Veel lezers hebben gereageerd op mijn column van vorige week over kapitalisme en dat dit system niet schuldig is aan de huidige ellende omdat we nu simpelweg geen kapitalistisch system hebben. Helaas waren de reacties niet allemaal inhoudelijk van aard of steekhoudend.
Maar een paar reacties wezen op de wens om meer te weten te komen over misallocaties in de economie door centralisme (dominante overheid). Deze column zal daarover gaan en wat dit voor consequenties kan hebben voor de belegger.
Misallocatie
Een economische misallocatie vindt plaats als kapitaal (geld, arbeid) verkeerd wordt aangewend. In een perfecte economie bepaalt de prijs van een goed of dienst hoeveel ervan geproduceerd dan wel geleverd wordt. Als de prijs stijgt, dan lokt dit meer investeringen uit, waardoor er meer geleverd gaat worden.
Dit brengt de prijs dan weer terug naar beneden. Het omgekeerde is ook waar natuurlijk; als de vraag afneemt, dan komt er automatisch druk op de prijs van dat/die goed/dienst. Dit lokt dan weer desinvesteren uit waardoor de situatie weer normaliseert.
Stel nu dat de overheid een subsidie geeft voor zuivelproductie. De zuivelboeren worden dan gestimuleerd om het aanbod van zuivel te verhogen, om zodoende zoveel mogelijk subsidie naar binnen te fietsen. Deze boeren zullen dan hun vraag naar koeien, stallen, melkmachines, koelcellen, transportwagens, veevoer, antibiotica, specifieke software, dierenartsen, opslagtanks, verzekeringen en zo verder verhogen.
Kettingreactie
Bouwbedrijven, dierenartsen, installateurs, banken, verzekeraars, et cetera profiteren allemaal. Zij zien toenemende vraag en besluiten daarom zelf ook te investeren in extra capaciteit (extra fabrieken, opslag en personeel). Er ontstaat dus een kettingreactie die, van te voren (leestip: Het kennisprobleem, Hayek), moeilijk te overzien is.
Alle ondernemers in dit voorbeeld hebben juist gehandeld; zij zagen de prijs, dan wel de vraag naar hun goederen en diensten toenemen en hebben daarom zelf voor expansie gekozen. Het enige probleem is echter dat deze hele keten van gebeurtenissen in gang is gezet door iets kunstmatigs: de overheidssubsidie op zuivel.
Deze subsidie leidde dus tot een kunstmatige hoge prijs/vraag, die vele investeringen (gebruik van kapitaal en arbeid) heeft uitgelokt. Als de overheid de subsidie schrapt, dan keert de werkelijkheid terug en die is er een van overcapaciteit. Door de foute prijs heeft er een misallocatie van kapitaal en arbeid plaatsgevonden.
Quantitative easing
Om het verhaal te relateren aan de huidige omstandigheden, hoeft u niet ver te kijken want het huidige monetair beleid is een perfect voorbeeld (en ja, ik vind dat centrale banken niet onafhankelijk zijn en wel degelijk politiek gestuurd worden en dus onderdeel zijn van de overheid in ruime zin).
Quantitative easing (met geprint geld obligaties in de markt kopen waardoor er meer geld in de markt terechtkomt) heeft een prijsopdrijvend effect gehad op aandelen, obligaties, vastgoed, kunst en zo verder. Die prijzen zijn dus kunstmatig hoger gezet.
QE heeft er tevens voor gezorgd dat de rentes historisch laag zijn, waardoor de prijzen van kredieten kunstmatig laag zijn, wat bedrijven en investeerders weer verleid heeft tot het lenen van (nog meer) geld en dit aan te wenden voor investeringen in capaciteit of de zogenoemde carry trade.
Investeringsgolf
Dat laatste is waar een investeerder geld leent in een munt (zeg de dollar) waar een lage rente op staat, en uitzet in een munt waar een hogere rente (rendement) op geldt (stel de Braziliaanse real). Deze investeerder leent dus tegen 2% en zet het uit tegen 8% en vangt dus netto 6%.
Dit geld vindt dan een weg naar bedrijven in de bestemmingslanden (in dit voorbeeld Brazilië). Hierdoor is er door QE een enorme investeringsgolf geweest, waardoor er enorm veel capaciteit is bijgekomen.
Sinds de Fed QE heeft stopgezet en nu zelfs deels aan het terugdraaien is, gebeurt er precies wat er in mijn zuivelvoorbeeld is beschreven: er is te veel capaciteit gecreëerd. Daardoor ontstaat er nu de omgekeerde kettingreactie (en die is vaak disproportioneel zwaarder dan de initiële positieve effecten).
De Braziliaanse economie is dus misvormd (mede) door QE.
Impact voor beleggers
Door QE, belastingen, (foute) regulering, machtconcentraties en ander centralistisch gedoe, heeft niet alleen Brazilië een misvormde economie; dit oordeel geldt ook voor zowat elke ontwikkelde en opkomende economie, dus ook voor Nederland.
Vraag voor de belegger is dan waar het meeste kapitaal is heengegaan in de goede dagen, ofwel waar zal de overcapaciteit tevoorschijn komen. In de grondstoffensector is dit nu duidelijk waar te nemen. Gezien de vraagontwikkeling (wereldvraag vertraagt), zit er nog meer pijn aan te komen.
Maar ook sectoren zoals kapitaalgoederen zullen de pijn gaan voelen en kunnen dus mooie shortkandidaten opleveren. Met long short set-up kan de belegger zo sectoren shorten die relatief hard zullen worden getroffen door overcapaciteit tegenover longs op sectoren die relatief weinig last hiervan zullen hebben.
Zodoende kan de belegger de economie corrigeren door alle misallocaties af te straffen; een mooie morele bonus.