In de muziekwereld ging in 2016 slecht nieuws regelmatig vergezeld van goed nieuws. David Bowie overleed begin dit jaar, maar liet een machtig muzikaal testament na: ‘Blackstar’. Leonard Cohen deed in november hetzelfde: tot op het laatst creatief blijven en indrukwekkend heengaan met een zwanenzang met letterlijk en figuurlijk een donkere titel: ‘You want it darker’. Twee regels uit het titelnummer luiden:
- If you are the dealer, let me out of the game
- If you are the healer, I'm broken and lame
Zo klonken ook waarschuwingen die markten en analisten gaven in aanloop naar wat rampzalige gebeurtenissen zouden zijn voor de wereldeconomie in 2016. Als Britten de Brexit-kaart daadwerkelijk zouden spelen, zouden beleggers vluchten en schuilkelders induiken.
Wanneer Trump zou worden gekozen als geneesheer van een verondersteld ziek land, zouden financiële markten gebroken achterblijven. Een ‘Nee’ tijdens het Italiaanse referendum kon niet anders dan gevolgd worden door een politieke en economische crisis die zich vanuit Rome zou uitspreiden over Europa.
Niets van dit alles
Niets van dit alles. De stelregel van de markten leek: slecht nieuws is goed nieuws. Aandelenindices gingen door het dak in de weken na Trumps verkiezinsgwinst en Renzi’s referendumverlies. Waarom? Nogmaals bieden Cohens songteksten een fraaie omlijsting:
- There's a lullaby for suffering
- And a paradox to blame
De Fed, ECB en andere centrale banken hebben markten in slaap gesust met overvloedige monetaire wiegeliedjes en daarmee gevaarlijke, pijnlijke situaties aan het zicht onttrokken. Tegelijk hebben extreem lage rentes en kwantitatieve verruiming ertoe geleid dat schuldenbergen doorgroeiden en structurele hervormingen uitbleven. Politici kwamen hiermee weg, maar lukt dit ook in 2017?
Teugels aangetrokken
De Fed heeft de teugels inmiddels iets aangehaald. In Europa komt ‘tapering’ dichterbij. Juist nu vanaf 20 januari blijkt of president Trump net zo onvoorspelbaar en confronterend is als mediafenomeen, ondernemer en campagnevoerder Trump.
Markten gokken erop dat infrastructuurinvesteringen, belastingverlagingen en deregulering de boventoon zullen voeren. Daartegenover staan zorgen over de omgang met o.a. vrijhandelsverdragen, China, Rusland en migratie.
Europese zorgenkindjes
In Europa blijven Italië en Griekenland zorgenkindjes. Italië werkt toe naar nieuwe verkiezingen, maar daartoe is een aangepaste kieswet nodig. Tegelijk zijn Italiaanse banken kwetsbaar met honderden miljarden aan slechte leningen op de balans.
Over kwetsbaar en slecht gesproken, Griekenland verkeert nog altijd in barre staat. Recentelijk liepen spanningen tussen Athene en andere Europese landen weer op. Dreigementen om Griekenland uit de eurozone te schoppen doen weer opgeld.
Dreigementen en waarschuwingen steken op de kop op in de aanloop naar de start van de Brexit-onderhandelingen tussen Londen en Brussel. Naar verwachting zal de Britse premier May begin 2017 het inmiddels befaamde artikel 50 activeren waarmee een periode van twee jaar start om een ordentelijke scheiding tussen de Britten de EU te bewerkstelligen.
Europese hoofdsteden azen op banken die Londen willen ontvluchten. Volgens een hoge Britse diplomaat kan het wel tien jaar duren voordat Londen een nieuw handelsverdrag voor elkaar heeft gebokst met Europa. En zo kan ik nog wel even doorgaan. De onzekerheid omtrent de Brexit blijft groot en steeds meer cijfers wijzen erop dat het Verenigd Koninkrijk de pijn nu gaat voelen.
Nederland naar de stembus
Naast Griekse, Italiaanse en Britse kopzorgen zullen de eerste maanden van 2017 gekenmerkt worden door verkiezingshectiek in Europa: Nederland gaat half maart naar de stembus. Dan blijkt of Geert Wilders tot ongekende zetelhoogtes surft op populistische golven.
Verder zijn in het eerste kwartaal al veel ogen op Frankrijk gericht. Daar zijn eind april en begin mei presidentsverkiezingen. Marine Le Pen kan in de sporen van Wilders nog een veel grotere prijs voor populisten binnenslepen.
En de Chinezen?
Tot slot China. President Xi Jinping had twee grote uitdagingen de afgelopen jaren: corruptie aanpakken en de economie hervormen. Dat eerste lijkt deels uitgemond in consolidatie en uitbreiding van eigen macht. Wat betreft de economie, in 2016 zou industriële overcapaciteit aangepakt en de schuldenberg verlaagd worden.
Het eerste lukte slechts gedeeltelijk en van het tweede is niets terechtgekomen. De essentiële vraag voor 2017 is of Xi zich voornamelijk richt op het zekerstellen van zijn positie fier en alleen aan de top van of dat hij meer werk maakt van de verschuiving richting een op consumptie gerichte en dienstengedreven economie.
Rode olifant in porseleinkast
De vrees voor een door populisten overlopen Europa, een Amerikaanse rode olifant in de politieke porseleinkast en een zwalkend China lijkt gerechtvaardigd. Laten we hopen dat de overleden Canadese bard met brommende bariton op zijn laatste album geen profetische woorden zong over de wereldpolitiek en –economie in 2017:
- You want it darker
- We kill the flame
Eén ding is zeker: komend jaar wordt uiterst interessant voor zij die zich richten op het snijvlak van politiek, economie en financiële markten!