Negatieve rente op spaarrekeningen komt steeds dichterbij. Ik schreef er in het voorjaar van 2015 al over. Op dat ogenblik was negatieve rente nog een onbekend begrip voor de meeste spaarders.
In de eerste Noord-Europese landen was er sprake van een negatief rendement op enkele kortlopende overheidsfinancieringen. Een jaar en enkele maanden verder zit ruim 30% van alle overheidsuitgiftes wereldwijd al met negatieve rentes opgezadeld.
Vandaag zitten belangrijke economische wereldspelers met negatieve rente tot ver in de rentecurve. In de afgelopen maanden zagen we de ene na de andere belangrijke pion omvallen. Japan, Duitsland, Nederland... alle schuldpapier brengt tot een looptijd van tien jaar (!) een negatieve rendement op.
Olievlek
Het is werkelijk hallucinant om te zien hoe negatieve rente als een olievlek verder over de wereld uitdijt. Met name de snelheid waarmee de ontwikkeling tot stand komt, is moeilijk te vatten.
De volgende grafiek van de Wall Street Journal (met als bron Bank of America Merrill Lynch) brengt goed in beeld wat er zich momenteel afspeelt op wereldvlak inzake negatieve rentes. Bijna een vierde van alle mondiale overheidsschuld, meer dan dertien biljoen dollar, noteert met een negatieve rente.
Niemand geloofde het
Helaas is het voor de markt altijd eerst zien, dan geloven. Dat is ook meteen het probleem met het vak van analist: als je iets projecteert, dan gelooft niemand het.
En als de projectie geheel of gedeeltelijk uitkomt, dan hebben te weinig beleggers er mee rekening gehouden, met alle gevolgen van dien. Inmiddels gelooft iedereen het probleem van negatieve rente wel en zitten steeds meer groepen beleggers met de handen in het haar.
Want het probleem met de ontwikkeling van negatieve rente is dat belangrijke (professionele) investeerders verplicht zijn conform hun statuten, en soms zelf volgens de wet, om belangrijke percentages van hun beheerd vermogen te beleggen in dit soort staatpapier.
Pensioenfondsen in de problemen
Denk daarbij niet enkel aan beleggingsfondsen, maar vooral ook aan pensioenfondsen. Deze investeerders zijn enerzijds verplicht om staatsobligaties te kopen, maar hanteren anderzijds rendementen die onmogelijk haalbaar zijn met negatieve rentes.
Veel pensioenfondsen opperen nog steeds een streefdoel van 7 à 8% op jaarbasis. Dit is feitelijk onrealiseerbaar zonder op het kapitaal in te teren. En als men dit straatje inloopt, dan zal het snel afgelopen zijn met ons pensioen.
De statuten van dit soort fondsen zullen sowieso snel herschreven moeten worden, want de centrale bankiers hebben aangegeven het huidige monetaire beleid voor langere periode te zullen aanhouden.
Hoort bij aanpak
Ook de wetgeving omtrent verplichte uitkeringen moet op de schop, want in een wereld vol negatieve rentes is dit concept onhoudbaar. Deze boodschap is ook de bankiers niet ontgaan.
Vorige week opperde ABN Amro zijn zakelijk klanten in de toekomst mogelijk een negatieve depositorente in rekening te zullen moeten brengen bij een ongewijzigd renteklimaat. Het is slechts een kwestie van tijd vooraleer de spaarrente op alle rekeningen negatief zal zijn, zowel voor bedrijven als consumenten.
Als de bovenstaande grafiek blijft evolueren, dan vermoed ik dat deze stelling volgend jaar al aan de orde kan zijn in diverse Europese landen. Het concept van negatieve rente hoort bij het algemene aanpak van financiële repressie van monetaire beleidsmakers.
Te weinig effect
Men wil zo sparen ontmoedigen en investeringen en uitgaves stimuleren. Helaas doen consumenten en bedrijven niet altijd wat beleidsmakers graag willen. Zo zagen we al dat de effecten van negatieve rente in Japan en Europa geen effect, of in bepaalde mate zelfs een averechts effect had.
Zo explodeerde de verkoop en verhuur van kluizen in Japan dit jaar. Het gevaar bestaat dat mensen helemaal niet geen spenderen, maar eerder andere vormen van sparen zullen opzoeken. Om deze angst bij de bevolking weg te nemen, bereiden de beleidsmakers alweer hun volgende monetaire ingrepen voor: helikoptergeld.
Dit komt er in het kort op neer dat centrale bankiers de schulden van overheden, instellingen, bedrijven of zelfs consumenten, zullen opkopen met nieuwe valuta. Hierdoor kunnen landen opnieuw fiscaal stimuleren door bijvoorbeeld infrastructuurwerkzaamheden op te starten, of belastingvoordelen uit te delen.
U kunt het zo gek niet bedenken, of het kan met helikoptergeld. Op die manier wordt de mogelijke paniek rondom negatieve rente in de kiem gesmoord. Tenminste, dat hopen de geleerden en experts bij de monetaire instellingen te bewerkstelligen.