Ook al zitten aandelen alweer een tijdje in de lift, de zorgen over de Europese economie nemen toe. Optimisten wijten recente tegenvallende groeicijfers aan idiosyncratische factoren en stellen dat deze wel overwaaien.
Dat is waarschijnlijk te optimistisch gedacht, aangezien het hier wel om erg veel en (potentieel) flinke groeiremmen gaat die bovendien optreden in een aantal van ’s werelds grootste economieën.
Zelfgenoegzaam achteroverleunend?
De Duitse economie is behoorlijk afgekoeld. Volgens de meeste analyses door de zwakkere Duitse auto-industrie die worstelt met nieuwe emissiestandaarden en getemperde exportmogelijkheden. Hier wreekt zich de wet van de remmende voorsprong.
Autofabrikanten zijn veelal gericht op lijfsbehoud in plaats van het aangrijpen van nieuwe kansen. Een beetje hetzelfde hebben we gezien in de Duitse politiek: de laatste jaren heeft de Duitse economie vooral geprofiteerd van hervormingen die vanaf de jaren negentig zijn ingezet. Angela Merkel heeft in die zin vooral – wel bekwaam en gedecideerd overigens – op de toko gepast, maar veel hervormingsstappen vooruit zijn niet gezet. Daarvoor waarschuwt een aantal gezaghebbende Duitse denktanks al jaren.
Met een Merkel die in de diepe winter van haar kanseliersjaren zit, een opvolgster die ook niet bekend staat om haar revolutionaire ideeën, een weinig sterke SPD en uitholling van het politiek midden, lijkt het er niet op dat de hervormingsdrift snel postvat in Berlijn. Dit terwijl het land in snel tempo vergrijst met alle bijkomende uitdagingen van dien.
Verkeerde hervormingsdrift
Hervormingsdrive kan de Italiaanse coalitieregering niet ontzegd worden, maar dan veelal wel eentje van de verkeerde soort: stappen om de economie flexibeler en concurrerender te maken zijn deels teruggedraaid. Na grote vooruitgang tussen ruwweg 2011 en 2014, glijdt Italië weer af.
Rome verlegt niet alleen de economische koers negatief, maar verzamelt ook op diplomatiek vlak de nodige krassen. Recentelijk springen de weigering om als enige binnen de EU de Venezolaanse oppositieleider Juan Guaido niet als president van Venezuela te erkennen in het oog en de gênante ruzie met Frankrijk.
De Italiaanse economische groei is nu uitermate belabberd, waardoor het land weer verder in de knoei komt met schulden en tekorten en dus wederom in botsing komt met Brussel. Ook heeft de coalitie al dreigende taal uitgesproken richting de Italiaanse centrale bank. Kortom, verwacht van Italië de komende tijd niet veel positiefs.
Recente regionale verkiezingen stemden al niet optimistisch: rechts-populistische partijen met flinke eurosceptische sentimenten wonnen dik.
Relatieve rust voorbij
Spanje werd de laatste jaren juist vaak aangehaald als toonbeeld voor crisisbestrijding en hervormingen. Deels terecht: de werkloosheid daalde afgelopen jaren van 27% naar 15%, extreme partijen kregen weinig voet aan de grond en de groei was voor Europese begrippen hoog.
Echter, een politieke crisis dreigt nu de linkse premier Pedro Sanchez de steun is verloren van Catalaanse partijen. Nu bestaat de regeringscoalitie al uit een allegaartje van partijen, dat zal na een nieuwe stembusgang waarschijnlijk niet veel beter zijn.
En spanningen tussen Catalonië en Madrid zullen ongetwijfeld verder oplopen als conservatieven het stokje overnemen van Sanchez. De relatieve rust in Spanje is voorbij. Ik vermoed dat dit de groei niet ten goede komt.
Keizer Macron worstelt met protesten
In Frankrijk heeft de protestbeweging van de Gele Hesjes een wissel getrokken op de economie. Al maanden gaan ontevreden Fransen de straat op. President Macron koos voor een onverstandig harde aanpak die veel kwaad bloed heeft gezet.
Tegelijk worden Fransen protestmoe. De aantallen die de straat opgaan zijn lang niet zo hoog meer als een tijdje geleden en langzaam wordt Macron weer wat populairder. Toch heeft zijn hervormingsagenda deuken opgelopen en moet de president zijn ambities bijstellen. Dit terwijl de Franse economie het al niet geweldig deed.
Murw gebrexit
Dan die andere van de grootste Europese economieën. De enige van de vijf buiten de Eurozone en straks – tenminste volgens de planning – ook buiten de EU: het Verenigd Koninkrijk.
Het VK voelt de onzekerheidspijn veroorzaakt door Brexit-zorgen. Bedrijven stellen investeringen uit, de groei zwakt af en vertrouwen van consumenten en producenten daalt. Het vertrouwen in politici is ook bedroevend laag, de Tories zijn tot op het bot verdeeld, Labour wordt geleid door een links-populist die weinig kaas gegeten heeft van het Brexit-dossier en het hele Brexit-drama beheerst de Britse politiek ten koste van andere belangrijke dossiers.
Brexit-scheuren zijn steeds duidelijker zichtbaar in de Britse economie. Een opleving is ver weg. Meer dan binnenlandse problematiek Bij deze nationale problemen blijft het niet. Interne problemen van veel Europese landen vallen samen met de discussie over of de huidige politieke en economische orde nog wel de beste mogelijke wijze is om welvaart te creëren en te voorkomen dat te veel ongelijkheid en daarmee onvrede ontstaat.
Tegelijk zie ik toenemende breukvlakken binnen de Eurozone en EU. Van andere economische blokken komt geen redding in de vorm van bijvoorbeeld meer exportmogelijkheden. Bovendien is Europa extra kwetsbaar, omdat het meer dan andere blokken en landen afhankelijk is van een open wereldhandelssysteem en van de handhaving van het huidige systeem van internationale betrekkingen en organisaties.
In een volgende column zal ik dieper ingaan op deze bredere ontwikkelingen die de Europese groei bedreigen. In elk geval verwacht ik in het huidige klimaat geen groeiopleving in Europa.