Trumps constante Twittertirades, Franse ministers die live op de radio ontslag nemen, Italiaanse vicepremiers die ruzie zoeken met de EU…. Het is niet zo gek dat de Turkse crisis alweer wat naar de achtergrond is verdwenen in een wereld vol politiek drama en spektakel.
Maar vergist u zich niet, de problemen in Turkije zijn ten opzichte van een paar weken geleden zeker niet verminderd. Moody’s heeft net de kredietwaardigheid van een hele bups banken in een klap verlaagd.
Kwetsbaar sultanaat
Onder eerst premier en nu president Erdogan verschuift Turkije steeds verder richting autoritair regime op het politieke spectrum. Onder Erdogan is een uiterst kwetsbaar geheel gesmeed:
- Van de opkomende landen heeft Turkije verreweg de grootste schuld in buitenlandse valuta. De overheid heeft daaraan veel bijgedragen door vooral de bouwsector aan te zetten tot het aangaan van hoge schulden.
- De inflatie is torenhoog.
- Het monetaire beleid is op z’n zachtst gezegd ongewoon met Erdogan die stelt dat hogere rentes de inflatie aanwakkeren en die daarom druk uitoefent op de centrale bank om rentes laag te houden.
- Turkije heeft de afgelopen jaren veel goodwill verspeeld op het internationale toneel. Erdogan probeert nu de crisis neer te zetten als een strijd van Turkije tegen de Westerse wereld
- Het tekort op de lopende rekening is ook torenhoog.
- De overheid heeft veel onverantwoorde uitgaven gedaan met megalomane prestigeprojecten en bridges to nowhere.
- Opvallende politieke besluiten zijn gemeengoed, waaronder de benoeming van Erdogans onervaren schoonzoon tot minister van Financiën.
Precedenten te over
Erdogan is zeker niet de enige politicus onder wiens bewind de Turkse economie het zwaar had: tussen 1970 en 2009 heeft het land meer dan de helft van de tijd stand-by-overeenkomsten gehad met het IMF. Turkije onderging al financiële crises in 1994, 1998-99, 2000-01, 2006 en 2008-09. Die crises waren juist een van de belangrijke redenen waarom Erdogan de macht kon grijpen.
Ondanks de problemen nu is het lang niet gezegd dat de president zijn positie niet meer zeker is: het inkomen per hoofd van de bevolking (in PPP-termen) is sinds Erdogan voor het eerst premier werd verdubbeld.
Turkse kiezers geven hun president wel wat krediet. Bovendien weet de president uitermate goed in te spelen op nationalistische gevoelens bij veel Turken.
Niet de eerste keer
Als de Turkse crisis langer en breder pijnlijk huishoudt op de financiële markten, zou dat zeker niet de eerste keer zijn dat een opkomende-marktencrisis om zich heen grijpt. We zagen het de afgelopen decennia in Mexico (1994), Thailand en andere Aziatische landen (1997) en Rusland (1998).
Gelukkig zijn de kenmerken van de Turkse crisis in die combinatie en omvang in vrij weinig andere grote en opkomende economieën zichtbaar. Een snelle besmetting van opkomende markten lijkt daarom vooralsnog minder waarschijnlijk.
Al moet daarbij wel vermeld worden dat financiële markten al langer tekenen geven dat ze minder vertrouwen hebben in de opkomende markten. De MSCI EM Index staat bijvoorbeeld al sinds begin dit jaar onder neerwaartse druk.
Bovendien kan in het huidige onzekere politieke klimaat gekoppeld aan een al bijna historische lange economische herstel/groeiperiode vrij weinig voldoende zijn om beleggers en investeerders definitief te doen kantelen.
Uitslaande brand zonder brandblusser
Breder gezien zijn vanuit politiek oogpunt voldoende aanknopingspunten voor beren. De combinatie van handelsconflicten, geopolitieke waaghalzerij en spierballenrollen en de weaponization of finance vormt een groot risico.
James Mackintosh – columnist van de Wall Street Journal – wees er al op dat handelsoorlogen weliswaar niet goed zijn voor de economische groei, maar dat ze zelden een recessie inluiden of de groei echt hard raken. Dat in tegenstelling tot financiële crises – zoals die zich nu ontvouwt in Turkije - die een lange lijst van economische slachtoffers hebben achtergelaten.
De Turkse crisis gooit weer extra olie op het politieke risicovuur en vooralsnog zie ik niet zo snel een redder in nood met brandblusser klaarstaan.