De financiële markten waren nerveus de afgelopen weken: aandelen wereldwijd stonden onze forse druk, safe haven-kapitaalstromen kwamen op gang en de credit spreads liepen op. Ligt een mondiale recessie op de loer?
Vijfde recessie in 60 jaar in aantocht?
Recessies zijn vrij schaars: de afgelopen zestig jaar heeft de wereldeconomie er slechts vier ondergaan: in 1975, 1982, 1991 en 2009. Hiervan was de laatste de meest ingrijpende. Een mondiale recessie wordt gedefinieerd als een terugval van het reële Bruto Nationaal Product (BNP) per hoofd van de wereldbevolking plus een terugval van een aantal andere macro-economische indicatoren, waaronder internationale handel, kapitaalstromen en werkgelegenheid.
De vier recessies werden veroorzaakt door oliecrises als gevolg van geopolitieke spanningen of door financiële implosies. Op dit moment baren zowel geopolitieke als financiële ontwikkelingen de nodige zorgen. Schulden staan op recordniveaus en in veel landen is de monetaire en fiscale ruimte om te stimuleren beperkt. Tegelijk nemen de politieke risico’s toe. Stevenen we nu af op de vijfde mondiale recessie in zes decennia?
Waslijst aan potentiële pijnpunten
Er zijn voldoende politieke risico’s die de mondiale economie een pijnlijke zet kunnen geven. Aan de handelsoorlog tussen China en de VS komt voorlopig geen einde.
En mochten Amerikaans president Donald Trump en zijn Chinese evenknie Xi Jinping tijdens de G20-top eind juni wel tot een vergelijk komen, dan zal dat akkoord de onderliggende spanningen tussen de twee supermachten niet wegnemen. De concurrentie en strijd tussen Beijing en Washington zal de wereldeconomie nog vele jaren in hun greep houden.
Sowieso is de geopolitieke weg die Amerika nu bewandelt bezaaid met potentiële struikelblokken voor mondiale groei. De VS zoekt de confrontatie met Iran, labelt Venezuela, Nicaragua en Cuba als de Trojka van Tirannie en lijkt geen stap dichterbij toenadering met Noord-Korea te komen.
Onderwijl ondergraven de Amerikanen de bondgenootschappen, verdragen en internationale instituties die ze heel goed kunnen gebruiken om de bovenliggende partij te blijven in de slag met China.
Naast de handelsoorlog en de bredere geopolitieke verschuivingen zijn er nog tal van andere politieke risico’s die kunnen bijdragen aan een verslechtering van het economische klimaat. Denk aan de voortdurende chaos rondom Brexit, de verwachte populistische opmars bij de komende Europese verkiezingen en de dreigende spanningen tussen de ‘sterkere’ eurolanden en Italië, dat steeds meer aanstuurt op een frontale botsing met Brussel aangaande begrotingsafspraken.
Vervelende verstoorders
Toch zullen de bovenstaande potentiële politieke struikelblokken voor de Europese en wereldwijde groei voorlopig waarschijnlijk niet zodanig uit de hand lopen, dat ze op zichzelf de wereldeconomie in een recessie storten.
Wel kunnen de effecten ervan – denk aan handelsbelemmeringen, sancties, het afbrokkelen van internationale instituties – net dat extra zetje verschaffen als de wereldeconomie het toch al moeilijk heeft en monetaire en fiscale stimulering niet tijdig op gang komt. Bovendien kunnen ze elkaar wederzijds versterken.
Oplopende geopolitieke spanningen
Neem Trump. Als de groei van de Amerikaanse economie wat gaat tegenvallen, kan hij zijn pijlen richten op buitenlands beleid om de aandacht af te leiden en omdat de president op dat terrein veel bevoegdheden heeft. De ongetwijfeld daarop volgende verder oplopende geopolitieke spanningen zullen het klimaat voor de wereldhandel niet ten goede komen.
En als - bedoeld dan wel onbedoeld - de spanningen tussen Iran en de VS uitdraaien op militaire schermutselingen, kan de olieprijs hard oplopen. Dit kan een extra rem zetten op de groei in bijvoorbeeld Europa.
... bovenop een toch al teruglopende groei
Daar valt de groei sowieso al terug. Sterk stijgende energiekosten zullen dan het begrotingstekort van Italië verder laten oplopen. Het dreigt nu al uit te komen op 3,5% van het BNP. Het gevolg: verder oplopende fricties tussen Brussel en Rome en hernieuwde speculaties over de levensvatbaarheid van de euro.
Met andere woorden, politieke risico’s zijn nu niet DE krachten die de wereldeconomie een recessie indrukken, maar in combinatie en wisselwerking met fundamenteel-economische tegenwinden kunnen ze wel degelijk de vooruitzichten voor de mondiale groei danig verstoren.