds bezorgd dat ik zo dicht bij dé monetaire legende was gekomen zonder hem te kunnen spreken.
Inflatiegevaar
Ik zei babykleding kopen omdat twee maanden daarvoor mijn zoontje was geboren en in de week dat ik in New York was, kreeg je voor één euro 1,59 dollar, de hoogste koers die het muntpaar ooit bereikt heeft. Winkelen in de VS was dus wel erg aantrekkelijk.
Of ik een foto van mijn zoontje had, vroeg ze. Natuurlijk, zei ik, trots als een pauw. De zenuwen ebden weg terwijl ik met Anke sprak. Ineens ging de deur van Volckers kantoor open en daar kwam de reusachtige man zelf naar buiten.
Mijn uitvoerige mail met daarin onder meer dat ik uit voormalig Joegoslavië kwam, bleek zijn aandacht te hebben getrokken. Hij begreep mijn belangstelling voor de gevaren van hoge inflatie.
Contact houden
Na vijf minuten kwamen we erachter dat Volcker ooit in Joegoslavië was gaan vliegvissen, niet ver van mijn geboorteplaats. Ik weet niet of dat het is geweest of ook het feit dat wij allebei, niet bijzonder succesvol overigens, basketballers waren, maar we bleven ruim een uur praten.
Anke kwam tweemaal binnen om hem te attenderen op zijn volgende afspraak, maar die mensen moesten maar even wachten, zei hij steeds. We spraken over serieuze zaken, maar er werd ook heel wat afgelachen.
Sindsdien maakte hij elk jaar ruimte in zijn agenda voor een gesprek, vaker zonder dan met een opnamerecorder. We bleven contact houden, zoals als de stad weer eens met een hevige sneeuwstorm te maken had.
Laatste keer
Ik mailde dan met de vraag of het goed ging met mijn twee favoriete New Yorkers, waarop Anke, inmiddels Volckers vrouw, antwoordde dat het prima ging, gevolgd door de vraag hoe het met de kids was.
De laatste keer dat ik Volcker sprak, was eind oktober 2018. In plaats van zoals gebruikelijk elkaar te ontmoeten op zijn kantoor, spraken we elkaar in zijn appartement in de Upper East Side.
Volcker was al enige tijd behoorlijk ziek en zijn secretaresse veegde zijn agenda week in week uit leeg. Hij was te zwak. Onze afspraak wilde hij niet afzeggen. Voordat ik naar New York zou afreizen, liet ik hem weten hem kort over een specifiek onderwerp te willen spreken, een onderwerp waarover ik een boek wilde schrijven.
Boek schrijven
"I have read your note on your planned project. I’d be glad to see you here when convenient, subject to memory lapses and age," schreef Volcker terug. Anke leidde me naar Volckers werkkamer, waar hij op een bed lag.
Heel lang konden we die keer niet praten. Hij was er was duidelijk te zwak voor. Toen ik wegging, schudden we elkaar de hand. “Word snel beter, we moeten elkaar volgend jaar weer zien natuurlijk,” zei ik tegen hem.
Ik had al het vermoeden dat dit de laatste keer zou zijn. Toen ik uit zijn werkkamer stapte en in de hal gedag zei tegen Anke, hoorde ik Volcker me nog naroepen: “You write a good book!”
Rest in peace
Ik draaide me om en zag hem lachen. Ik hoop dat het boek dat volgend jaar uitkomt, zal voldoen aan zijn verzoek. Die laatste woorden van hem aan mij zijn ook de laatste woorden van het introductiehoofdstuk dat mijn uitgever afgelopen weekeinde ontving.
Op 8 december 2019 overleed de beste centrale bankier die de wereld ooit heeft gehad en een man die ik heel graag sprak. Ik zal hem missen en met mij vele anderen. Rest in peace, big guy. Paul Volcker is 92 jaar geworden.