De Europese economische groei is afgezwakt tot het laagste niveau sinds begin 2015. Europa zit niet te wachten op politieke instabiliteit en onzekerheid. Helaas, aan potentiële brandhaarden geen gebrek.
De Britten stemmen volgende maand over een vertrek uit de EU en de Spanjaarden proberen eindelijk een stabiele regering in het zadel te stemmen. Tussendoor moet Europa het Griekse hoofd boven water houden en het eigen hoofd koel houden in het politieke steekspel met Turkije.
Daarbij nemen ook externe risico’s een hoge vlucht met een dreigend Amerikaans presidentschap van Donald Trump en weer toenemende twijfels over de met schulden overladen Chinese economie. In dit klimaat is de opmars van populisten allesbehalve geruststellend.
In Oostenrijk mag de rechts-populistische presidentskandidaat Hofer nipt verloren hebben van zijn linkse tegenstrever Van der Bellen, dit moet niet uitgelegd worden als overwinning voor de verlichte, democratische, pragmatische geest.
Populistenparade
De helft van de kiezers stemde voor een man wiens partij op zijn minst facties herbergt die sympathie koesteren voor het Derde Rijk. Bovendien, of nu Hofer of Van der Bellen de president is, feit blijft dat de traditionele, grote partijen geen rol speelden en het Oostenrijkse partijstelsel is op de kop gezet.
Deze aardverschuiving is niet uniek voor Oostenrijk. Kijk naar Spanje dat van een tweepartijenstelsel met een schok is omgeturnd in een vierpartijenstelsel. Zorgwekkender is dat we in Europa steeds meer autoritaire tendensen zien.
Het meest in het oog springend zijn Polen en Hongarije, maar het zijn niet alleen de landen aan de randen van de EU die gevoelig zijn voor populisme en zelfs autoritaire trekjes. Nederland, Frankrijk, Finland, Duitsland en dus Oostenrijk doen een behoorlijke duit in het populistische zakje.
Politiek = Economie
De rechts-radicale partijen in deze landen verzetten zich tegen islamisering van de samenleving, tegen de EU, tegen de gevestigde partijen en tegen globalisering. Zij vinden een gewillig oor bij mensen die het gevoel hebben dat mainstream partijen zich hebben laten overlopen door de globalisering.
Politiek en economie zijn veelal een en hetzelfde geworden. Het reduceren van de maatschappij tot abstracte spreadsheets heeft ertoe geleid dat grote groepen zich buitengesloten voelen en dat ongelijkheid opliep.
De supporters van Hofer, Wilders en Le Pen laten zich niet bekeren zolang de gevestigde orde zich blijft verdedigen tegen flankaanvallen met berekenend en berekend rendementsdenken of, nog erger, door een afgezwakte, nette kopie proberen te zijn van het origineel.
Zwakkere euro en aandelenmarkten
De opkomst van radicaal-rechtse en -linkse bewegingen is een van de redenen waarom onze economen Eddy Markus en Maarten Spek op termijn een zwakkere euro verwachten.
Een andere risico is de strijd tussen de rechtlijnigen en de rekkelijken als het aankomt op begrotingsregels en het stimuleren van de economie via overheidstekorten.
Onder andere Spanje en Portugal mogen onlangs (weer) uitstel hebben gekregen om hun huishoudboekjes op orde te krijgen, de Duitsers knarsetanden steeds harder over de wijze waarop in de eurozone omgesprongen wordt met begrotings- en monetair beleid.
Duitse pinmachine
Zolang de ECB een heel ruim beleid voert, voelen de zorgenkindjes weinig hervormingsdruk: tegen lage kosten kan de schuldenberg verder verhoogd worden. Maar Duitsland voelt er niets voor om weer als achtervang te dienen als het fout loopt.
Dat is ook deels waarom de eurozone nog steeds een incomplete muntunie is: Duitsland vreest dat het dan de pinmachine wordt voor landen met een onverantwoord beleid. Zeker als populisten de macht grijpen die veelal op sociaal-economisch gebied een links pleidooi houden zonder solide onderbouwing van de cijfers.
Deze spanningen tussen met name Duitsland en de zuidelijke eurozone zullen waarschijnlijk verder oplopen. De financieel-economische wrevel, populistische opmars, stagnerende hervormingen en komende referenda en verkiezingen dragen dan ook bij aan onze visie dat de euro en Europese aandelenmarkten de komende kwartalen per saldo verzwakken.